Plant Protection
Αλατοτητα Εδαφους: Ευαισθητες καλλιεργειες, και αποκατασταση εδαφικης ομαλοτητας
Aλάτωση και νατρίωση των εδαφών
Τα αλατούχα εδάφη απαντούν σ' όλο τον κόσμο και δημιουργούνται κυρίως υπό την επίδραση ξηροθερμικών ή ημίξηρων κλιματικών συνθηκών και υψηλών θερμοκρασιών.
Η παρουσία υψηλών επιπέδων αλάτων στο έδαφος το καθιστά αλατούχο και η ανάπτυξη των φυτών κάτω από συνθήκες υψηλής αλατότητας είναι αδύνατη συνέπεια του υψηλού ωσμωτικού φορτίου του εδαφοδιαλύματος. Δεδομένης της δυσμενούς επίδρασης των υψηλών συγκεντρώσεων των αλάτων στα φυτά, το έδαφος μοιραία οδηγείται στην ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση της παραγωγικότητας του. Κατά συνέπεια, είναι προφανής η ανάγκη της βελτίωσης του.[1]
Αντοχή των φυτών
Τα φυτά ανάλογα µε την αντοχή τους στην αλατότητα και στις υψηλές συγκεντρώσεις χλωρίου διακρίνονται σε ευαίσθητα, µετρίως ευαίσθητα και ανθεκτικά. Ανεξαρτήτου κατηγορίας η εµφάνισή της αλατότητας επιδρά στην παραγωγικότητα τους και µπορεί να οδηγήσει σε ανήκεστο βλάβη. Ευαίσθητα φυτά στο χλώριο είναι η φράουλα, το φασόλι, το µαρούλι, η πορτοκαλιά, η ροδακινιά, η βερικοκιά, η αχλαδιά κ.α. Στα µετρίως ευαίσθητα κατατάσσονται η ντοµάτα, το κολοκύθι, η πιπεριά, το αγγούρι, το καλαµπόκι, το αµπέλι κ.α., ενώ στα ανθεκτικά το ζαχαρότευτλο, το κριθάρι, η ελιά και το βαµβάκι.
Αντοχή ορισμένων καλλιεργειών σε συνθήκες αλατότητας με κριτήριο την ηλεκτρική αγωγιμότητα
| Eυαίσθητες (0-4 dS/m) | Mέτρια ανθεκτικές (4-6 dS/m) | Ανθεκτικές (6-8 dS/m) | Πολύ ανθεκτικές (8-12 dS/m) |
| αμυγδαλιά | καλαμπόκι | συκιά | κριθάρι |
| φασολιά | σόργο | βρώμη | βαμβάκι |
| τριφύλλι | μαρούλι | ροδιά | ελιά |
| κρεμμύδι | σόγια | ηλίανθος | ρύζι |
| πατάτα | ντομάτα | σιτάρι | αγρόπυρο |
[2] Brady, N.C., 2002, The Nature and Properties of Soils, New Jersey, USA, Prentice Hall
Ταξινόμηση αλατούχων εδαφών
| Ταξινόμηση αλατούχων εδαφών | EC (dS/m) | Eδαφικό pH | SAR | Εδαφικές φυσικές συνθήκες |
| Αλατούχα | > 4.0 | < 8.5 | <13 | Κανονικές |
| Αλατούχα-Νατριωμένα | > 4.0 | < 8.5 | >13 | Κανονικές |
| Νατριωμένα | < 4.0 | > 8.5 | >13 | Φτωχές |
[2] Brady, N.C., 2002, The Nature and Properties of Soils, New Jersey, USA, Prentice Hall
Επιπτώσεις της αλάτωσης και της νατρίωσης των εδαφών
• Δυσκολία λήψης του νερού από τις ρίζες ακόμα και σε επαρκή εδαφική υγρασία, με αποτέλεσμα την ανάσχεση της ανάπτυξης των φυτών (μεγάλη οσμωτική δύναμη εδαφικού διαλύματος).
• Περιορισμός του φυτρώματος των σπόρων των φυτών (μεγάλη ωσμωτική δύναμη εδαφικού διαλύματος),
• Κάψιμο ή ξήρανση πρώτα της κορυφής των παλιών φύλλων και προοδευτικά επέκταση σε όλη την επιφάνεια των φύλλων με τελικό αποτέλεσμα την αποφύλλωση των φυτών (τοξική δράση χλωριούχων και θειικών αλάτων).
• Εμφάνιση χλωρώσεων στα φύλλα (έμμεση επίδραση ανθρακικών αλάτων).
• Εμφάνιση κίτρινων κηλίδων στα ακραία σημεία των παλιών φύλλων ή κιτρίνισμα ή ξήρανση των ιστών και επέκταση της ξήρανσης στα μεσονεύρια διαστήματα με τελικό αποτέλεσμα την αποφύλλωση των φυτών (τοξική δράση βορίου).
• Συρρίκνωση και νέκρωση του περιφερειακού ιστού αρχικά των παλιών φύλλων και στη συνέχεια ξήρανση και πτώση των φύλλων (τοξική δράση νατρίου).
• Μείωση του μεγέθους του παραγόμενου προϊόντος, αλλαγή στο χρώμα και την εμφάνιση και αλλαγή στη σύσταση του προϊόντος.
• Παντελής έλλειψη βλάστησης στα νατριωμένα εδάφη λόγω καταστροφής της δομής, συμπίεσης του υπεδάφους και μετατροπή του σε συμπαγή μάζα. [3]
• Περιορισμός του φυτρώματος των σπόρων των φυτών (μεγάλη ωσμωτική δύναμη εδαφικού διαλύματος),
• Κάψιμο ή ξήρανση πρώτα της κορυφής των παλιών φύλλων και προοδευτικά επέκταση σε όλη την επιφάνεια των φύλλων με τελικό αποτέλεσμα την αποφύλλωση των φυτών (τοξική δράση χλωριούχων και θειικών αλάτων).
• Εμφάνιση χλωρώσεων στα φύλλα (έμμεση επίδραση ανθρακικών αλάτων).
• Εμφάνιση κίτρινων κηλίδων στα ακραία σημεία των παλιών φύλλων ή κιτρίνισμα ή ξήρανση των ιστών και επέκταση της ξήρανσης στα μεσονεύρια διαστήματα με τελικό αποτέλεσμα την αποφύλλωση των φυτών (τοξική δράση βορίου).
• Συρρίκνωση και νέκρωση του περιφερειακού ιστού αρχικά των παλιών φύλλων και στη συνέχεια ξήρανση και πτώση των φύλλων (τοξική δράση νατρίου).
• Μείωση του μεγέθους του παραγόμενου προϊόντος, αλλαγή στο χρώμα και την εμφάνιση και αλλαγή στη σύσταση του προϊόντος.
• Παντελής έλλειψη βλάστησης στα νατριωμένα εδάφη λόγω καταστροφής της δομής, συμπίεσης του υπεδάφους και μετατροπή του σε συμπαγή μάζα. [3]
Μέτρα για την αποφυγή ή αντιμετώπιση της αλάτωσης και της νατρίωσης των εδαφών
• Βελτίωση των φυσικών ιδιοτήτων των εδαφών (χλωρή λίπανση, προσθήκη κοπριάς κλπ).
• Ισοπέδωση των αγρών που βοηθάει στην αποφυγή της συγκέντρωσης του βρόχινου και αρδευτικού κατά θέσεις.
• Βελτίωση των συνθηκών στράγγισης (ισοπέδωση αγρών, ανοικτοί στραγγιστικοί τάφροι, υπόγειοι στραγγιστικοί πήλινοι ή πλαστικοί διάτρητοι αγωγοί, υπόγειες στοές στράγγισης, υπόγειοι αγωγοί στράγγισης από χαλίκια, αναμόχλευση του εδάφους με υπεδαφοκαλλιεργητή ή νύχι, συντήρηση του στραγγιστικού δικτύου).
• Επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου άρδευσης ανάλογα με την αλατότητα του εδάφους και του αρδευτικού νερού λαμβάνοντας υπόψη την υπόγεια στάθμη, την καλλιέργεια κλπ (η κατάκλυση επιτυγχάνει έκπλυση των αλάτων όταν υπάρχει καλή στράγγιση, ο καταιονισμός διευκολύνει το φύτρωμα στα αλατούχα εδάφη αλλά μπορεί να προκαλέσει τοξικότητα στα φύλλα όταν περιέχει σημαντικές ποσότητες νατρίου και χλωρίου, η άρδευση με σταγόνες διατηρεί την εδαφική υγρασία συνεχώς σε υψηλά επίπεδα στα αλατούχα εδάφη, στην άρδευση αλατούχων εδαφών με αυλάκια υπάρχει μεγαλύτερη συγκέντρωση αλάτων στη στέψη των αυλακιών).
• Εφαρμογή συχνών και ελαφρών αρδεύσεων που έχουν ως αποτέλεσμα την αραίωση του εδαφικού διαλύματος και τη μείωση των επιπτώσεων της αλάτωσης.
• Έπλυση των αλάτων των εδαφών εφόσον υπάρχουν συνθήκες καλής στράγγισης.
• Επιλογή ανθεκτικών καλλιεργειών στην αλατότητα του εδάφους (κριθάρι, σιτάρι, μηδική τεύτλα, ντομάτα κλπ).
• Προσθήκη εδαφοβελτιωτικών για τη βελτίωση αλατούχων – νατριωμένων και νατριωμένων εδαφών (γύψος, χλωριούχο ασβέστιο, θειάφι, θειικό οξύ, λειοτριβιμένος ασβεστόλιθος κλπ).
• Συμβουλές από εξειδικευμένους επιστήμονες. [3]
• Ισοπέδωση των αγρών που βοηθάει στην αποφυγή της συγκέντρωσης του βρόχινου και αρδευτικού κατά θέσεις.
• Βελτίωση των συνθηκών στράγγισης (ισοπέδωση αγρών, ανοικτοί στραγγιστικοί τάφροι, υπόγειοι στραγγιστικοί πήλινοι ή πλαστικοί διάτρητοι αγωγοί, υπόγειες στοές στράγγισης, υπόγειοι αγωγοί στράγγισης από χαλίκια, αναμόχλευση του εδάφους με υπεδαφοκαλλιεργητή ή νύχι, συντήρηση του στραγγιστικού δικτύου).
• Επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου άρδευσης ανάλογα με την αλατότητα του εδάφους και του αρδευτικού νερού λαμβάνοντας υπόψη την υπόγεια στάθμη, την καλλιέργεια κλπ (η κατάκλυση επιτυγχάνει έκπλυση των αλάτων όταν υπάρχει καλή στράγγιση, ο καταιονισμός διευκολύνει το φύτρωμα στα αλατούχα εδάφη αλλά μπορεί να προκαλέσει τοξικότητα στα φύλλα όταν περιέχει σημαντικές ποσότητες νατρίου και χλωρίου, η άρδευση με σταγόνες διατηρεί την εδαφική υγρασία συνεχώς σε υψηλά επίπεδα στα αλατούχα εδάφη, στην άρδευση αλατούχων εδαφών με αυλάκια υπάρχει μεγαλύτερη συγκέντρωση αλάτων στη στέψη των αυλακιών).
• Εφαρμογή συχνών και ελαφρών αρδεύσεων που έχουν ως αποτέλεσμα την αραίωση του εδαφικού διαλύματος και τη μείωση των επιπτώσεων της αλάτωσης.
• Έπλυση των αλάτων των εδαφών εφόσον υπάρχουν συνθήκες καλής στράγγισης.
• Επιλογή ανθεκτικών καλλιεργειών στην αλατότητα του εδάφους (κριθάρι, σιτάρι, μηδική τεύτλα, ντομάτα κλπ).
• Προσθήκη εδαφοβελτιωτικών για τη βελτίωση αλατούχων – νατριωμένων και νατριωμένων εδαφών (γύψος, χλωριούχο ασβέστιο, θειάφι, θειικό οξύ, λειοτριβιμένος ασβεστόλιθος κλπ).
• Συμβουλές από εξειδικευμένους επιστήμονες. [3]
Πηγές και Βιβλιογραφία:
[1] Τα προβληματικά εδάφη και η βελτίωση τους, Π. Κουκουλάκης τ. Αναπληρωτής Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ, ΑΡ. Παπαδόπουλος Τακτικός Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ
[2] Brady, N.C., 2002, The Nature and Properties of Soils, New Jersey, USA, Prentice Hall.
[3] ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ
http://79.129.78.202/lifesos/images/stories/pdf/deliverables/22_02.pdf
[2] Brady, N.C., 2002, The Nature and Properties of Soils, New Jersey, USA, Prentice Hall.
[3] ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ
http://79.129.78.202/lifesos/images/stories/pdf/deliverables/22_02.pdf