Προβλήματα στην απομείωση της οργανικής ουσίας

Τι είναι η οργανική ουσία, και ποία η χρησιμότητα της

Από τα αναφερθέντα στην προηγούμενη παράγραφο φαίνεται ότι η οργανική ύλη του εδάφους αποτελείται ως προς το είδος των συστατικών από πρόσφατα υπολείμματα φυτών και ζώων, αλλά και σε κάποιο αρχικό στάδιο αποσύνθεσης, ζώντες μικροοργανισμούς και από τον χούμο.
Η σύσταση της οργανικής ουσίας από άποψη χημικής σύστασης αποτελείται από ενώσεις γνωστής χημικής συνθέσεως, όπως υδατάνθρακες (άμυλο, σάκχαρα, κυτταρίνη), πρωτεϊνες, οργανικά οξέα, λίπη οι οποίες συνολικά αποτελούν 10% -15% της οργανικής ουσίας, και από ενώσεις που συνιστούν τον χούμο, οι οποίες εμφανίζουν δυσκολία στην ταξινόμηση τους σε κάποια ομάδα ενώσεων της οργανικής χημείας και ποσοστιαία αντιπροσωπεύουν 85% - 90% της οργανικής ουσίας του εδάφους. ^[2]
Η οργανική ουσία ευνοεί τη  συσσωμάτωση των εδαφικών τεμαχιδίων, γεγονός που βελτιώνει τη δομή του εδάφους, άρα και τις καλές συνθήκες αερισμού και διήθησης, ενώ προσδίδει στο έδαφος αντοχή στη διάβρωση και στη δημιουργία επιφανειακής κρούστας. Η οργανική ουσία έχει την ικανότητα να συγκρατεί περίπου έξι φορές το βάρος της σε νερό και κατά συνέπεια η σημασία της για τη βλάστηση σε φυσικά ξηρά και αμμώδη εδάφη είναι καθοριστική. Στα περισσότερα εδάφη η οργανική ουσία κυμαίνεται σε ποσοστά από 2 έως 10%. ^[1]

Αίτια απομείωσης οργανικής ουσίας εδαφών

Η μείωση της οργανικής ουσίας προκαλείται από τη μειωμένη παρουσία οργανικών υλικών σε αποσύνθεση ή από τον αυξημένο ρυθμό αποσύνθεσης λόγω φυσικών ή ανθρωπογενών παραγόντων. Η περιεκτικότητα των εδαφών σε οργανική ουσία επηρεάζεται από τους εξής παράγοντες:

• Το κλίμα: η οργανική ουσία αποσυντίθεται ταχύτερα στα ξηροθερμικά κλίματα ενώ παράλληλα παράγεται λιγότερη βλάστηση
• Το τοπογραφικό ανάγλυφο: στα εδάφη με κλίσεις προκαλείται μετακίνηση του εδάφους, του νερού και της οργανικής ουσίας από την επιφάνεια αυτών με αποτέλεσμα την μικρή παραγωγή φυτικής ύλης
• Η σύνθεση του εδάφους: τα εδάφη με λεπτότερα τεμαχίδια τείνουν να έχουν περισσότερη οργανική ουσία και να συγκρατούν περισσότερες θρεπτικές ουσίες και υγρασία, σε αντίθεση με τα εδάφη που έχουν πιο χονδροειδή τεμαχίδια που αερίζονται καλύτερα και η παρουσία του οξυγόνου έχει ως αποτέλεσμα την ταχύτερη αποσύνθεση της οργανικής ουσίας
• Η υδρομορφία του εδάφους (στράγγιση): η υψηλή υγρασία του εδάφους οδηγεί σε μείωση του διαθέσιμου οξυγόνου για την αποσύνθεση της οργανικής ουσίας και σε συσσώρευση της οργανικής ουσίας
• Η κατεργασία και διαχείριση του εδάφους: η εντατική κατεργασία του εδάφους που συνοδεύεται από άρδευση, στράγγιση, ζιζανιοκτονία, βελτίωση εδαφών κλπ οδηγεί σε σημαντική απομείωση της οργανικής ύλης. Το όργωμα αναμειγνύει το οξυγόνο με το έδαφος και αυξάνει τη μέση θερμοκρασία του, συμβάλλοντας στην πιο γρήγορη αποσύνθεση της οργανικής ουσίας. Η καλλιέργεια της γης μειώνει την περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία σε σύγκριση με την ακαλλιέργεια
• Η διαχείριση των φυτικών υπολειμμάτων: ο βαθμός απομάκρυνσης των υπολειμμάτων συγκομιδής συμβάλει σημαντικά στην περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία
• Η βλάστηση: η παραγωγή φυτικής βλάστησης συμβάλλει σημαντικά στην εισροή οργανικών υλικών στο έδαφος. Επίσης οι ρίζες συμβάλλουν σημαντικά στην περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία. Οι καλλιέργειες για βόσκηση παράγουν βαθιές ρίζες οι οποίες αποσυντίθεται μέσα στο έδαφος, αντίθετα τα δάση παράγουν μεγάλη ποσότητα φύλλων που αποσυντίθεται στην επιφάνεια του εδάφους. ^[1]

Επιπτώσεις της χαμηλής περιεκτικότητα των εδαφών σε οργανική ουσία

• Μείωση της συσσωμάτωσης των εδαφικών τεμαχιδίων (δημιουργούνται χειρότερες φυσικές ιδιότητες)
• Μείωση του αερισμού του εδάφους
• Μείωση της ικανότητας του εδάφους για συγκράτηση νερού
• Μείωση της ικανότητας του εδάφους για συγκράτηση στοιχείων για τη θρέψη των φυτών και των μικροοργανισμών (μειωμένη παραγωγή και μειωμένη βιοποικιλότητα)
• Μείωση της ικανότητας του εδάφους για συγκράτηση βαρέων μετάλλων και φυτοφαρμάκων (με αποτέλεσμα να οδηγούνται στον υπόγειο υδροφορέα)
• Μείωση της ρυθμιστικής ικανότητας για το pH του εδάφους (επηρεάζεται το pH του εδάφους ευκολότερα από διάφορους παράγοντες)
• Μείωση της θετικής επίδρασης στη θερμοκρασία του εδάφους (η οργανική ουσία δεν αφήνει το καλοκαίρι να ανεβεί πολύ η θερμοκρασία του εδάφους και το χειμώνα να πέσει πολύ χαμηλά). ^[1]

 

Μέτρα για την συντήρηση - αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους

• Χρήση συστημάτων καλλιέργειας που παρέχουν συνεχή φυτική κάλυψη του εδάφους που εκτός της συνεχούς προσθήκης σε αυτό φυτικών υπολειμμάτων το προστατεύουν και από τη διάβρωση.
• Χρήση συστημάτων αμειψισποράς που περιλαμβάνουν αγρωστώδη-ψυχανθή και παράγουν μεγάλες ποσότητες φυτικών υπολειμμάτων.
• Εφαρμογή πρακτικών για την παραγωγή υψηλών αποδόσεων των καλλιεργειών, με αποτέλεσμα την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων φυτικών υπολειμμάτων. • Επιστροφή όλων των φυτικών υπολειμμάτων στο έδαφος και αποφυγή καψίματος της καλαμιάς.
• Περιορισμός των απαιτήσεων κατεργασίας του εδάφους στους απολύτως απαραίτητους για την μικρότερη απώλεια υπολειμμάτων.
• Εφαρμογή χλωρής λίπανσης με φυτά (κυρίως ψυχανθή) που ενσωματώνονται στο έδαφος όταν ακόμα είναι χλωρά.
• Προσθήκη στο έδαφος ζωικής κοπριάς.
• Προσθήκη στο έδαφος άλλων οργανικών υλικών (τεχνητή κοπριά με την κομποστοποίηση των φυτικών και των ζωικών υπολειμμάτων των σκουπιδιών, πριονίδι, ακατέργαστη τύρφη, ιλύς των βιολογικών καθαρισμών των αστικών λυμάτων, βιομηχανικά τυποποιημένα οργανικά λιπάσματα όπως ο μερικά οξειδωμένος και επεξεργασμένος με υγρή αμμωνία και υπερφοσφωρικό οξύ γαιάνθρακας, ο λιγνίτης και ο ξυλίτης, το εμπλουτισμένο με ανόργανα θρεπτικά φουλβικό και χουμικό οξύ, τα εκχυλίσματα φυκιών κλπ). ^[1]