Plant Protection
Εγκατάσταση της εφαρμογής για Android Εγκατάσταση της εφαρμογής iPhone / iPad Εγκατάσταση της εφαρμογής για Windows PC / Laptop Εφαρμογή για Chrome Βρείτε μας στο Facebook
Για να δείτε περισσοτερες πληροφοριες για το κάθε λίπασμα, δημιουργήσετε μια συνδρομή.

Σπανάκι: Οδηγός καλλιέργειας

Περιεχόμενα:


Γενικά

Το σπανάκι καλλιεργείται για την παραγωγή φυλλώματος που έχει υψηλή θρεπτική αξία. Το καλλιεργούμενο σπανάκι (Spinacia olearacea L.), γνωστό και ως σπανάκι το λαχανώδες, είναι δικοτυλήδονο φυτό της οικογένειας Amaranthaceae.
Είναι φυτό ποώδες και ετήσιο το οποίο σπανιότερα αναπτύσσεται και ως διετές. Έχει φύλλα απλά, ωοειδή ή τριγωνικά, με μεγάλο έλασμα και σχετικά μικρό μίσχο. Η επιφάνειά τους είναι επίπεδη (λεία-ομαλή) ή κυματοειδής (κατσαρή). Με βάση την επιφάνεια των φύλλων, 
οι ποικιλίες σπανακιού διακρίνονται σε τρεις τύπους:
  • τα flat– ή smooth– leaf spinach, των οποίων οι ποικιλίες έχουν φύλλα με ομαλή-επίπεδη επιφάνεια, χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραγωγή προϊόντων που καταναλώνονται σε κονσέρβες, κατεψυγμένα κ.ά.
  • τα savoy spinach, των οποίων οι ποικιλίες έχουν φύλλα με κατσαρή-κυματοειδή επιφάνεια, συνήθως έχουν σκούρο πράσινο χρώμα, και χρησιμοποιούνται κυρίως για νωπή κατανάλωση
  • τα semi-savoy spinach, των οποίων οι ποικιλίες έχουν φύλλα με ελαφρώς κατσαρή-κυματοειδή επιφάνεια, χρησιμοποιούνται για νωπή κατανάλωση και για μεταποίηση.


Κλίμα

Το σπανάκι αναπτύσσεται σε μεγάλο εύρος θερμοκρασιών (5-24 οC) και η παραγωγή φυλλώματος ευνοείται σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες (15-18οC). Αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες (έως -10οC) λόγω της παρουσίας πρωτεϊνών που συντίθενται στα φύλλα του σε συνθήκες χαμηλών θερμοκρασιών. Υπάρχουν χειμερινές και καλοκαιρινές ποικιλίες.
Γενικότερα, σε υψηλές θερμοκρασίες, ιδιαίτερα όταν αυτές συνδυάζονται με μεγάλη διάρκεια ημέρας, εννοείται η ανάπτυξη του ανθοφόρου βλαστού πριν ακόμη τα φύλλα του φυτού αποκτήσουν ικανοποιητικό μέγεθος, με αποτέλεσμα να γίνεται αναγκαστικά νωρίτερα η συγκομιδή των φυτών και να μειώνεται η παραγωγή.
Για τη βλάστηση των σπόρων απαιτούνται θερμοκρασίες εδάφους 7-24οC, με το άριστο επίπεδο να βρίσκεται περίπου στους 21οC. Σε θερμοκρασίες μικρότερες από τους 2οC ή μεγαλύτερες από τους 30οC η βλάστηση των σπόρων περιορίζεται σημαντικά.


Έδαφος

Η καλλιέργεια προτιμάται να γίνεται σε εδάφη μέσης ή ελαφριάς σύστασης, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες όπου απαιτείται καλή αποστράγγιση του εδάφους. Η παρουσία οργανικής ουσίας στο έδαφος ευνοεί την επίτευξη υψηλότερων αποδόσεων και σε ότι αφορά στη χημική αντίδραση του εδάφους, προτιμούνται εδάφη με pH που κυμαίνεται στο 6,5 - 7,5. Ωστόσο, μπορεί να αναπτυχθεί σε εδάφη με ελαφρώς όξινη αντίδραση (pH έως 6) έως και πολύ αλκαλική (pH έως 10,5).
Επιπρόσθετα, είναι φυτό ευαίσθητο στην παρουσία αλάτων στο έδαφος και η μείωση της παραγωγής (μέσος ρυθμός μείωσης 8% ανά 1 dS/μ.) ξεκινά όταν η ηλεκτρική αγωγιμότητα κυμαίνεται περίπου στα 2 dS/μ.


Σπορά

Στη χώρα μας η σπορά γίνεται από τον Αύγουστο μέχρι και αργά την άνοιξη. Ωστόσο, για ανοιξιάτικες σπορές θα πρέπει να επιλέγονται ποικιλίες που δεν ανθίζουν νωρίς, ενώ για πιο όψιμες σπορές την άνοιξη θα πρέπει, εκτός από την ποικιλία, να επιλέγονται και περιοχές στις οποίες οι Το βάθος σποράς είναι περίπου 2-3 εκ., ανάλογα με τον τύπο του εδάφους. Για τη σπορά ενός στρέμματος απαιτούνται περίπου 1-3 κιλά σπόρου, αλλά η ποσότητα του σπόρου επηρεάζεται σημαντικά από τον τρόπο σποράς και από τις αποστάσεις φύτευσης. Συνήθως απαιτείται μικρότερη ποσότητα σπόρου όταν η σπορά γίνεται με σπαρτική μηχανή ακριβείας αλλά σε καλλιέργειες που προορίζονται για μεταποίηση (βιομηχανικό σπανάκι) όπου η συγκομιδή γίνεται μηχανικά, η σπορά γίνεται σε μικρότερες αποστάσεις (π.χ. σπορά σε δίπλες ή τετραπλές σειρές) και χρησιμοποιείται μεγαλύτερη ποσότητα σπόρου.
Η σπορά γίνεται σε κατάλληλα προετοιμασμένο έδαφος το οποίο αφού οργωθεί, ακολουθεί φρεζάρισμα και ενσωματώνονται τα λιπάσματα της βασικής λίπανσης.
Μετά γίνεται ισοπέδωση του εδάφους και διαμόρφωση των αναχωμάτων, αν πρόκειται να γίνει σπορά σε αναχώματα, όπως συμβαίνει συνήθως σε φθινοπωρινές-χειμερινές καλλιέργειες, ιδιαίτερα σε εδάφη τα οποία συγκρατούν υγρασία.
Οι σπόροι βλαστάνουν σε 5-12 ημέρες όταν η θερμοκρασία του εδάφους είναι μεγαλύτερη από τους 10-12οC. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι όταν η θερμοκρασία του εδάφους κυμαίνεται στους 15-30οC η βλάστηση των σπόρων γίνεται σε 5-7 ημέρες, ενώ στους 10οC γίνεται σε 12 ημέρες και στους 5οC σε 23 ημέρες.
Η βλαστική ικανότητα του σπόρου πρέπει να κυμαίνεται σε επίπεδα μεγαλύτερα του 60% και οι καλής ποιότητας σπόροι έχουν βλαστική ικανότητα που κυμαίνεται στο 75%.


Πότισμα / Άρδευση

Ξεκινά αμέσως μετά τη σπορά όπου πραγματοποιούνται ελαφρά ποτίσματα, ανάλογα και με τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Για τη διατήρηση της υγρασίας του εδάφους σε επιθυμητά για τα φυτά επίπεδα πραγματοποιούνται ποτίσματα κάθε 10-12 ημέρες σε φθινοπωρινές-χειμερινές καλλιέργειες και κάθε 4-6 ημέρες σε ανοιξιάτικες-καλοκαιρινές καλλιέργειες. Ωστόσο, η ποσότητα και η συχνότητα εφαρμογής των ποτισμάτων θα πρέπει να προσδιορίζονται με ιδιαίτερη προσοχή λαμβάνοντας υπόψη τις περιβαλλοντικές συνθήκες και τον τρόπο εφαρμογής (συνήθως κατάκλιση ή καταιονισμός).
Η ποιότητα του νερού άρδευσης επηρεάζει την παραγωγή και όταν χρησιμοποιείται νερό με ηλεκτρική αγωγιμότητα 2,2 dS/μ. η απόδοση μειώνεται περίπου κατά 10%, ενώ όταν χρησιμοποιείται νερό με ηλεκτρική αγωγιμότητα 3,5 dS/μ. ή 5,7 dS/μ. οι απώλειες ανέρχονται στο 25% και 50%, αντίστοιχα.

 

Λίπανση

Σε γενικές γραμμές και εφόσον δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για την θρεπτική κατάσταση του εδάφους προτείνεται η προσθήκη χωνεμένης κοπριάς (περίπου 2-4 τόνοι/στρέμμα) πριν τη σπορά. Επιπρόσθετα, πριν τη σπορά (βασική λίπανση) ενσωματώνονται στο έδαφος τα λιπάσματα που περιέχουν φώσφορο και κάλιο.
  • Σε εδάφη με μέτρια περιεκτικότητα σε φώσφορο προστίθενται περίπου 9-10 κιλά P2O5/στρέμμα, ενώ σε εδάφη φτωχά σε φώσφορο προστίθενται έως και 18 κιλά P2O5/στρέμμα.
  • Παρόμοια, σε εδάφη με μέτρια περιεκτικότητα σε κάλιο προστίθενται περίπου 9-10 κιλά Κ2O/στρέμμα, ενώ σε εδάφη με χαμηλή περιεκτικότητα σε κάλιο προστίθενται έως και 18 κιλά Κ2O/ στρέμμα.
  • Το άζωτο προστίθεται σε ποσότητα 9-18 κιλά/ στρέμμα, με το 1/3 της ποσότητας αυτής να προστίθεται πριν τη σπορά και τα υπόλοιπα 2/3 να προστίθενται σε 2-3 δόσεις κατά τη διάρκεια της περιόδου. Η εφαρμογή αζωτούχου λίπανσης μπορεί να γίνει και με τον ψεκασμό του φυλλώματος των φυτών με ουρία (συγκέντρωση 1,5%) 15 ημέρες μετά την ανάδυση των νεαρών φυταρίων. Επισημαίνεται ότι θα πρέπει να αποφεύγονται οι υπερβολικές ποσότητες αζωτούχων λιπασμάτων γιατί παρατηρείται συσσώρευση νιτρικών στα φύλλα. Επιπρόσθετα, θα πρέπει η εφαρμογή των αζωτούχων λιπάνσεων να προσαρμόζεται λαμβάνοντας υπόψη τις βροχοπτώσεις και την εφαρμογή της άρδευσης ώστε να αποφεύγεται η έκπλυση του αζώτου σε βαθύτερα στρώματα του εδάφους.


Χλωρή Λίπανση

Με τον όρο αυτόν εννοούμε τη σπορά στο χωράφι σπόρων ψυχανθών (ή και μίγματος σπόρων διαφόρων ετήσιων φυτών) και την ενσωμάτωση της φυτικής μάζας στο έδαφος (παράχωμα) την εποχή της άνθισής τους (τότε έχουν τη μέγιστη περιεκτικότητα σε ωφέλιμα για το έδαφος θρεπτικά στοιχεία, όπως το άζωτο).
Φυτά που χρησιμοποιούνται για τη χλωρή λίπανση:
  α) Αζωτοσυλλεκτικά - φθινοπωρινά  (Φύτα βαθύρριζα ψυχανθή, όπως το τριφύλλι, η μηδική, το λούπινο, το φασόλι, η φακή, ο βίκος κ.ά.)
  β) Μη ψυχανθή - καταναλωτές αζώτου (απορροφούν το άζωτο από το έδαφος) (Φύτα όπως η σίκαλη, η βρώμη κ.ά.)
  γ) Φυτά σταυρανθή ή αγρωστώδη σε συγκαλλιέργεια με ψυχανθή. (Νωρίς το φθινόπωρο σπέρνονται, πυκνά, φυτά που έχουν τη δυνατότητα να παράγουν σε σύντομο χρονικό διάστημα μεγάλες ποσότητες φυτικής μάζας.)
 
Με τη χλωρή λίπανση επιτυγχάνονται τα εξής:
  • Εμπλουτισμός του εδάφους με οργανική ουσία, με όλα τα οφέλη που έχουν προαναφερθεί.
  • Εμπλουτισμός του εδάφους με άζωτο, εφόσον συμμετέχουν ψυχανθή στη χλωρή λίπανση, λόγω δέσμευσης του στις ρίζες τους με τα αζωτοβακτήρια.
  • Απομάκρυνση του κινδύνου έκπλυσης των θρεπτικών ουσιών.
  • Περιορισμός της διάβρωσης του εδάφους.
  • Δημιουργία εδαφοκάλυψης και ενίσχυση της βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους.
  • Αντιμετώπιση των ζιζανίων και των νηματωδών του εδάφους.
  • Διευκόλυνση της κατεργασίας του εδάφους που θα ακολουθήσει, διότι έχει καταστεί χαλαρό, ελαφρύ-χουμώδες και πορώδες.

 

Αραίωμα φυτών

Μετά την ανάδυση των φυταρίων πραγματοποιείται αραίωμα, συνήθως όταν αυτά αποκτήσουν 3-4 φύλλα έτσι ώστε οι αποστάσεις τους επί της γραμμής να είναι 8-12 εκ. ή και πιο αραιά (15-20 εκ.), ανάλογα με την κατεύθυνση της παραγωγής (πιο μικρές αποστάσεις σε καλλιέργειες που προορίζονται για μεταποίηση). Ωστόσο, όταν γίνεται μηχανική σπορά το αραίωμα των φυτών δεν είναι απαραίτητο, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις οι παραγωγοί δεν κάνουν αραίωμα και προχωρούν σε σταδιακή συγκομιδή των φυτών ξεκινώντας από αυτά που έχουν μεγαλύτερο μέγεθος.

 

Αμειψισπορά

Με τον όρο αυτό εννοούμε τη διαδοχική εναλλαγή των καλλιεργουμένων ειδών σε μία συγκεκριμένη γεωργική έκταση για ορισμένα χρόνια. Ένα καλά σχεδιασμένο σχέδιο πολυετούς αμειψισποράς (long-term rotation system) αποτελεί μέχρι και κατά 70% τη βάση για την επιτυχημένη παραγωγή ενός λαχανόκηπου, ενώ το υπόλοιπο 30% εναπόκειται στην ορθή και έγκαιρη κατεργασία του εδάφους, την ορθολογική άρδευση και λίπανση και τις εργασίες πρόληψης και αντιμετώπισης εχθρών και ασθενειών.
Η εναλλαγή των φυτικών ειδών που καλλιεργούνται για ορισμένα χρόνια σε μια γεωργική έκταση έχει ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση διαφορετικών ποσοτήτων και ειδών θρεπτικών συστατικών από το έδαφος και συνεπώς τη μη συστηματική και συνεχιζόμενη εξάντλησή του σε θρεπτικά στοιχεία. Παράλληλα, μεριμνάται ώστε τα διαδοχικά καλλιεργούμενα είδη να μην ανήκουν στην ίδια οικογένεια και επομένως  να μην έχουν τις ίδιες απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία ή κοινούς εχθρούς και ασθένειες με την προηγούμενη καλλιέργεια.

Παράδειγμα εφαρμογής αμειψισποράς με κριτήριο το εδώδιμο μέρος του φυτού:
Α: βολβώδη και ριζωματώδη είδη λαχανικών (κρεμμύδι, καρότο)
Β: φυλλώδη είδη λαχανικών (μαρούλι)
Γ: καρποφόρα είδη λαχανικών (τομάτα,κολοκύθι.)
 
1ος Χρόνος 2ος Χρόνος 3ος Χρόνος 4ος Χρόνος
Α Γ Β Α
Β Α Γ Β
Γ Β Α  Γ


Συγκαλλιέργεια

Με τον όρο αυτό εννοούμε την ταυτόχρονη καλλιέργεια διαφορετικών φυτών σε παράλληλες γραμμές, σε μία συγκεκριμένη έκταση αγρού. Η συγκαλλιέργεια συντροφικών φυτών γίνεται με σκοπό την εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων της αλληλοπάθειας (allelopathy) και την εκμετάλλευση των ιδιοτήτων βιολογικών ρυθμιστικών ουσιών, όπως οι φυτοαλεξίνες (προκαλούν ανοσία) και τα φυτονζίδια (έχουν αντιβιοτική δράση) που παράγονται από ορισμένα είδη φυτών. Στην τεχνική αυτή, φυτεύονται κηπευτικά με διαφορετικό χρόνο ωρίμασης και συγκομιδής στην ίδια πρασιά.
Για τις περιπτώσεις όπου μπορεί να εφαρμοστεί η συγκαλλιέργεια, παραδείγματα ευνοϊκής συνύπαρξης φυτών είναι:
  α) τομάτα: κρεμμύδι, σκόρδο, μαϊντανός, καρώτα,
  β) καρώτο: κρεμμύδι, πράσο, σκόρδα, άνηθο
  γ) μαρούλι: ραπανάκια, κρεμμύδια, παντζάρια
  δ) φράουλα: κρεμμύδι, πράσο, λάχανο

Καλλιεργούνται συνήθως φυτά με διαφορετικό ριζικό σύστημα και φυτά με διαφορετικές απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία. Η τεχνική αυτή παρουσιάζει ενδιαφέρον και απαιτεί σκέψη και μελέτη του σχεδίου φύτευσης.

Τα φυτά σε συγκαλλιέργεια ευδοκιμούν καλύτερα από αυτά σε μονοκαλλιέργεια. Αποτελούν ένα είδος φυτοκοινωνίας που προσαρμόζεται στο περιβάλλον όπου φυτρώνουν και βρίσκονται σε συνεχή ανταγωνισμό μεταξύ τους. Στην συγκαλλιέργεια τα διάφορα είδη φυτών αναπτύσσονται ικανοποιητικά ενώ ορισμένοι εχθροί και ασθένειές τους αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα λόγω απεκκρίσεων των ριζών και των φύλλων ενός ή περισσοτέρων συγκαλλιεργούμενων φυτών .

 

Ζιζανιολογία

Μέτρα προληπτικής αντιμετώπισης ζιζανίων
Στα διάφορα άλλα μέσα προληπτικής αντιμετώπισης των ζιζανίων περιλαμβάνονται:
α) Η δημιουργία φυτικής ποικιλομορφίας, με χρησιμοποίηση: αμειψισποράς, συγκαλλιέργειας, παράλληλης καλλιέργειας κ.ά.
β) Η αύξηση της οργανικής ουσίας, με την προσθήκη κοπριάς ή άλλων οργανικών υπολειμμάτων
 
Μέτρα μείωσης ανταγωνισμού παρουσίας ζιζανίων
Καλλιεργητικά μέτρα: Προσαρμογή του χρόνου σποράς και της πυκνότητας φύτευσης. Μετακινώντας το χρόνο σποράς ή και αυξάνοντας την πυκνότητα σπόρου μειώνονται τα προβλήματα των ζιζανίων.
Μηχανικά μέσα: α) Στην αγορά υπάρχουν πολλά χειροκίνητα μικρά εργαλεία κατάλληλα για την καλλιέργεια των κηπευτικών, μικρού κόστους αγοράς. β) Η εδαφοκάλυψη με διάφορα αδρανή υλικά. Κάλυψη του εδάφους με μαύρο φύλλο πλαστικού, που είναι ένα αρκετά αποτελεσματικό μέτρο για τον έλεγχο των ζιζανίων ενώ παράλληλα μειώνει τις απώλειες της εδαφικής υγρασίας.

Συμπληρωματικά & Φυσικά μέτρα αντιμετώπισης
Θερμική αντιμετώπιση: Ως θερμική αντιμετώπιση δεν εννοείται το κάψιμο (αν και αυτό αποτελεί έναν τρόπο αντιμετώπισης γνωστό και εφαρμοζόμενο από την αρχαιότητα), αλλά η στοχευμένη επίδραση με φλόγα ή με υπέρυθρη (θερμική) ακτινοβολία, χρησιμοποιώντας ειδικές συσκευές. Είναι μια αποτελεσματική πρακτική, χωρίς επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Ηλιοαπολύμανση: Η μέθοδος της ηλιοαπολύμανσης συνίσταται στην κάλυψη του εδάφους κατά τη θερινή περίοδο, για 6-8 εβδομάδες, με διαφανές φύλλο πλαστικού. Αποτέλεσμα της πρακτικής αυτής είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του εδάφους σε βάθος 10-15 cm μέχρι και τους 60 οC. Με τον τρόπο αυτόν και σε συνδυασμό με υψηλή εδαφική υγρασία (υγρή θερμότητα) θανατώνεται το μεγαλύτερο μέρος των παθογόνων μικροοργανισμών ενώ πολλαπλασιάζονται οι ωφέλιμοι μικροοργανισμοί οι οποίοι ως επί το πλείστον είναι θερμόφιλοι (π.χ. βακτήρια και μύκητες).
Εδαφοκάλυψη: Η μέθοδος αυτή μπορεί να εφαρμοσθεί με φυσικά υλικά. Φυσική εδαφοκάλυψη με φυτικά υπολείμματα διαφόρων ειδών (ξερά φυτά, άχυρο, πριονίδι κ.τ.λ.) μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα, χωρίς καμιά παρενέργεια, την παρεμπόδιση ανάπτυξης των ζιζανίων, την ανύψωση θερμοκρασίας και τη συγκράτηση υγρασίας.



Συγκομιδή και Τεχνικές

Γενικά για την συγκομιδή: Γενικά η συγκομιδή στην καλλιέργεια είναι τμηματική και εξαρτάται από την ποικιλία και το στάδιο ανάπτυξης του φυτού σε σχέση με τις κλιματολογικές συνθήκες.
Μετά την συγκομιδή αφαιρούνται τα καταστραμμένα εξωτερικά φύλλα και τα φυτά συσκευάζονται ή και πλένονται προηγουμένως για να είναι έτοιμα προς πώληση στην αγορά

Εποχή Συγκομιδής: Η εποχή συγκομιδής εξαρτάται από την εποχή σποράς και την ποικιλία του φυτού. Οι περισσότερες φυτείες είναι έτοιμες για συγκομιδή μετά από 40-50 ημέρες.
Το φυτό συγκομίζεται όταν έχει αναπτύξει πλήρως 5-6 μεγάλα φύλλα. Κατά τη συγκομιδή το φυτό κόβεται ολόκληρο κάτω από τη ροζέτα και μεταφέρεται έτσι στην αγορά. Όταν η καλλιέργεια προορίζεται για κονσερβοποίηση, η συγκομιδή γίνεται με μηχανικά μέσα και η κοπή γίνεται στη βάση των φύλλων. Στη περίπτωση αυτή, το φυτό αναβλαστάνει και ακολουθεί δεύτερη συγκομιδή. Το σπανάκι μπορεί να συγκομίζεται αφού αποκτήσει εμπορεύσιμο μέγεθος μέχρι λίγο πριν αναπτύξει ανθικό στέλεχος.[2]
Οι αποδόσεις ποικίλλουν σημαντικά, ανάλογα με την περιοχή και την εποχή καλλιέργειας από 1.000-3.000Kg/στρέμμα. Οι φθινοπωρινές καλλιέργειες δίνουν υψηλότερες αποδόσεις, ενώ οι ανοιξιάτικες χαμηλότερες. Η παραγωγή είναι μειωμένη όταν οι θερμοκρασίες είναι πολύ χαμηλές, όπως επίσης όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες και μεγάλη φωτοπερίοδος κατά την ανάπτυξη της καλλιέργειας, γιατί ενθαρρύνουν την ανάπτυξη ανθοφόρων βλαστών σε βάρος της ανάπτυξης.
 
Συγκομιδή και σήμανση:
Η συγκομιδή  γίνεται με χρησιμοποίηση μαχαιριού με το οποίο κόβονται λίγο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους (στο λαιμό). Τα λασπωμένα και μολυσμένα φύλλα απομακρύνονται αμέσως. 
Η σήμανση περιλαμβάνει:
α) την ονομασία του προϊόντος
β) την επωνυμία και διεύθυνση της επιχείρησης (παραγωγού)
γ) την επωνυμία και τον κωδικό του φορέα ή της αρχής ελέγχου
δ) κατά περίπτωση, το σήμα ταυτοποίησης της παρτίδας (κωδικός παρτίδας-ιχνηλασιμότητα)

Τρόπος Συγκομιδής & Αποθήκευσης: Η συγκομιδή γίνεται συνήθως σε ενά χέρι, όταν τα περισσότερα φυτά βρίσκονται στο κατάλληλο στάδιο και έχουν αποκτήσει ομοιόμορφο μέγεθος. Σπανιότερα, η συγκομιδή μπορεί να γίνει σε 2-3 χέρια εφόσον τα φυτά παρουσιάζουν ανομοιόμορφη ανάπτυξη. Αυτό συμβαίνει συνήθως στα τέλη φθινοπώρου και το χειμώνα.
Κατά την συγκομιδή τα φυτά κόβονται με μαχαίρι στην επιφάνεια του εδάφους, τα κατώτερα φύλλα αφαιρούνται και το προϊόν τοποθετείται σε πλαστικές κλούβες. Συνήθως διατίθεται αμέσως στην αγορά, διαφορετικά θα πρέπει να διατηρηθεί στους 0οC και σε σχετική υγρασία 95%. Σε αυτές τις συνθήκες ποικίλει το χρονικό διάστημα διατήρησης. Ο κεφαλωτός τύπος διατηρείται για 2-3 εβδομάδες ενώ τα μαρούλια τύπου σαλάτας μόνο για 1 εβδομάδα, εξαιτίας του μεγαλύτερου ρυθμού αναπνοής που παρουσιάζει.

Αποθήκευση: Η σχετική υγρασία στο χώρο αποθήκευσης επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα του αποθηκευμένου προϊόντος. Για το λόγο αυτό συνίσταται οι κλούβες ή κάθε μαρούλι χωριστά να καλύπτονται με διατρητά πλαστικά φιλμ κατά την αποθήκευσης τους. Σε συνθήκες χαμηλής σχετικής υγρασίας η ποιότητα των μαρουλιών υποβαθμίζεται λόγω απώλειας βάρους. Η μέγιστη επιτρεπτή απώλεια βάρους είναι 3 μέχρι 5%.
Η διατήρηση τους σε συνθήκες δωματίου είναι αρκετά σύντομη και κυρίως εναποτίθενται σε συνθήκες ψυγείου οπού και μπορούν να διατηρηθούν για 10-14 ήμερες σε θερμοκρασία αποθήκευσης 1oC και 95-97% Σ.Υ. Η υποβάθμιση της ποιότητας αυξάνεται με την αύξηση της θερμοκρασίας αποθήκευσης.

Πηγη:
[1] ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΠΑΝΑΚΙΟΥ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

[2] Ειδική λαχανακομία - Λαχανικά υπαίθρου, του Χρήστου Ολύμπιου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 1994.