Καπνια

Πληροφορίες για τo παθογόνο Καπνιά

Η ασθένεια δεν είναι πρωτογενής προσβολή των φυτών αλλά δευτερογενές μυκητιακό φαινόμενο, που προκαλείται από μύκητες σαπροφυτικούς, κυρίως:
🔹 Capnodium citri (εσπεριδοειδοι)
🔹 και άλλα συγγενικά είδη του γένους Capnodium spp., Limacinia spp., Scorias spp.

Οι μύκητες αυτοί ανήκουν στην τάξη Dothideales (Ascomycota), οικογένεια Capnodiaceae, και αναπτύσσονται στην επιφάνεια των ιστών που έχουν καλυφθεί με μελιτώδεις εκκρίσεις εντόμων (π.χ. αφίδες, κοκκοειδή, ψευδόκοκκους, λευκές μύγες).

Ξενιστές:
έχει πολύ ευρύ φάσμα φυτών:
🔹 Εσπεριδοειδή (πορτοκαλιά, λεμονιά, μανταρινιά, νεραντζιά)
🔹 Ελιά
🔹 Συκιά
🔹 Ροδιά
🔹 Μανόλια, πλάτανος, πικροδάφνη
🔹 Καλλωπιστικά φυτά

Συμπτώματα:
➤ Εμφάνιση και χαρακτηριστικά
🔹 Στην επιφάνεια των φύλλων, βλαστών και καρπών αναπτύσσεται μαύρο, μελανό επίχρισμα που θυμίζει αιθάλη ή καπνιά.
🔹 Η επιφάνεια γίνεται κολλώδης και μαύρη, μειώνοντας τη φωτοσύνθεση και το αεριοανταλλαγή.
🔹 Τα φύλλα χάνουν τη στιλπνότητά τους, θαμπώνουν και καλύπτονται από μαύρη σκόνη.
🔹 Οι καρποί αποκτούν μαύρο, λερωμένο περίβλημα, μειώνοντας την εμπορική τους αξία.

➤ Συνοδευτικά φαινόμενα
🔹 Συχνά παρατηρείται κολλώδης επιφάνεια από τα μελιτώδη εκκρίματα των εντόμων που προηγήθηκαν.
🔹 Η μαυρίλα αφαιρείται με το τρίψιμο, γιατί ο μύκητας αναπτύσσεται επιφανειακά και δεν διεισδύει στους φυτικούς ιστούς.

Παθογένεια και βιολογία:
Ο Capnodium citri δεν είναι παρασιτικός, αλλά σαπροφυτικός:
Τρέφεται από τα σακχαρώδη μελιτώδη υπολείμματα που εκκρίνουν έντομα όπως:
🔹 Aphis sp. (αφίδες)
🔹 Planococcus citri (ψευδόκοκκος)
🔹 Coccus hesperidum (κοκκοειδή)
🔹 Aleurothrixus floccosus (λευκή μύγα των εσπεριδοειδών)
Ο κύκλος ανάπτυξης του μύκητα εξαρτάται απολύτως από την παρουσία αυτών των εντόμων.

Αναπαραγωγή:
🔹 Ο μύκητας σχηματίζει μαύρο επιφανειακό μυκήλιο χωρίς εμφανή κονίδια.
🔹 Η αναπαραγωγή γίνεται αγενώς με κονίδια ή χλαμυδοσπόρια και διασπορά μέσω ανέμου ή νερού.
🔹 Οι αποικίες εξαπλώνονται γρήγορα σε θερμές και υγρές συνθήκες, ιδιαίτερα σε σκιερές κόμες.

Συνθήκες ανάπτυξης:
🔹 Θερμοκρασία: 20-32 °C
🔹 Υγρασία: > 80 %
🔹 Ανάγκη μελιτώδους υποστρώματος: Απαραίτητη
🔹 Εποχικότητα: Άνοιξη-φθινόπωρο
🔹 Διασπορά: Με άνεμο, σταγονίδια, εργαλεία
Η παρουσία εντόμων που εκκρίνουν μελίτωμα είναι προαπαιτούμενο για την εκδήλωση της καπνιάς.

Συνέπειες:
🔹 Μείωση φωτοσύνθεσης και αναπνοής των φύλλων.
🔹 Καθυστέρηση ανάπτυξης και ελάττωση παραγωγής.
🔹 Υποβάθμιση εμπορικής αξίας καρπών λόγω αισθητικής αλλοίωσης.
🔹 Ευνοϊκό περιβάλλον για άλλους επιφανειακούς μικροοργανισμούς.

Αντιμετώπιση:
🔹 Η αντιμετώπιση επικεντρώνεται στα έντομα, όχι στον ίδιο τον μύκητα.

1. Καταπολέμηση εντόμων μελιτωδών εκκρίσεων
Η πιο ουσιαστική και άμεση μέθοδος είναι η αντιμετώπιση των εντόμων που εκκρίνουν μελίτωμα:
🔹 Αφίδες (Aphis gossypii)
🔹 Ψευδόκοκκοι (Planococcus citri)
🔹 Κοκκοειδή (Coccus hesperidum, Saissetia oleae)
🔹 Λευκές μύγες (Aleurothrixus floccosus)
Χρήση θερινών λαδιών, εντομοκτόνων ή βιολογικών ρυθμιστών ανάπτυξης σε έγκαιρα στάδια.

2. Πλύσιμο και καθαρισμός
Σε έντονες προσβολές, πλύσιμο φύλλων και καρπών με νερό υπό πίεση ή ήπια διαβρεκτικά μπορεί να απομακρύνει το επίχρισμα.

3. Καλλιεργητικά μέτρα
🔹 Κλάδεμα για καλύτερο αερισμό και φωτισμό της κόμης.
🔹 Απομάκρυνση πυκνής βλάστησης όπου αναπτύσσονται τα έντομα.
🔹 Εφαρμογή βιοδιεγερτών ή χαλκού για ενίσχυση της φυτικής ανθεκτικότητας.