Το Potato virus Y (PVY) – ένα από τα σοβαρότερα ιολογικά προβλήματα της πατάτας, παγκοσμίως και εμφανίζει μεγάλη γενετική ποικιλότητα με πολυάριθμα στελέχη.

Παθογόνο αίτιο: Potato virus Y (PVY), Γένος: Potyvirus, Οικογένεια: Potyviridae

Στελέχη του ιού – Διαφορές και παθογένεια:

Υπάρχουν πολλά στελέχη και ανασυνδυασμένες μορφές, ωστόσο τα κλασικά και πιο μελετημένα είναι:

PVYᵒ

Παλιότερο, πλέον σπάνιο στην Ευρώπη.
Προκαλεί:
- Μωσαϊκό στα φύλλα.
- Μικρές, λεπτές μαύρες μελανές κηλίδες στην κάτω επιφάνεια.
- Προκαλεί κυρίως συμπτώματα στα φύλλα, όχι στους κονδύλους.

PVYⁿ

Πολύ επιθετικό στέλεχος.
Προκαλεί:
- Νέκρωση νεύρων (vein necrosis) → βασικό διαγνωστικό χαρακτηριστικό.
- Νέκρωση ολόκληρου του φύλλου σε ευαίσθητες ποικιλίες.
- Νέκρωση βλαστών – τα φυτά παίρνουν μορφή “φοίνικα” (γυρισμένα νεκρά κατώτερα φύλλα).
- Έχει "σπάσει" την ανθεκτικότητα πολλών ποικιλιών που ήταν ανθεκτικές στο PVYᵒ.

PVYⁿᵗⁿ

Το πιο επικίνδυνο και πλέον κυρίαρχο στέλεχος στην Ευρώπη.
Συνδυάζει:
- Νεκρώσεις νεύρων όπως το PVYⁿ.
- Νεκρωτικούς δακτυλίους στους κονδύλους (tuber necrotic ringspot).
Οδηγεί σε:
- Σοβαρές απώλειες παραγωγής.
- Υποβάθμιση κονδύλων (μη εμπορεύσιμοι).
- Κατάρρευση ευαίσθητων ποικιλιών.
Σήμερα το PVYⁿᵗⁿ θεωρείται το στέλεχος-κλειδί που ευθύνεται για τις σοβαρές επιδημίες στην Ευρώπη.

Εύρος ξενιστών

Οι κύριοι ξενιστές είναι τα είδη του γένους Solanum:

Πατάτα (Solanum tuberosum) → κύριος ξενιστής
Καπνός (Nicotiana tabacum)
Πιπεριά (Capsicum annuum)
Πολυάριθμα είδη άγριων Solanum (π.χ. Solanum dulcamara)
Μερικά ζιζάνια άλλων οικογενειών, αλλά χωρίς μεγάλη επιδημιολογική σημασία.

Εμφάνιση και σημασία

Ο PVY έχει παγκόσμια εξάπλωση. Είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες μείωσης των αποδόσεων της πατάτας.

Μπορεί να προκαλέσει:

>70% απώλεια παραγωγής
Πλήρη καταστροφή ευαίσθητων ποικιλιών.

Έχει μεγάλη οικονομική σημασία γιατί:

Μειώνει παραγωγή και ποιότητα.
Προκαλεί “αραίωση” της καλλιέργειας → κενά μέσα στο χωράφι.
Υποβαθμίζει τον πολλαπλασιαστικό σπόρο πατάτας.

Παρότι δεν είναι οργανισμός καραντίνας, προκαλεί περισσότερες ζημιές από αρκετά παθογόνα που βρίσκονται σε λίστα καραντίνας.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από το στέλεχος και την ποικιλία.

1. Προσβολή από PVYᵒ

Μωσαϊκό.
Ήπια έως μέτρια χλώρωση.
Μαύρες μελανές κηλίδες στην κάτω επιφάνεια των φύλλων (τυπικό).
Απώλεια παραγωγής πιθανή, αλλά όχι συντριπτική.

2. Προσβολή από PVYⁿ

Νέκρωση νεύρων (vein necrosis).
Χαμηλότερα φύλλα νεκρώνονται και γυρίζουν προς τα κάτω.
Όψη “φοινικόδεντρου”.
Πλήρης νέκρωση φυτών σε ευαίσθητες ποικιλίες.

3. Προσβολή από PVYⁿᵗⁿ

Όλα τα παραπάνω +
Νεκρωτικοί δακτύλιοι στους κονδύλους (tuber necrotic ringspot).
Μείωση εμπορικής αξίας.
Σημαντική απώλεια παραγωγής.

Συμπτώματα σε συνδυασμό με άλλους ιούς (σύμπλοκο μωσαϊκών).
Ο PVY συχνά συνυπάρχει με ιούς: PVM, PVS, PVA, PVX
Η συνδυασμένη μόλυνση οδηγεί σε:

Νάνα φυτά
Ταχεία νέκρωση
Κενά στην καλλιέργεια

Διαφορές στα συμπτόματα με άλλα παθογόνα

Συχνα υπάρχει σύγχυση με τον περονόσπορο (Phytophthora infestans).

PVY:

Μαύρες κηλίδες (PVYᵒ) → μόνο στην κάτω επιφάνεια των φύλλων.
Νεκρωτικά νεύρα (PVYⁿ, PVYⁿᵗⁿ).
Νεκρωτικοί δακτύλιοι σε κονδύλους (PVYⁿᵗⁿ).

Περονόσπορος:

Ασπρόγκριζο εξάνθημα στην κάτω επιφάνεια (υγρασία).
Ανομοιόμορφη νέκρωση επιφάνειας φύλλου.
Όχι συμμετρικά νεκρά νεύρα.

Επιδημιολογία

Πηγές μόλυνσης:

Μολυσμένος πατατόσπορος (η βασική πηγή).
Πολυετή άγρια ζιζάνια τις οικογένιας Solanum.

Ο PVY μεταδίδεται:
1. Από αφίδες (μη έμμονη μετάδοση)
Κυριότεροι φορείς ειναι οι Αφίδες: Myzus persicae (αφίδα ροδάκινου), Aulacorthum solani, Άλλα είδη αφίδων
Χαρακτηριστικό της μη έμμονης μετάδοσης:

Το έντομο ειναι φορέας του ιού για λίγα δευτερόλεπτα,
Τον μεταδίδει αμέσως σε επόμενα φυτά,
Χάνει την ικανότητα μετάδοσης ιδιαίτερα γρήγορα.
Επομένως τα εντομοκτόνα δεν προλαβαίνουν να αποτρέψουν τη μετάδοση.

2. Μετάδοση από μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό:

Ο ιός κινείται συστηματικά στο φυτό.
Μεταφέρεται στους κονδύλους → αναπαραγωγή της μόλυνσης κάθε έτος.

Έλεγχος και Διαχείριση

Ανθεκτικές ποικιλίες: Είναι η αποτελεσματικότερη μέθοδος) με ποικιλίες όπως: Santé, Snowflake, Lilla, είναι ανθεκτικές στα περισσότερα στελέχη, συμπεριλαμβανομένου του PVYⁿᵗⁿ.
Πιστοποιημένος πατατόσπορος: Χαμηλό ποσοστό μόλυνσης (<1%). Αποτρέπει την είσοδο PVY στην καλλιέργεια.
Καταστροφή μολισμένων στελεχών: Αποτρέπει τη μετακίνηση του ιού από τα φύλλα στους κονδύλους.
Καταστροφή ζιζανίων-ξενιστών (Solanaceae): Solanum dulcamara, Lycium halimifolium, κ.α.
Τα εντομοκτόνα δεν ειναι τόσο αποτελεσματικά. Δεν εμποδίζουν τη μετάδοση λόγω μη έμμονου τρόπου μετάδοσης των αφίδων.

Διαγνωστικά συμπτώματα στελεχών του ιού Υ της πατάτας (PVY^O – PVY^N – PVY^NTN)

Χαρακτηριστικό	PVY^O Ordinary strain	PVY^N Necrotic strain	PVY^NTN Necrotic tuber strain
Σοβαρότητα	Ήπιο έως μέτριο	Υψηλή – συχνά θανατηφόρο	Πολύ υψηλή – το πιο επιβλαβές στέλεχος
Συμπτώματα στα φύλλα	Ήπιο μωσαϊκό Χλωρωτικά σχέδια χωρίς περιοδικότητα Μικρές μαύρες “μελανές” κηλίδες στην κάτω επιφάνεια	Νέκρωση νεύρων (vein necrosis) Καφετί/μαύρα νεκρά νεύρα στην κάτω επιφάνεια Νέκρωση ολόκληρου του φύλλου σε ευαίσθητες ποικιλίες Μωσαϊκό στα ανώτερα φύλλα	Συμπτώματα παρόμοια με PVY^N: Νεκρωτικά νεύρα Έντονη νέκρωση φύλλων Μωσαϊκό και καχεξία
Συμπτώματα στους βλαστούς	Συνήθως ήπια ή καθόλου	Σοβαρή νέκρωση στο κάτω μέρος των βλαστών Τα νεκρά φύλλα γυρίζουν προς τα κάτω → “όψη φοίνικα”	Όπως PVY^N + Περισσότερη καχεξία και πρώιμη κατάρρευση φυτών
Συμπτώματα στους κονδύλους	Απουσιάζουν (δεν προκαλεί συμπτώματα στους κονδύλους)	Συνήθως απουσιάζουν (Μπορεί να υπάρξουν ελαφρές χρωματικές αλλοιώσεις σε ευαίσθητες ποικιλίες)	Δακτυλιωτές νεκρώσεις (tuber necrotic ringspot) Υαλώδεις → νεκρωτικοί δακτύλιοι Σοβαρή υποβάθμιση ποιότητας κονδύλων
Ευαισθησία ποικιλιών	Παλαιότερες ποικιλίες Οι περισσότερες νεότερες έχουν σχετική ανεκτικότητα	Πολλές ποικιλίες ευαίσθητες, ειδικά όσες ήταν ανθεκτικές στο PVY^O	Πιο επικίνδυνο στέλεχος: σπάει την ανθεκτικότητα πολλών ποικιλιών
Απώλειες παραγωγής	Μέτριες (ανάλογα με την ποικιλία)	Μεγάλες – μπορεί να προκαλέσει νέκρωση και απώλεια φυτών	Πολύ μεγάλες, συχνά καταστροφικές Σοβαρή υποβάθμιση κονδύλων → μη εμπορεύσιμη παραγωγή
Συμπτώματα-κλειδιά για διάγνωση	Μαύρες “μελανές” κηλίδες στην κάτω επιφάνεια φύλλων	Νέκρωση νεύρων + όψη “φοίνικα”	Νεκρωτικοί δακτύλιοι στους κονδύλους + νέκρωση νεύρων φύλλων

Ιός Υ της Πατάτας (PVY)

ΠΑΤΑΤΕΣ

Διαγνωστικά συμπτώματα στελεχών του ιού Υ της πατάτας (PVY^O – PVY^N – PVY^NTN)

Ιός Υ της Πατάτας (PVY)

ΠΑΤΑΤΕΣ

Διαγνωστικά συμπτώματα στελεχών του ιού Υ της πατάτας (PVYO – PVYN – PVYNTN)

Διαγνωστικά συμπτώματα στελεχών του ιού Υ της πατάτας (PVY^O – PVY^N – PVY^NTN)