Plant Protection
Υπηρεσία Φυτοπροστασίας $sitename

Αιθερια ελαια: Πως συλλεγονται και ποια η χρησιμοτητα τους

Κύριες θεραπευτικές ιδιότητες, Στάδια εξαγωγής, Οδηγίες για την ασφαλή χρήση

Τα αιθέρια έλαια αποτελούν την ψυχή του φυτού και παραλαμβάνονται από αυτό με διάφορες μεθόδους. Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου γίνεται παίρνοντας υπόψη μας το είδος ή τμήμα του φυτικού υλικού (άνθη, φύλλα, καρπός κ.λ.π) την περιεκτικότητα του φυτού σε αιθέρια έλαια, τη χημική σύνθεση του αιθέριου ελαίου. Δεν υπάρχει μια ικανοποιητική εξήγηση σχετικά με το ρόλο των αιθέριων ελαίων στο φυτό ή σχετικά με τη μορφή αιθέριων ελαίων. Έχουν διαπιστωθεί κάποιες ερμηνείες που είναι οι ακόλουθες:

 

  • Τα αρωματικά φυτά περιέχουν αυτές τις αρωματικές πτητικές ουσίες προκειμένου να προσελκύουν έντομα που μαζεύουν γύρη και βοηθούν έτσι στην αναπαραγωγή με επικονίαση.
  • Τα αρωματικά φυτά με τις ουσίες αυτές επιδρούν στη βλάστηση και εδραίωση άλλων φυτών γύρω τους, επιδρώντας με χημικό τρόπο στη βλαστικότητα των σπόρων των άλλων φυτών.
  • Τα αρωματικά φυτά προστατεύονται με τις χημικές ουσίες που περιέχουν απέναντι σε διάφορα ανεπιθύμητα μικρόβια, μύκητες, έντομα και ζώα. [1]


 

Κύριες θεραπευτικές ιδιότητες των αιθερίων ελαίων
 Αντισηπτικές, αντιβακτηριακές, αντιικές, αντιμυκητικές
 Επουλωτικές
 Αναλγητικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιτοξικές, υπεραιμικές
 Χαλαρωτικές, κατασταλτικές, αντικαταθλητπικές
 Σπασμολυτικές, χωνευτικές, διουρητικές
 Ανοσοδιεγερτικές, ορμονικές
 Εντομοκτόνες, απωθητικές
 Αποχρεμπτικές
 Αποσμητικές
(Steflitsch & Steflitsch, 2008) [2]


Στάδια εξαγωγής αιθέριου ελαίου

Σήμερα πλέον έχει βρεθεί να υποβαθμίζεται η ποιότητα του αιθέριου ελαίου με καλλιεργητικές εργασίες που κατά τα άλλα ευνοούν την ανάπτυξη του φυτού. Επίσης, η ποιότητα του μεταβάλλεται από μια σειρά παραγόντων όπως η τοποθεσία και το μικρόκλιμα της φυτείας, το μέρος του φυτού που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή του ελαίου, ο βαθμός ωριμότητας του φυτού την ημέρα της συλλογής του, ακόμα και η συγκεκριμένη ώρα της ημέρας που θα συλλεγεί το φυτό. Ειδικά σε ότι αφορά στην θρεπτική του αξία, κάθε αιθέριο έλαιο μπορεί να επιδράσει και να έχει διαφορετικό θεραπευτικό αποτέλεσμα στα διάφορα μέρη του σώματος. Η όλη διαδικασία παραγωγής αιθέριων ελαίων περιλαμβάνει 5 στάδια:

  1. Συλλογή και επιλογή φυτικού υλικού: Είναι ιδιαίτερο σημαντικό να καθοριστεί ποιά ακριβώς ποικιλία φυτού θα επιλέγει και σε ποιό στάδιο της ανάπτυξης του φυτού θα συλλέγει το φυτικό υλικό που θα αποτελέσει την πρώτη ύλη για την παραγωγή του ελαίου.
  2. Εξαγωγή του ελαίου: Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι εξαγωγής του αιθέριου ελαίου από το φυτικό υλικό (κυρίως με τις μεθόδους απόσταξης και εκχύλισης). Για κάθε φυτό μπορεί να υπάρχει μία ή και περισσότερες μεθόδοι για την εξαγωγή αιθέριου ελαίου και φυσικά κάθε μέθοδος δίνει έλαιο με διαφορετικά χαρακτηριστικά.
  3. Μεταποίηση του ελαίου: Είναι πιθανόν να χρειάζεται να πάρουμε κάποιο συγκεκριμένο άρωμα ή γέυση από το έλαιο και αυτό μπορεί να γίνει με αφαίρεση ανεπιθύμητων τμημάτων του ελαίου. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό αυτό φυσικές ή χημικές μέθοδοι.
  4. Σύνθεση και ιδιότητες του ελαίου: Διάφορες αναλυτικές μέθοδοι των χημικών και φυσικών χαρακτηριστικών του ελαίου είναι πολύ χρήσιμες προκειμένου να καθοριστεί η παρουσία ή η απουσία κάποιου συγκεκριμένου χημικού συστατικού, η περιεκτικότητα σε συστατικά και η καθαρότητα των ελαίων. Πολλές φορές η τιμή κάποιου ελαίου εξαρτάται από την περιεκτικότητα του σε κάποιο συγκεκριμένο συστατικό. Έτσι χρησιμοποιείται ευρέως η μέθοδος της χρωματογραφίας, υγρής και αέριας, καθώς και άλλες μέθοδοι διαχωρισμού των συστατικών του ελαίου και μέτρησης τους. Ωστόσο, οι ανθρώπινες αισθήσεις της γεύσης και της όσφρησης είναι αναντικατάστατες προκειμένου να καθοριστεί η ποιότητα του ελαίου. Έτσι πολλές φορές, συμπληρωματικά με τις φυσικές και χημικές αναλύσεις χρησιμοοιούνται και ειδικοί δοκιμαστές, που με την οξυμένη γεύση και όσφρηση και την εμπειρία τους δίνουν πολύτιμες υποκειμενικές κρίσεις για την ποιότητα του ελαίου.
  5. Σχηματισμός γνώμης: Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω βοηθάει στο να σχηματιστεί μια τελική γνώμη και πεποίθηση για τα ποια ακριβώς θα πρέπει να είναι τα χημικά συστατικά και οι ιδιότητες του αιθέριου ελαίου που θα παραχθεί, έτσι ώστε να ικανοποιεί τις προδιαγραφές της αγοράς προς την οποία απευθύνεται. [1]
     

Φυσικές ιδιότητες

Τα αιθέρια έλαια βρίσκονται σε υγρή μορφή, σε θερμοκρασία περιβάλλοντος, αλλά γίνονται πτητικά σε θερμοκρασίες βρασμού (μεταξύ 50 – 320ο C). Λόγω της πτητικότητας τους έχουν χαρακτηριστικό άρωμα. Η πλειονότητα των αιθερίων ελαίων είναι σχεδόν άχρωμα και έχουν υψηλό δείκτη διάθλασης, με εξαίρεση το αιθέριο έλαιο της αρτεμισίας. Είναι διαλυτά στους περισσότερους οργανικούς διαλύτες αλλά έχουν πολύ μικρή διαλυτότητα στο νερό. Επίσης έχουν χαμηλότερη πυκνότητα από το νερό γεγονός που επιτρέπει το διαχωρισμό τους κατά την υδροαπόσταξη, με εξαίρεση τα αιθέρια έλαια της κανέλας, του γαρύφαλλου κ.α.


Οδηγίες για την ασφαλή χρήση των αιθέριων ελαίων

  • Τα 100% καθαρά αιθέρια έλαια είναι ουσίες δυνατές και απαιτείται μεγάλη προσοχή στη χρήση τους.
  • Μη χρησιμοποιείται ΠΟΤΕ τα αιθέρια έλαια μόνα τους αδιάλυτα και απ΄ευθείας στο δέρμα. Εξαίρεση αποτελούν τα έλαια: λεβάντας, τεϊόδεντρου (tea tree) και τριαντάφυλλου.
  • Τα αιθέρια έλαια διαλύονται ΜΟΝΟ σε λάδια βάσης και ΠΟΤΕ ΣΤΟ ΝΕΡΟ! Στην περίπτωση που θέλετε να προσθέσετε το αγαπημένο σας αιθέριο έλαιο στο μπάνιο, τότε μπορείτε να το αραιώσετε σε μία κούπα γάλα ή σε μέλι.
  • Τα αιθέρια έλαια είναι εύφλεκτα. Κρατήστε τα μακριά από την φωτιά.
  • Αποφύγετε την επαφή με τα μάτια. Σε περίπτωση που έρθουν σε επαφή με τα μάτια ξεπλύνετε καλά με άφθονο νερό και αναζητήστε ιατρική συμβουλή.
  • Πρέπει να φυλάσσονται σε ασφαλή χώρο μακριά από παιδιά
  • Μην εκθέτετε το δέρμα σας στον ήλιο για 6 ώρες, εάν έχετε χρησιμοποιήσει ένα αιθέριο έλαιο από εσπεριδοειδή, διότι είναι φωτοευαίσθητα. Μπορούν να προκαλέσουν ερεθισμό του δέρματος.
  • Η αύξηση της δόσης των αιθέριων ελαίων δεν αυξάνει την αποτελεσματικότητά τους.
  • Διαβάστε με προσοχή ότι αναφέρεται στις ετικέτες και στα φυλλάδια [3]

Βιβλιογραφία

[1] Άρωμα ποιότητας - Επιχειρηματικός οδηγός, Δίκτυο διατοπικής συνεργασίας αναπτυξιακών εταιριών Κιλκίς, Ημαθίας, Ξάνθης, Σερρών, Χαλκιδικής.

[2] Steflitsch, W. and Steflitsch, M. (2008) Clinical aromatherapy. J. Men's Health, 5, 74-85.
[3] Συμβουλές για ασφαλή χρήση των αιθέριων ελαίων 
http://aloeverashop.gr/blog/?p=1760
[4] Encyclopædia Britannica (22 Sep. 2011.). «Encyclopædia Britannica Online». Encyclopædia Britannica. Ανακτήθηκε στις 23 Sep. 2011..