Plant Protection
Υπηρεσία Φυτοπροστασίας $sitename

Φιστικια (Αιγινης): Οδηγος λιπανσης

Η Λίπανση και το Κλάδεμα της Φιστικιάς

Για να διατηρήσουμε τον φιστικεώνα μας σε καλή βλαστική και παραγωγική κατασταση θα πρέπει να προσέξουμε, παράλληλα με τη σωστή καλλιέργεια του εδάφους και με την καταπολέμηση των φυτονόσων και την καλή διατροφή των δένδρων, δηλαδή τη λίπανση, σε συνάρτηση όμως πάντοτε με το διαθέσιμο γι'αυτα νερό. Ενδειξη ότι τα φιστικόδενδρά μας βρίσκονται σε καλή θρεπτική κατάσταση και ότι μπορούν να παράγουν καρπούς και την επόμενη χρονιά, αποτελεί η μέση ετήσια βλάστηση που πρέπει [..] να έχει στο τέλος της βλαστικής περιόδου, μήκος 25 ως 30 εκατοστά περίπου, 15 περίπου φύλλα, 5 ως 6 ανθοφόρους οφθαλμούς και ανάλογο αριθμό από ξυλοφόρους και όλα αυτά, αν είναι δυνατόν, την ίδια περίοδο κατά την οποία στο διετή βλαστό υπάρχουν 5 ως 6 σταφύλια με καρπούς.[2]



Ειδικά για τη λίπανση, όταν ο φιστικεώνας μας είναι ξηρικός τότε το λίπασμα θα πρέπει να είναι λιγοστό, αμμωνιακής μορφής στα ξηρότερα ή κάλιο και φωσφορο-αμμωνιακής στα δροσερότερα εδάφη και η εποχή λιπάνσεως το φθινόπωρο, με προσθήκη μικρής ποσότητος νιτρικού λιπάσματος την άνοιξη, σε όση ποσότητα το επιτρέπει η δροσερότητα του εδάφους. Η κοπριά, όταν είναι καλά χωνεμένη, είναι εξαιρετικά ευεργετική στα φιστικόδενδρά, ιδιαίτερα δέ ωφέλιμη στην ξηρική μορφή καλλιέργειας, γιατί βοηθάει στην απορρόφηση των νερών της βροχής και στη συγκράτηση της υγρασίας του εδάφους.

Στους ποτιστικούς φιστικεώνες ο κίνδυνος από μια πλούσια ή ακόμα και υπερβολική πλήρη λίπανση με χημικά ή οργανικά λιπάσματα είναι μικρότερος ενώ οι απαιτήσεις των δένδρων σ'αυτές μεγαλύτερες για τη διατήρηση τους σε μια καλή κατάσταση παραγωγής. Ιδιαίτερα πρέπει να τονίσουμε ότι η φιστικιά είναι από τα πιο εξαντλητικά και τα πιο απαιτητικά στα τρία βασικά στοιχεία (άζωτο, φώσφορο και κάλι) δένδρα.[2]

Επειδή στην κεντρική Ελλάδα οι βροχοπτώσεις στα τέλη του χειμώνα και κατά την άνοιξη είναι συνήθως ικανοποιητικές, δεν είναι απαραίτητη η πιο πρώιμη βασική λίπανση. Για τη λίπανση της φιστικιάς θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα εξής:
1. Φυλλοδιαγνωστική ανάλυση κάθε 2η χρονιά (τη χρονιά της ακαρπίας) στα μέσα Ιουλίου.
2. Εδαφολογική ανάλυση πριν τη φύτευση και στη συνέχεια ανά πενταετία.[1]

Η φιστικιά έχει ανάγκη από ανόργανα στοιχεία και ιδιαίτερα είναι απαιτητική σε άζωτο (Ν), γι’ αυτό το άζωτο πρέπει να χορηγείται κάθε χρόνο. Σε δένδρα φιστικιάς που καρποφορούν κανονικά και με ισορροπημένη βλάστηση, η σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ των λιπαντικών στοιχείων που εκφράζονται σε μονάδες αζώτου, φωσφόρου και καλίου πρέπει να είναι 1:1:1. Σε δένδρα με ασθενέστερη βλάστηση, η σχέση μεταξύ των λιπαντικών στοιχείων που εκφράζονται σε μονάδες πρέπει να είναι 2:1:1. Σε έδαφος μέσης συστάσεως[3]
 
Λίπανση ξηρικού φιστικεώνα
(γρ./δένδρο)
Χρονιά ακαρπίας Τέλος χειμώνα 300-400 Ν
100 Κ
Χρονιά καρποφορίας Τέλος χειμώνα 600 Ν
500 Κ
150 P
Μάϊο - Ιούνιο > 200 Κ
Ιούνιο - Ιούλιο Διαφυλλικούς ψεκασμούς με πλήρη λιπάσματα πλούσια σε P ή και ουρία εναλλάξ
 
Λίπανση αρδευόμενου φιστικεώνα.
(γρ./δένδρο)
Χρονιά ακαρπίας Τέλος χειμώνα 600-700 Ν
Χρονιά καρποφορίας Τέλος χειμώνα 600-700 Ν 1000 Κ 250-350 Ρ
Ιούνιο - Ιούλιο Διαφυλλικούς ψεκασμούς με πλήρη λιπάσματα πλούσια σε P
Συστάσεις λύπανσης του αναπληρωτή καθηγητή δενδροκομίας, του πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κ. Νάνου Γεώργιου, για τη λίπανση ξηρικών (πίνακας 1) και αρδευόμενων (πίνακας 2) φιστικεώνων. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάστηκαν στην «Ημερίδα για το κελυφωτό φιστίκι» που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2014 στο Στεφανοβίκειο Μαγνησίας.[1]
 

Το άζωτο είναι το στοιχείο εκείνο, το οποίο κάτω από ορισμένες μορφές γίνεται ευκολοδιάλυτο και ευκολοαπορρόφητο από τα φυτα με ευεργετικές συνέπειες στο σχηματισμό του σκελετού και της φυλλοκόμης του δένδρου. Έχει υψηλό συντελεστή απορροφητικότητας από το φυτο, που κυμαίνεται μεταξύ 50 και 80% ετησίως. Όταν όμως δοθεί σε μεγάλη ποσότητα προκαλεί από τη  μια μεριά υπέρμετρη βλάστηση και μεγάλη ανάπτυξη των φύλλων, από την άλλη δέ καθυστερημένη και κακή ωρίμανση των ιστών, με συνέπεια να διαταράσσεται μια ορισμένη σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ των υδατανθράκων και του αζώτου και να εμποδίζεται ο σχηματισμός των ανθοφόρων οφθαλμών στα φιστικόδενδρα. Επίσης με τις μονομερείς πλούσιες αζωτούχες λιπάνσεις μειώνεται η αντοχή των φυτών στις ασθένειες και στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες.[2]
Το κάλι αυξάνει την αντοχή των ιστών στις μυκητολογικές ασθένειες (βερτιτσίλιο κλπ.) και στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες (παγετό) και συμβάλλει αποφασιστικά στον καλό σχηματισμό της ψίχας, στο μεγάλωμα αυτής και στην καλή και γρήγορη ωρίμανση της. Επίσης το κάλι ενεργεί ρυθμιστικά στις κακές επιδράσεις από την περίσσεια του αζώτου, αυξάνοντας τους υδατάνθρακες και αποκαθιστώντας έτσι τη  φυσιολογική ισορροπία που πρέπει να υπάρχει μεταξύ αυτών και του αζώτου. Η έλλειψη του καλίου, που εκδηλώνεται περισσότερο στα ηλικιωμένα δένδρα προκαλεί κορυφοξήρα με σοβαρές συνέπειες για τη  ζωή τους. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι η προσθήκη του καλίου στο έδαφος πρέπει να γίνεται πάντοτε σε σχέση ανάλογη με την υγρασία ή την δυνατότητα αρδεύσεως αυτού, γιατί αλλιώς θα έχουμε αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα (μικροκαρπία κλπ.). Το κάλι δεν είναι στοιχείο εύκολοαπορρόφητο. Υπολογίζουν ότι ο συντελεστής απορροφητικότητας του στοιχείου τούτου από τα φυτα κυμαίνεται μεταξύ 25 και 60% ετησίως.[2]
O φωσφόρος συμβάλλει στο σχηματισμό και στην ωρίμανση του ξύλου των δένδρων, δεν είναι όμως ευκολοδιάλυτο στοιχείο και γι'αυτό απορροφάται από τα φυτα σε ποσοστό 15 ως 20% ετησίως. Είναι στοιχείο που θα πρέπει να τοποθετείται κοντά ή γύρω από τις ρίζες του δένδρου. Μακροχρόνιες υπερβολικές φωσφορούχες λιπάνσεις στα δένδρα είναι δυνατόν να προκαλέσουν τροφοπενίες ψευδαργύρου κυρίως και δευτερευόντως σιδήρου ή χαλκού, που μπορούν να θεραπευθούν με διαφυλλικές λιπάνσεις με τα στοιχεία αυτα που τους λείπουν.
Δεν θα πρέπει επίσης να παραλείψουμε και το ρόλο του ασβέστη στο έδαφος, που εξουδετερώνει τα διάφορα οξέα και ιδιαίτερα τα χουμικά δημιουργώντας έτσι κατάλληλο περιβάλλον για την ανάπτυξη των μικροοργανισμών. [2]

Ιχνοστοιχεία: Από άποψη αναγκών της φιστικιάς σε ιχνοστοιχεία, αναφέρουμε ότι στην Αμερική διαπιστώθηκαν, ιδιαίτερα στα φυτώρια, τροφοπενίες ψευδαργύρου που εκδηλώνονται με χλώρωση, μικροφυλλία και βραχυγονάτωση και θεραπεύονται με προσθήκη θειικού ψευδαργύρου (ZnS04) εξουδετερωμένου με ασβέστη. Επίσης οι Ισραηλίτες αναφέρουν ότι η τροφοπενία καλίου είναι συχνή στον τόπο τους και την εξουδετερώνουν με προσθήκη 100 κιλών κατά στρέμμα θειικού ή χλωριούχου καλίου. Στη  χώρα μας, προς το παρόν τουλάχιστον, παρόμοιο θέμα δεν αντιμετωπίσθηκε. Τέλος πρέπει να σημειώσουμε ότι μερικοί συγγραφείς συνιστούν, έστω και πειραματικά, ιδιαίτερα στους ξηρικοϋς φιστικεώνες, τις διαφυλλικές λιπάνσεις.[2]

Χλωρή λίπανση:  Σημειώνουμε επίσης ότι ανάλογα με το έδαφος και την εποχή της σποράς συνιστώνται:
  • τα λούπινα, για εδάφη όχι ασβεστούχα και όχι αλκαλικά που σπέρνονται την άνοιξη και παραχώνονται το φθινόπωρο (ποσότητα σπόρου 12 ώς 14 κιλά κατά στρέμμα)
  • το ετήσιο τριφύλλι, για εδάφη ελαφρά, που σπέρνεται κατά το τέλος του  καλοκαιριού και παραχώνεται την Ανοιξη (ποσότητα σπόρου 3 ως 4 κιλά κατά στρέμμα).
  • τα κουκιά (μικρόκαρπη ποικιλία ή δόλιχοι), για εδάφη συνεκτικά που σπέρνονται το φθινόπωρο και παραχώνονται την άνοιξη (ποσότητα σπόρου 10 ως 15 κιλά κατά στρέμμα)
  • τ'αμπελοφάσουλα (μαυρομάτικα φασόλια), για εδάφη μέσης συστάσεως, που σπέρνονται την άνοιξη και παραχώνονται το φθινόπυ»ρο (ποσότητα σπόρου 4 έως 6 κιλά κατά στρέμμα)
  • ο μελίλωτος, για εδάφη χαλικώδη και πετρώδη, που σπέρνεται την άνοιξη και παραχώνεται το φθινόπωρο ή αντίστροφα (ποσότητα σπόρου 2,5 ώς 3 κιλά κατά στρέμμα)
  • ο βίκος, για ελαφρά ή και συνεκτικά εδάφη, όπου δεν λείπει το ασβέστιο, που σπέρνεται το φθινόπωρο και παραχώνεται την άνοιξη (ποσότητα σπόρου 10 ώς 15 κιλά κατά στρέμμα)
  • το σινάπι, για εδάφη με αργιλώδη σύσταση, που σπέρνεται το καλοκαίρι και παραχώνεται το φθινόπωρο (ποσότητα σπόρου 2 ώς 2,5 κιλά κατά στρέμμα) [2]

Κλάδεμα

Το κλάδεμα καρποφορίας γινετε τέλη του χειμόνα. Αφαιρείται κάθε ξερή βλάστηση, ενώ οι τομές στο υγιές ξύλο θα πρέπει να είναι καθαρές (δεν θα πρέπει να υπάρχουν ίχνη μεταχρωματισμού), διαφορετικά κόβουμε πιο χαμηλά. Οι τομές κλαδέματος, ιδιαίτερα οι μεγάλες, θα πρέπει να καλύπτονται με κάποιο επουλωτικό πληγών (π.χ. νοβαρίλ, λακ μπαλσαμ). Με το σωστό καθαρισμό των δένδρων επιτυγχάνεται καλός αερισμός και καλή διείσδυση του ηλιακού φωτός στο εσωτερικό της κόμης. Έτσι, περιορίζεται η σχετική υγρασία, η οποία ευνοεί την εμφάνιση ασθενειών (π.χ. βοτρυοσφαίρια, σεπτορίωση).[1]

Το υπέργειο τμήμα του δενδρυλλίου της φιστικιάς συντέμνεται κατά τη φύτευση, σε ύψος 1-1,2m πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Η σύντμηση αποσκοπεί στη δημιουργία τρίων ή περισσότερων πλάγιων βλάστων επί του κορμού και σε απόσταση 30cm περίπου ο ένας από τον άλλο. Γενικά το κλάδεμα της φιστικιάς πρέπει να είναι ελαφρό (αφαίρεση 10-15% των κλάδων της κόμης των δένδρων), γιατί τα αυστηρά κλαδέματα αυξάνουν το ποσοστό των κλειστών καρπών. Τα πολύ αδύνατα όμως δένδρα πρέπει να κλαδεύονται αυστηρά. Τα αρσενικά δεν κλαδεύονται, αλλά αφήνονται να αναπτύξουν μεγαλύτερο ύψος από τα θηλυκά, γιατί έτσι διευκολύνεται και η επικονίαση του φιστικεώνα. Τα αρσενικά κλαδεύονται τότε μόνον, όταν εμποδίζουν την ανάπτυξη των θηλυκών και όταν επιδιώκουμε οψίμιση της άνθησής τους. [3]
 
 
Πηγές / Βιβλιογραφία:
[1] Γεωργικές προειδοποιήσεις, Περιφερειακό Κέντρο Προστ. Φυτών & Ποιοτικού Ελέγχου Μαγνησίας:  ΑΚΡΟΔΡΥΑ Νο 1 / 15-2-2016
[2] http://grfistiki.blogspot.gr/2011/02/1986-130-140.html
κεφάλαιο ΧΙΙ ΛΙΠΑΝΣΗ από το βιβλίο 'Η ΦΙΣΤΙΚΙΑ' του Μπρουσοβάνα, Ν., 1986
[3] Η καλλιέργεια της φιστικιάς στην περιοχή Μακρακώμης Ν.Φθιώτιδος, πτυχιακή μελέτη του Κατσογιάννη Χρήστου, Ηράκλειο 2012.