Ξιλέλα: Όλα όσα θα πρέπει να γνωρίζετε για το παθογόνο βακτήριο Xylella fastidiosa

Το βακτήριο Xylella fastidiosa είναι ένας επιβλαβής οργανισμός καραντίνας που εντοπίστηκε στην Νότια Ιταλία . Σε παγκόσμιο επίπεδο ο  επιβλαβής αυτός οργανισμός έχει αναφερθεί ότι προσβάλλει περισσότερα από 100 διαφορετικά είδη φυτών, όπως ελιές, εσπεριδοειδή 

Παθογόνο αίτιο

Το Xylella fastidiosa είναι ένα αρνητικό κατά Gram, αερόβιο βακτήριο της οικογένειας Xanthomonadaceae, που αναπτύσσεται στα ξυλώδη αγγεία των φυτών ξενιστών του (xylem-inhabiting bacteria). Έχει άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης 26-28 °C. Εισέρχεται στα ξυλώδη αγγεία όπου μετακινείται τόσο καθοδικά, όσο και ανοδικά. Οι αναπτυσσόμενοι πληθυσμοί του βακτηρίου περιορίζουν την μετακίνηση του νερού στον ξυλώδη ιστό και η ανάπτυξη των συμπτωμάτων σχετίζεται με υψηλό ποσοστό φραγμένων αγγείων.

Το Xylella fastidiosa μολύνει μεγάλο αριθμό ειδών φυτών που μπορεί να μην είναι συμπτωματικά και να λειτουργούν έτσι ως πηγές μολύσματος για τα έντομα φορείς του.
Ξενιστές της ασθένειας

Το βακτήριο έχει πολλούς ξενιστές. Ο κυριότερος ξενιστής του είναι η άμπελος (Vitis vinifera, V. labrusca, V. Riparia) στην οποία προκαλεί την ασθένεια του Pierce, τα εσπεριδοειδή, η αμυγδαλιά, η μηδική, η ροδακινιά, η βερικοκιά, η δαμασκηνιά, οι βελανιδιές, διάφορα ζιζάνια όπως ο βέλιουρας (Sorghum halepense) και άλλα. Ωστόσο, στον μακρύ κατάλογο των ξενιστών του προστίθεται επιπλέον και η ελιά αφού εκτεταμένες περιοχές με ελαιώνες στην Απουλία (Ιταλία) έχουν προσβληθεί από το παθογόνο. Επιπλέον ανακοινώθηκε πρόσφατα (2015) ότι τρία νέα είδη αποτελούν ξενιστές του στελέχους του φυτοπαθογόνου βακτηρίου που προσβάλλει την ελιά, το δενδρολίβανο (Rosmarinus officinalis), η μυρτιά (Myrtus communis) και ο ράμνος (Ramnus alaternus).


Φορείς του παθογόνου & τρόπος μετάδοσης

Ο κυριότερος τρόπος εισαγωγής του επιβλαβούς οργανισμού είναι με το πολλαπλασιαστικό υλικό, δηλαδή με τα φυτά προς φύτευση.
Το Xylella fastidiosa μεταδίδεται με μυζητικά έντομα που τρέφονται με τον χυμό των ξυλωδών αγγείων. Οι φορείς του βακτηρίου ανήκουν σε δύο οικογένειες των Ημιπτέρων (Cicadellidae και Cercopidae) που κοινώς αποκαλούνται «τζιτζικάκια». Η μετάδοση γίνεται ταχύτατα, ύστερα από δύο ωρών διατροφή του εντόμου σε μολυσμένο φυτό, χωρίς να μεσολαβεί κάποια περίοδος επώασης στον φορέα και το έντομο παραμένει μολυσματικό σε όλη την διάρκεια της ζωής του. Το βακτήριο δεν μεταδίδεται στους απογόνους του εντόμου.

Φωτογραφίες από έντομα φορείς του παθογόνου (τζιτζίκάκια):
Συμπτώματα

Στα μολυσμένα δένδρα ελιάς, το βακτήριο αρχικά φράσσει τα αγγεία του ξύλου, εμποδίζοντας τη μεταφορά του νερού και των θρεπτικών στοιχείων, με αποτέλεσμα την καχεκτική του ανάπτυξη και τελικά την ξήρανσή του. Τα αρχικά συμπτώματα  είναι ξηράνσεις σε μεμονωμένα φύλλα, που μοιάζουν με «κάψιμο»,  έπειτα ξηραίνονται οι  βραχίονες και ακολουθεί ταχύτατη αποπληξία των δένδρων (Εικ.). Επίσης αναφέρεται μαρασμός του φυλλώματος και των βλαστών, νανισμός και νέκρωση των δένδρων. Πολλά από τα μολυσμένα  ελαιόδεντρα στην Ιταλία ήταν μεγάλης ηλικίας, δηλαδή 100 ετών, και παρουσιάζουν εκτός των παραπάνω συμπτωμάτων εκτεταμένο καστανό μεταχρωματισμό των αγγείων του ξύλου. 
Σημειώνουμε ακόμη ότι τα συμπτώματα των προσβεβλημένων ελαιοδέντρων από το βακτήριο Xylella fastidiosa μοιάζουν με αυτά  της αδρομύκωσης (βερτισιλλίωση) της ελιάς που οφείλεται στο μύκητα Verticillium dahliae.
 


Φωτογραφίες πληροφορίες: eppo.int /  Ευρωπαϊκός και Μεσογειακός Οργανισμός Προστασίας Φυτών (EPPO)

Video: EuroparlTV