Plant Protection
Εγκατάσταση της εφαρμογής για Android Εγκατάσταση της εφαρμογής iPhone / iPad Εγκατάσταση της εφαρμογής για Windows PC / Laptop Εφαρμογή για Chrome Βρείτε μας στο Facebook

Αραβόσιτος: Οδηγός Καλλιέργειας

Περιεχόμενα:

  

Έδαφος

  • Σε όξινα εδάφη πρέπει να γίνετε προσθήκη ασβεστίου, ενώ σε αλατούχα εδάφη και σε εδάφη που νεροκρατούν χρειάζεται καλή αποστράγγιση των νερών άρδευσης και βροχόπτωσης. Ιδιαίτερη ευπάθεια σε κακώς αεριζόμενα εδάφη ιδίως που νεροκρατούν. Γενικά το καλαμπόκι προσαρμόζεται σε ποικιλία εδαφικών συνθηκών, όμως το άριστο εδαφικό περιβάλλον είναι: Έδαφος μέσης σύστασης, βαθύ, καλώς αποστραγγιζόμενο, με υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, PH 6,8 και ηλεκτρική αγωγιμότητα 1 EC mmhos/cm. Τα όξινα εδάφη πέραν των χημικών ιδιοτήτων τους η οξύτητα τα κάνει συμπαγή με αποτέλεσμα πρόβλημα στην άρδευση. Η ασβεστοϊλύς των Εργοστασίων Ζάχαρης είναι ένα φθηνό εδαφοβελτιωτικό όξινων εδαφών που θα πρέπει να συνοδεύεται με ανάλυση εδάφους.
  • Να μην γινετε καλλιέργεια σε εδάφη ακατάλληλα για αραβόσιτοΑγροί με βραδέως περατό ή αδιαπέρατο υπέδαφος το οποίο δεν είναι δυνατό να βελτιωθεί με καλλιεργητές ή άλλες επεμβάσεις, δημιουργείται επιφανειακό ριζικό σύστημα ενώ η αποστράγγιση πενιχρή και προκαλείται συγκέντρωση αλάτων από ύδωρ άρδευσης και είναι αδύνατο να απομακρυνθούν. Ακατάλληλα επίσης και τα πολύ αμμώδη διότι απαιτούν πολλές αρδεύσεις με συνέπεια απώλεια χρήσιμων θρεπτικών στοιχείων. Όχι σε περιοχές ξηρικές, ορεινές, ημιορεινές.
  • Το άριστο pH βρίσκεται μεταξύ του ελαφρά όξινου μέχρι του ουδέτερου (5.6 - 7.5).[2]
  • Αλατότητα: Ο αραβόσιτος συγκαταλέγεται στα φυτά που θεωρούνται σχετικά ευαίσθητα στην παρουσία αλάτων στο έδαφος και στο νερό άρδευσης. Η ευαισθησία του φυτού δεν είναι ομοιόμορφη σε όλα τα στάδια ανάπτυξής του. Έτσι, ο αραβόσιτος είναι αρκετά ανθεκτικός στα άλατα κατά το φύτρωμά του, όπου παρατηρείται μία επιβράδυνση του φυτρώματος, χωρίς όμως καταστρεπτικά αποτελέσματα.[2]

  
Πότισμα

Γενικά έχει μεγάλες απαιτήσεις σε νερό, κύριος περιοριστικός παράγοντας της καλλιέργειας η έλλειψή του νερού μαζί με τις υψηλές θερμοκρασίες και τη ξηρή ατμόσφαιρα το καλοκαίρι. Οι συνολικές απαιτήσεις σε νερό είναι 500-800 χιλιοστά από τα οποία τα 300 χιλιοστά δίνονται με την άρδευση, και εξαρτάται από τα παρακάτω:
  • Kλίμα (θερμοκρασία, ατμοσφαιρική υγρασία, άνεμοι)
  • Eδαφος (γονιμότητα, φυσικές ιδιότητες εδάφους)
    • Τα ελαφρά εδάφη θα πρέπει να ποτίζονται συχνότερα με μικρότερες ποσότητες νερού κατά πότισμα, τα δε βαριά λιγότερο συχνά με μεγαλύτερες ποσότητες νερού. Στα ρηχά αμμοπηλώδη 11-15 αρδεύσεις ενώ σε βαριά 2-3 αρδεύσεις.
  • Mήκος καλλιεργητικής περιόδου (Εξαρτάτε απο το υβρίδιο)
  • Καλλιεργητικές πρακτικές (πυκνότητα φυτών, εποχή σποράς).
    • Αν υπάρχει επάρκεια νερού αρδεύουμε συχνά, ώστε το έδαφος να είναι πάντα υγρό, χωρίς όμως να λιμνάζει το νερό. Αν το νερό περιορισμένο ιδιαίτερη προσοχή στην περίοδο 15 πριν και 15 μέρες μετά την άνθηση.
Η συχνότητα των αρδεύσεων εξαρτάται από την ικανότητα του εδάφους να συγκρατεί νερό, το ύψος και την κατανομή των βροχοπτώσεων και το στάδιο ανάπτυξης του φυτού (Συνήθως 5-6 ποτίσματα)
Μία γενική συνταγή είναι:
  1. Μία πλήρης άρδευση πριν από τη σπορά υπολογιζόμενη για όλο το βάθος του ριζοστρώματος (περίπου 150 εκ.)
  2. 2η άρδευση μετά από 30-50 ημέρες με 60- 70 χιλ.
  3. 3η άρδευση μετά από 15 ημέρες με 60-80 χιλ
  4. 4η άρδευση μετά από 15 ημέρες με 100- 110 χιλ
  5. 5η άρδευση Όταν τα φυτά 65-70 ημερών με 80-100 χιλ
  6. 6η άρδευση Όταν τα φυτά 80 ημερών (στάδιο γαλακτώδους κόκου) με (80-100χιλ) Χ 80%
Επειδή το κόστος άρδευση υψηλό, καλό ειναι να υπάρχει μέριμνα για εξοικονόμηση και σωστή χρήση. Για αυτό θα πρέπει να δίνετε προσοχή στα παρακάτω
  • Το φθινοπωρινό όργωμα βοηθά την είσοδο νερού βροχών στο έδαφος
  • Την άνοιξη οι περιορισμένες καλλιεργητικές εργασίες προετοιμασίας εδάφους μειώνουν τις απώλειες νερού από το έδαφος λόγω εξάτμισης.
  • Η έγκαιρη καταπολέμηση ζιζανίων
  • Η συνιστώμενη πυκνότητα φυτών
  • Η επάρκεια θρεπτικών στοιχείων κλπ


  

Λίπανση

Γενικά λόγω της μεγάλης ποσότητας βιομάζας που παράγει απορροφά μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων ιδιαίτερα αζώτου. Θα πρέπει να γίνεται ανάλυση εδάφους κάθε 4 χρόνια για ακριβή προσδιορισμό των αναγκών.

Άζωτο (Ν): Το άζωτο είναι το σπουδαιότερο θρεπτικό στοιχείο, αυξάνει το βλαστικό μέρος των φυτών. Αντίθετα με ότι συμβαίνει με άλλες καλλιέργειες υψηλές δόσεις Αζώτου (Ν) (μέχρι 34 κιλά/στρ) δεν προκαλούν οψίμιση του αραβόσιτου. Υψηλές ποσότητες Ν προκαλούν αύξηση της πρωτεΐνης αλλά δε βελτιώνουν τη θρεπτική αξία της. Η συσσώρευση του Ν καθ’ όλη τη διάρκεια ανάπτυξης των φυτών έχει 2 αιχμές:
  1. Εμφάνιση φόβης έως μετάξωμα
  2. Αρχή γεμίσματος κόκων.
Η μεγαλύτερη ποσότητα Ν απορροφάται από την 50-85 ημέρα μετά την σπορά, έπειτα μειώνεται σιγά σιγά η απορρόφηση ενώ το φυτό έχει υψηλές απαιτήσεις σε Ν που τις καλύπτει με μεταφορά Ν από τα φύλλα και τα στελέχη προς τις ανθοταξίες και προς τον καρπό. Δεν πρέπει να υπάρχει έλλειψη Ν κατά τις 2 αυτές αιχμές.

Φώσφορο (P): Το μεγαλύτερο μέρος (84%) της συνολικά μικρής απορροφούμενης ποσότητας (3-3,5 κιλά/1000 κιλά καρπού) απομακρύνεται από χωράφι με το καρπό όπως και το Ν. Η συσσώρευση του Ρ όπως και του Ν καθ’ όλη τη διάρκεια ανάπτυξης των φυτών έχει 2 αιχμές:
  1. Εμφάνιση φόβης έως μετάξωμα
  2. Αρχή γεμίσματος κόκων.
O φώσφορος (Ρ) είναι απαραίτητος για τη χρησιμοποίηση των νιτρικών από τα φυτά. Το Ν αυξάνει το ρυθμό πρόσληψης του Ρ, είτε διότι ο Ρ παραμένει υπό πλέον ωφέλιμες χημικές ενώσεις είτε διότι προκαλεί αύξηση ριζών.
Τροφοπενίες Ρ μποροει να εμφανιστούν και ενώ υπάρχει Ρ στο έδαφος:
  • όταν το έδαφος είναι υγρό
  • όταν το έδαφος είναι Ψυχρό και πολύ ξηρό
  • όταν το έδαφος είναι Υπερβολικά συμπίεσμένο
  • Λόγο Αποκοπής των ριζών κατά το σκάλισμα ή από έντομα.

Κάλιο (Κ): Προσλαμβάνεται σε μεγάλες ποσότητες (15-18 κιλά/1000 κιλά καρπού) όπως και το Ν, το μεγαλύτερο μέρος (75%της συνολικά προσλαμβανόμενης) απορροφάται σε μία μικρή περίοδο 30 ημερών από την 50-80η ημέρα μετά τη σπορά. Η αιχμή ζητήσεως είναι 2-3 εβδομάδες πριν την εμφάνιση της φόβης. (Η πορεία απορρόφησης διαφέρει από τις πορείες Ν και Ρ).
Η Επάρκεια Κ προστατεύει από την υπερβολική εξάτμιση του ύδατος κατά την ξηρή περίοδο και προστατεύει από τις χαμηλές θερμοκρασίες.
Όταν υπάρχει τροφοπενία Κ, τα φυτά γίνονται επιρρεπείς σε μύκητες εδάφους και δημιουργείται σήψη ριζών και πλάγιασμα. Τροφοπενία Κ σε αμμώδη, υγρά ή συμπαγή εδάφη και όταν έχει μπει προηγούμενα μηδική ή αραβόσιτος για ενσίρωση όπου απομακρύνονται μεγάλες ποσότητες φυτικής μάζας. Επίσης αν υπάρχει πολύ ασβέστιο (Ca) και μαγνισιο (Mg) στο έδαφος παρεμποδίζεται η πρόσληψη Κ ακόμα και αν υπάρχει αρκετό κάλιο (Κ) στο έδαφος.


Ιχνοστοιχεία: Οι ποσότητες που απαιτεί το φυτό είναι πολύ μικρές, και φαίνεται ότι είναι διαθέσιμες σχεδόν σε όλα τα κανονικά εδάφη της χώρας μας. Σε λίγες περιπτώσεις τροφοπενίες ιχνοστοιχείων (οργανικά εδάφη, πολύ αλκαλικά εδάφη ή εδάφη με μεγάλες συγκεντρώσεις φωσφόρου (Ρ)) με συνηθέστερη την τροφοπενία ψευδαργίρου (Ζn). Η καλή κατεργασία εδάφους αυξάνει τη διαθεσιμότητα των στοιχείων αυτών. Ελλείψεις σε Zn παρατηρούνται σε εδάφη πλούσια σε φώσφορο, εδάφη με αρκετή υγρασία, υψηλό PH και όταν η καλιέργια αραβοσίτου έπεται των ζαχαρότευτλων. Η Ανάλυση εδάφους κάθε 4 χρόνια προλαμβάνει την υπερλίπανση με Ρ.
Η Τροφοπενία Fe εμφανίζετε σε αλκαλικά εδάφοι, υγρά εδάφοι, συμπαγή εδάφοι, με ψυχρό καιρό
Η Τροφοπενία Mg εμφανίζετε σε ισχυρώς όξινα εδάφοι εδάφοι, αμμώδη εδάφοι, εδάφοι με υψηλή περιεκτικότητα σε Κ
Η Τροφοπενία B εμφανίζετε σε αμμώδη εδάφοι, εδάφοι με υψηλό ΡΗ, ξηρασία
Η Τροφοπενία Mn εμφανίζετε σε αμμώδη πλούσια σε οργ. ουσία, σε οργανικά εδάφη και εδάφοι με υψηλό ΡΗ.
  

Όργωμα

  • Η Καλλιέργεια του εδάφους πρέπει να γίνετε όταν το έδαφος είναι στο ρώγο του.
  • Δεν θα πρέπει να γίνετε φθινοπωρινή άροση σε αγρούς επιρρεπείς σε διαβρώσεις απο το νέρο (κλίση>6-8%) 
  • Παράχωμα υπολειμμάτων προηγούμενης καλλιέργειας ώστε να γίνει χουμοποίησή τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα
  • Η φρέζα (περιστροφικό άροτρο) ως κύρια κατεργασία είναι καταλληλότερη για ελαφρά αμμώδη εδάφη, όχι στα πηλώδη, ιλυλοπηλώδη και αργιλώδη.
  • Η  Συμπληρωματική καλλιέργεια πρέπει να γίνετε τέλος Χειμώνα-Αρχές Άνοιξης, όταν το έδαφος στο ρώγο του

  

Επιλογή Σπόρου

Ποσότητα σπόρου: 2-3 κιλά/στρέμμα ενδεικτικά. Η ποσότητα του σπόρου εξαρτάται από την επιζητούμενη πυκνότητα και το βάρος των 1000 σπόρων. Σε πρώιμες σπορές και σε ψυχρά εδάφη απαιτείται περισσότερος σπόρος λόγω τυχόν απωλειών από χαμηλές θερμοκρασίες. Υψηλές πυκνότητες ευνοούν το
Φουζάριο.

Βάθος σποράς: Γενικά 5- 6 εκατοστά. Το βάθος όμως μπορεί να κυμαίνεται ανάλογα τις συνθήκες από 2,5 εκατοστά έως 15 εκατοστά. Γενικά τουλάχιστον 2,5 εκατοστά για μια στοιχειώδη προστασία του σπόρου από ξήρανση, έντομα, και τρωκτικά.
Τρεις παράγοντες καθορίζουν το βάθος σποράς. α) Η Θερμοκρασία β) Η Υγρασία γ) Η Δυνατότητα επιμήκυνσης του επικοτυλίου του αραβοσίτου, συνεπώς και η δυνατότητα σποράς σε μεγαλύτερα βάθη σε σχέση με άλλα φυτά αν είναι ανάγκη.
Σε πρώιμες σπορές συνιστάται η σπορά σε μικρό ή μέτριο βάθος (2,5-4 εκ).
Σε ξηρά εδάφη συνιστάται η σπορά σε μεγαλήτερο βάθος όπου υπάρχει επαρκής υγρασία.
Σε ξηρό έδαφος και αργιλώδες το βάθος σποράς μπορεί να ανέλθει στα 9 εκ, στα ιλυώδη στα 11 εκ, και στα αμμώδη στα 15 εκ

Πυκνότητα σποράς: Η Πυκνότητα σποράς εξαρτάται από:
  1. Υβρίδιο (μικρό η μεγάλο βιολογικό κύκλο,ορθόφυλλο ή πλαγιόφυλλο),
  2. Έποχή σποράς (πρώιμη ή όψιμη σπορά),
  3. Το σκοπό της καλλιέργειας (καρπός, ενσίρωση, χλωρή μάζα μόνο), Αν θέλω χλωρή μάζα για ενσίρωση η πυκνότητα σποράς μεγαλύτερη τουλάχιστον κατά 10% από εκείνη για καρπό.
  4. Κλίμα (βροχές κα),
  5. Έδαφος (γονιμότητα ικανότητα συγκράτησης υγρασίας)
  6. Δυνατότητα άρδευσης

  

Διαχείριση ζιζανίων

Τα πιο κοινά αγρωστώδη (μονοκοτυλήδονα) ζιζάνια στον αραβόσιτο είναι: Βέλιουρας (Sorghum halepense), Αγριάδα (Cynodon dactylon), Μουχρίτσα (Echinοchloa crusgalli), Αιματόχορτο (Digitaria sanguinalis) και Σετάρια (Setaria spp.) Πάνικουμ (Panicum milliaceum). Άλλα μονοκοτυλήδονα ζιζάνια στον αραβόσιτο ειναι τα: Κύπερη (Cyperus spp.), που πολλαπλασιάζεται υπογείως με ριζώματα και κονδύλους.
Tα πιο κοινά πλατύφυλλα ζιζάνια είναι αγριομελιτζάνα (Xanthium strumarium), τάτουλας (Datura stramonium), αγριοβαμβακιά (Abutilon theophrasti), βλήτο (Amaranthus spp.), λουβουδιά (Chenopodium album) και η αγριοτοματιά (Solanum nigrum).
Πολυετή πλατύφυλλα ζιζάνια είναι η περιπλοκάδα (Convolvulus arvensis) και ο Γερμανός ή Σολανό (Solanum eleagnifolium).

Προληπτικά Μέτρα: 
  • Αποφυγή εγκατάστασης καλλιέργειας σε αγρούς με έντονη παρουσία δυσκολοεξόντωτων ζιζανίων (π.χ. κύπερη)
  • Αποφυγή εισαγωγής στον αγρό σπόρων ή οργάνων αγενούς αναπαραγωγής ζιζανιών.
  • Σωστή προετοιμασία σποροκλίνης (πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας)
  • Εδαφολογική Ανάλυση (pH εδάφους, % ποσοστό οργανικής ουσίας, δομή εδάφους) Η εδαφολογική ανάλυση δίνει πληροφορίες για την επιλογή του ζιζανιοκτόνου και τη δόση εφαρμογής.
  • Πρώιμη σπορά αραβόσιτου για την αύξηση του ανταγωνισμού πριν την εμφάνιση των ζιζανίων
  • Αμειψισπορά (Συστήνεται ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση της κύπερης (Cyperus spp.) και του βέλιουρα (Sorghum halepense)).
  • Αλληλοπάθεια (καλλιέργεια φυτών με αλληλοπαθητικές ιδιότητες). Η καλλιέργεια αλληλοπαθητικών χειμερινών σιτηρών (πχ. κριθάρι) φυτών κατά τη χειμερινή περίοδο και η ενσωμάτωσή τους πριν την από τη σπορά του αραβοσίτου, μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του φυτρώματος των ζιζανίων την άνοιξη.
  • Ισορροπημένη και ορθολογική λίπανση και άρδευση
  • Μηχανική αντιμετώπιση (Η εφαρμογή τους πρέπει να γίνεται σε μικρό βάθος (μέχρι 4-5 εκατ.) και έγκαιρα όταν τα περισσότερα ζιζάνια βρίσκονται σε νεαρό στάδιο (2-4 φύλλα)).
  • Χημική αντιμετώπιση με Προφυτρωτική και Μεταφυτρωτική ζιζανιοκτονία
  • Εναλλαγή ζιζανιοκτόνων με διαφορετικό τρόπο δράσης ή Χρήση μιγμάτων ζιζανιοκτόνων με διαφορετικό τρόπο δράσης
  • Συμπληρωματικά μέτρα
    • Καταγραφή αποτελεσματικότητας
    • Έλεγχος ψεκαστικών μηχανημάτων

  

Συγκομιδή και Τεχνικές

Εποχή Συγκομιδής
  1. Για καρπό: Όταν η υγρασία των καρπών κυμαίνεται μεταξύ 20-30%. Τα φύλλα είναι κίτρινα και τα βράκτια φύλλα έχουν στιλπνό κίτρινο χρώμα και ξηραίνονται. α) Εμφανίζεται ζώνη μαύρου χρώματος κοντά στο σημείο πρόσφυσης του σπόρου. β) Η βάση του σπόρου δεν περιέχει καθόλου γαλακτώδες υγρό. γ) Στην κορυφή των σπόρων εμφανίζεται βαθούλωμα. Τοποθετείται χρονικά μεταξύ 50-63 ημερών μετά τη γονιμοποίηση.
  2. Ο γλυκός αραβόσιτος συγκομίζεται στο στάδιο του γάλακτος των κόκκων που περιέχουν υγρασία στο 70% και παραμένει σε καλή κατάσταση για 2-5 μέρες.
  3. Για ενσίρωση: Όταν οι κόκκοι έχουναν απτύξει βαθούλωμα στην κορυφή τους και έχουν αρχίσει να γυαλίζουν. Τα βράκτια αρχίζουν να κιτρινίζουν και το φυτό είναι ακόμη πράσινο στο μεγαλύτερο μέρος του. Η υγρασία του φυτού βρίσκεται στο 65-70%. Μετά από παγετό η συγκομιδή πρέπει να αρχίσει το συντομότερο δυνατό.
  • Η συγκομιδή δεν πρέπει να γίνεται μετά από βροχή και το έδαφος δεν πρέπει να είναι βρεγμένο.
  • Ο καρπός μεταφέρεται στην αποθήκη αφού εξασφαλιστεί ότι είναι καθαρός από έντομα και μύκητες ή για τεχνητή ξήρανση στην αποθήκη ή σε ειδικά ξηραντήρια.
Μηχανική Συγκομιδή:
  1. Για καρπό: Με συλλεκτικές που φέρουν πρόσθετο το μηχανισμό αλωνισμού και ειδικές αυτοκινούμενες συλλεκτικές αλωνιστικές οι οποίες μπορεί να είναι ειδικά κατασκευασμένες για αραβόσιτο ή να είναι θεραλωνιστικές μικρών σιτηρών με κατάλληλες μετατροπές και προσθήκες.
  2. Για ενσίρωση: Με κοινές χορτοκοπτικές μηχανές ή με χορτοκοπτικές εφοδιασμένες με μικρά κομμάτια τα οποία διοχετεύονται σε όχημα συρόμενο από τον ελκυστήρα με τη βοήθεια ρεύματος αέρα.

  
Αποθήκευση

  • Ο χώρος πρέπει να είναι τελείως καθαρός και να μην υπάρχουν υπολείμματα παλαιού καρπού σε αυτόν, για να μην δημιουργηθούν εστίες μόλυνσης στο προς
  • αποθήκευση προϊόν.
  • Θα πρέπει να γίνετε χρήση εγκεκριμένων σκευασμάτων που δεν επηρεάζει την καταλληλότητα του προϊόντος για ανθρώπινη κατανάλωση.
  • Το ύψος αποθήκευσης του προϊόντος είναι συνάρτηση της θερμοκρασίας και της υγρασία των καρπών. Επιδιώκεται συντήρηση σε θερμοκρασία χώρου κάτω από τους 20οC.
  • Οι αποθήκες πρέπει να κατασκευάζονται με γνώμονα ότι θα αποθηκευτούν αγροτικά προϊόντα να είναι γνωστές οι απαιτήσεις τους αλλά και να υπάρχει γνωση των προβλημάτων που σχετίζονται με την προστασία του προϊόντος (π.χ. εχθροί και ασθένειες).
  • Ποτέ δεν τοποθετούμε παρτίδες προϊόν προς απεντόμωση – καθαρισμό – ξήρανση σε χώρο μαζί με καθαρό προϊόν.
  • Αν το προϊόν είναι τοποθετημένο χύδην. Αναστροφή του τουλάχιστον μια φορά το μήνα.
Κρίσιμα στάδια για την προστασία προϊόντων κατά την αποθήκευση: 
Γενικά: Μετά το πέρας της συγκομιδής του καρπού των δημητριακών, η παραγωγή συνεχίζει να κινδυνεύει. Εκτός τις ποσοτικές απώλειες η παραγωγή υφίσταται και ποιοτική υποβάθμιση. Επιπλέον, μύκητες προσβάλουν κατά την απόθηκευμένη παραγωγή και παράγουν τοξίνες που αποτελούν κίνδυνο για την δημόσια υγεία.

Κρίσιμα στάδια:
  • Το στάδιο ωριμότητας του καρπού στην συγκομιδή.
  • Συγκομιδή. (Κατά την συγκομιδή οι καρποί υφίσταται μηχανικές ζημίες).
  • Ξήρανση (απομάκρυνση της περίσσειας υγρασίας του προϊόντος)
  • Aποθήκευση

Πηγές και Βιβλιογραφία:
[1] ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΥ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ, ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
[2] "Τα σιτηρά των θερμών κλιμάτων Αραβόσιτος-Σόργο-Ρύζι-Κεχρί", Ανδρέας Ι. Καραμάνος, Εκδόσεις Παπαζήση.
[3] Plantprotection, Πρόγραμμα Leonardo Da Vinci της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κεφάλαιο 'Αραβόσιτος' - ιστοσελίδα φυτοπροστασίας - plantprotection.hu [Last Access 05/09/2014]
[4] Ernst Haflinger ( Edit. ): Maize-Ciba-Geigy Agrochemichals, Technical Monography
[5] American Phytopathological Society, USA, 1991 196 p.