Αραβόσιτος: Οι κυριότεροι εχθροί και ασθένειες
Άνθρακας, Ελμινθοσποριώση, Φουζάριο, Σκωρίαση, Πύθιο, Mαύρη σήψη του στελέχους, Βακτιριακές Προσβολές, Σήψεις στελέχους και σπαδίκων, Τήξεις των νεαρών φυτών.
Σιδηροσκούληκα, Αφίδες, Πυραλίδα του Καλαμποκιού, Σεζάμια
Άνθρακας
Παθογόνο: Ustilago maydisΟ ανθρακάς μολύνει όλα τα πράσινα μέρη του φυτού. Τα μολυσμένα μέρη του φυτού παραμορφώνονται. Τα παραμορφωμένα μέρη του φυτού καλύπτονται από μια ασημί μεμβράνη. Αργότερα τα εσωτερικά τμήματα μεταβάλλονται σε σωρούς σπορίων, η μεμβράνη καταστρέφεται και τα σκούρα καστανά-μαύρα σπόρια πέφτουν. Η κορυφή του στάχυ είναι πολύ ευπαθής σ’ αυτή τη μόλυνση. Η εισβολή και ανάπτυξη του μύκητα προκαλεί υπερτροφίες και υπερπλασίες στους γειτονικούς φυτικούς ιστούς με αποτέλεσμα τον σχηματισμό των όγκων. Η εξάπλωση της ασθένειας ευνοείται από ξηρό καιρό, όψιμη σπορά, άγονο έδαφος ή έδαφος με υπερβολική ποσότητα αζώτου.
Αντιμετώπιση: Ο άνθρακας είναι μια από τις πιο επικίνδυνες ασθένειες του αραβόσιτου γιατι δεν έχει βρεθεί ποικιλίες/υβρίδια με απόλυτη ανθεκτικότητα απέναντι στον μύκητα. Υπάρχουν πολλά υβρίδια, άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο ανθεκτικά, τα οποία είναι γνωστά σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα. Πληροφορίες σχετικά με την ανθεκτικότητα δημοσιεύονται στους καταλόγους που περιγράφονται οι ποικιλίες κάθε χώρας.
Η αμειψισπορά μπορεί να μειώσει το μολυσματικό υλικό αλλά δε μπορεί να μειώσει τη μόλυνση των φυτών.
Η σωστή καλλιέργεια του εδάφους και η βελτίωση μπορούν να βοηθήσουν καθώς εμποδίσουν τις πληγές από την άμμο στα φυτά. Οι κόκκοι της άμμου μεταφέρονται από τον άνεμο και προκαλούν πληγές στην επιφάνεια του φυτού. Στα αμμώδη εδάφη μετά από ισχυρό άνεμο, συνήθως αυξάνεται η μόλυνση.
Η μόλυνση των νερών φυτών είναι εύκολο να καταπολεμηθεί με τη χρήση επικαλυμμένων σπόρων. Τα χρησιμοποιούμενα μυκητοκτόνα αναφέρονται στον πίνακα για τη φουζαρίωση του στελέχους.
Δεν υπάρχουν ουσίες που να ψεκάζονται και να χρησιμοποιούνται ενάντια στον άνθρακα.
Ελμινθοσπορίωση
Τήξεις των νεαρών φυτών: Οι μύκητες του γένους
Pythium είναι μύκητες εδάφους και προκαλούν έντονες προσβολές σε συνθήκες που δεν ευνοούν το γρήγορο φύτρωμα και την ανάπτυξη των νεαρών φυτών (π.χ. πολύ υγρό έδαφος και θερμοκρασίες κάτω από 10
oC).
Αντιμετώπιση: α) Χρήση καλής ποιότητας σπόρου και χρησιμοποίηση υβριδίων ανθεκτικών στις προσβολές αυτές.
β) Απολύμανση των σπόρων
Mαύρη σήψη του στελέχους
Παθογόνο Αίτιο: Macrophomina phaseolinaEίναι ένας μύκητας εδάφους που αρέσκεται στις ζεστές περιοχές. Όταν τα φυτά είναι στρεσαρισμένα, το έδαφος είναι σοβαρά μολυσμένο με το παθογόνο και τα καλλιεργούμενα υβρίδια είναι ευπαθή, τότε το παθογόνο μπορεί να προκαλέσει σοβαρές σήψεις στα στελέχη, οπότε τα φυτά πλαγιάζουν και έχουμε απώλειες παραγωγής.
Συμπτώματα: Η βάση του στελέχους σπάζει και το φυτό μαραίνεται. Τα εσωτερικά μέρη του στελέχους είναι γκρι εξαιτίας του μεγάλου αριθμού μικροσκληρώτιων του παθογόνου. Το μυκήλιο δεν είναι ορατό ούτε εσωτερικά, ούτε εξωτερικά του στελέχους. Η σήψη αυτή συγχέεται με την
φουζαρίωση των στελεχών αλλά το
fusarium παράγει ροζ μυκηλιακούς δακτυλίους στα γόνατα κάτω από υγρές συνθήκες και ποτέ δεν αναπτύσσει μικροσκληρώτια ή γκρι μεταχρωματισμό στο εσωτερικό μέρος του στελέχους. Τα συμπτώματα εμφανίζονται σε προχωρημένα στάδια ανάπτυξης των φυτών.
Βακτηριακές Προσβολές
Βακτηριακή κηλίδωση των φύλλων (ή αδροβακτηρίωση του αραβοσίτου) από το
Xanthomonas stewartii: Εμφανίζονται κίτρινες επιμήκεις κηλίδες στα φύλλα, οι οποίες βαθμιαία επεκτείνονται παράλληλα προς το κεντρικό νεύρο και μεταπίπτουν σε νεκρώσεις με αποτέλεσμα την ξήρανση μεγάλου μέρους του ελάσματος. Στο σύνολό τους τα φυτά παρουσιάζουν καχεξία, νανισμό, μάρανση και αυξημένη θνησιμότητα. Από τα αγγεία των προσβεβλημένων φύλλων ή του βλαστού εξέρχεται κίτρινο υγρό που περιέχει βακτήρια. Ο βλαστός σε εγκάρσια τομή παρουσιάζει μαύρα στίγματα (ένδειξη απόφραξης) στις θέσεις των ηθμαγγειωδών δεσμίδων. Τέλος μπορεί να προσβάλλονται και οι σπάδικες οπότε δημιουργείται κηλίδωση των βρακτείων και τοπική ατροφία των κόκκων.
[2]Βακτηριακή σήψη του στελέχους από το βακτήριο
Erwinia dissolvens: Η προσβολή εμφανίζεται σε νεαρά και ανεπτυγμένα φυτά αραβόσιτου με τη μορφή αποχρωματισμένης κηλίδας στον λαιμό του φυτού, η οποία εξελίσσεται σε υγρή σήψη εντοπισμένη στο ίδιο μεσογονάτιο της αρχικής προσβολής. Αποτέλεσμα της προσβολής είναι η αύξηση της τάσης του στελέχους να θραύεται στον λαιμό. Οι προσβολές ευνοούνται σε υγρά εδάφη και υψηλές θερμοκρασίες του αέρα. Τα βακτήρια εισχωρούν στο στέλεχος μέσα από τα στομάτια, φακίδια ή τυχόν πληγές. Εχουν τη δυνατότητα να διατηρούνται σε φυτικά υπολείμματα επί σειρά ετών. Αν και η ασθένεια σπάνια δημιουργεί μεγάλα προβλήματα, ένας τρόπος αντιμετώπισής της είναι η αμειψισπορά με άλλα φυτά, επειδή ο αραβόσιτος είναι ίσως ο μοναδικός ξενιστής του βακτηρίου.
[2]
Σήψεις στελέχους και σπαδίκων
Παθογόνα: Stenocarpella (Diplodia) maydis, Stenocarpella (Diplodia) macrospora (ή
Diplodia zeae) και
Gibberella zeaeΗ σήψη του στελέχους από τον μύκητα
Stenocarpella (Diplodia): Τα δυο παθογόνα έχουν κοινά συμπτώματα τα οποία διακρίνονται μόνο με το μικροσκόπιο. Τα στελέχη έχουν μεγάλες ή μικρές κηλίδες, 1 έως 10 cm μήκος, με ελαφρώς καστανό ή σκούρο καστανό περιθώριο. Τα φύλλα στεγνώνουν και το χρώμα τους γίνεται γκριζοπράσινο. Τα μεσογονάτια διαστήματα αποκτούν ανοιχτό καστανό χρώμα, τα εσωτερικά τμήματα καταστρέφονται, μόνο το αγγεία φαίνονται υγιή. Στα γόνατα υπάρχουν μικρές μαύρες κηλίδες, ημιτελή αναπαραγωγικά σώματα, (πυκνίδια) σε ομάδες. Έχουμε επίσης και σήψη των στάχεων, η οποία αρχίζει από τη βάση των σπαδικων. Οι μολυσμένοι στάχεις είναι γκρι-καφέ, τα βράκτια φύλλα πιέζουν ενάντια στον στάχυ. Ανάμεσα στους σπόρους είναι ορατά άσπρα μυκήλια, ο μολυσμένος στάχυς αργότερα θα σαπίσει ολόκληρος.
[3]Η σήψη του στελέχους από τον μύκητα
Gibberella zeae: Παρουσιάζει συμπτώματα ανάλογα με την προηγούμενη. Μπορεί να διακριθεί από τη ρόδινη-κόκκινη απόχρωση που παίρνει η εντεριώνη των προσβεβλημένων φυτών. Σε υγρό περιβάλλον το στέλεχος μπορεί να καλύπτεται από λευκό μυκήλλιο ενώ παράλληλα, επιφανειακά, εμφανίζονται περιθήκια με μορφή μαύρων στιγμάτων. Η σήψη του σπάδικα χαρακτηρίζεται από ερυθρωπό χρωματισμό των βρακτείων, ο οποίος ξεκινά από την κορυφή και προχωρεί προς τη βάση του σπάδικα. Παράλληλα, τα βράκτεια αλληλοαποχωρίζονται δύσκολα λόγω του μυκηλλίου που έχει αναπτυχθεί μεταξύ τους. Εσωτερικά ο σπάδικας παρουσιάζει ένα λευκο-ρόδινο μυκήλλιο που ξεκινά από την κορυφή. Αραιά και βραχέα βράκτεια ευνοούν την είσοδο των μολυσμάτων, η οποία πραγματοποιείται κατά το μετάξωμα και ευνοείται από ψυχρό και υγρό καιρό. Η ασθένεια γενικά δεν αποτελεί πρόβλημα για τον αραβόσιτο.
[2]
Τήξεις των νεαρών φυτών
Οι τήξεις των νεαρών φυτών οφείλονται σε προσβολές τόσο του σπόρου πριν ή κατά τη βλάστησή του όσο και σε προσβολές των νεαρών φυτών πριν και μετά την ανάδυσή τους από μύκητες του γένους
Pythium και τους
Diplodia zeae,
Gibberella zeae,
G. fujikuroi, Nigrospora oryzeae, Penicillium spp. και
Aspergillus spp. Οι μύκητες του γένους Pythium είναι μύκητες εδάφους και προκαλούν έντονες προσβολές σε συνθήκες που δεν ευνοούν το γρήγορο φύτρωμα και την ανάπτυξη των νεαρών φυτών (π.χ. πολύ υγρό έδαφος και θερμοκρασίες κάτω από 10oC). Τα υπόλοιπα είδη των μυκήτων μεταδίδονται με τον σπόρο και επίσης προσβάλλουν το υπέργειο και υπόγειο τμήμα ανεπτυγμένων φυτών. Τα νεαρά φυτά αραβόσιτου που έχουν προσβληθεί παρουσιάζουν κηλίδες ποικίλης έκτασης στις ρίζες, το μεσοκοτύλιο και το κολεόπτιλο.
Σιδηροσκούληκα
Σιδεροσκούληκα, συρματοσκούληκα ή βελονίδες, Agriotes obscurus ,
Agriotes lineatusΖημιές από σιδεροδκούληκα έχουμε συνήθως σε καλλιέργειες που εγκαθίστανται μετά απο χόρτα, λιβάδια και πολυετή φυτά. «Καλά» εδάφη, πλούσια σε οργανική ουσία έχουν μεγαλύτερους πληθυσμούς σιδεροσκούληκων. Σ’ αυτή την περίπτωση, ο κίνδυνος για προσβολή είναι μεγαλύτερος.
Περιγραφή του εντόμου: Τα ενήλικα έχουν μήκος μήκος σώματος 5 - 25mm. Τα τέλεια πετούν καλά. Τα πάνω φτερά τους είναι καφέ προς μαύρα με κάποιες στενές, γραμμές κατά μήκος. Οι προνύμφες έχουν μήκος 3 - 30 mm και κοκκινό-καφέ χρώμα. Το κεφάλι είναι σκούρο καφέ και η προνύμφη έχει σκληρό δερμάτιο.
Συμπτώματα: Το φυτό αναπτύσσεται αργά, είναι λίγο εξασθενημένο αλλά μερικές φορές έχουμε και πτώση των φυτών μετά από σοβαρές προσβολές. Οι ρίζες είναι μασημένες και ο βλαστός στη βάση του έχει οπές. Προτιμούν τα υγρά, πλούσια σε οργανική ουσία, εδάφη. Συνήθως προκαλούν σποραδικές ζημιές αλλά καμιά φορά μπορεί να καταστρέψουν ολόκληρο τον αγρό.
Αφίδες
Αφίδα των ριζών (
Aphis maidiradicis-Homopterna, οικ.
Aphididae).
Απομυζά τις ρίζες του αραβόσιτου με αποτέλεσμα το κιτρίνισμα των φυτών και τελικά τον νανισμό των φυτών. Οι προσβολές είναι εμφανείς περισσότερο την άνοιξη όταν τα φυτά έχουν ύψος 15 - 45 cm. Οι αφίδες το χειμώνα βρίσκουν καταφύγιο στις φωλιές των μυρμηγκιών, την άνοιξη τα μυρμήγκια μεταφέρουν τις μικρές αφίδες κοντά στις ρίζες. Το καλοκαίρι αναπτύσσονται παρθενογενετικά πολλές γενεές αφίδων.
Αφίδα των φύλλων του αραβόσιτου: (
Rhopalosiphum maydis-Homoptera, οικ.
Aphididae) Προσβάλλει τα φύλλα (κυρίως τα κορυφαία) και τη 'φόβη' του αραβοσίτου. Έντονες προσβολές προκαλούν καχεξία των φυτών και αδυναμία σχηματισμού σπαδίκων, είναι φορείς ιώσεων. Εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού.