Σχίσιμο Καρπών

Το σχίσιμο των καρπών (fruit cracking / splitting) αποτελεί τη σοβαρότερη μη παρασιτική φυσιολογική διαταραχή της ροδιάς (Punica granatum L.) και μπορεί να επιφέρει δραματική μείωση της εμπορεύσιμης παραγωγής, με απώλειες που συχνά υπερβαίνουν το 40–60% σε ευαίσθητες ποικιλίες και σε περιοχές με ακραίες κλιματικές διακυμάνσεις.

Η διαταραχή δεν οφείλεται σε παθογόνα, αλλά σε συνδυασμό φυσιολογικών, περιβαλλοντικών και καλλιεργητικών παραγόντων που επηρεάζουν την ελαστικότητα του φλοιού, την υδατική ισορροπία του καρπού και τη διαχείριση της πίεσης στον περικάρπιο.

---

---

 
Τα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως κατά την περίοδο ωρίμανσης, αλλά μπορεί να παρατηρηθούν και νωρίτερα (πρώιμο cracking)

• Ρήξη (σχίσιμο) του περικαρπίου, συχνότερα:
  • στην κορυφή (κάλυκας)
  • κατά μήκος των ραφών
  • πλευρικά σε ανώριμους καρπούς
• Ξηρά ή ερυθροκαστανά χείλη γύρω από το σχίσιμο.
• Υποβάθμιση της αξίας των καρπών: έκθεση των λοβών → αφυδάτωση, προσβολές δευτερογενών παθογόνων (Alternaria, Aspergillus, Botrytis).
• Σε πρώιμο cracking: παραμορφωμένη ανάπτυξη, μικροί καρποί, άνιση ωρίμανση.

---

Το σχίσιμο προκύπτει όταν ο ρυθμός αύξησης της εσωτερικής πίεσης (turgor) υπερβαίνει την ελαστικότητα του περικαρπίου.

Απότομες εναλλαγές υγρασίας (Ο σημαντικότερος παράγοντας)

• Ξηρασία → αναστολή ανάπτυξης φλοιού.
• Ξαφνική άρδευση ή καταιγίδα → απότομη αύξηση τυγκότητας → ρήξη.

Θερμοκρασιακές διακυμάνσεις

• Μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας ημέρας–νύχτας → μειωμένη ελαστικότητα φλοιού.
• Υψηλές θερμοκρασίες → "σκλήρυνση" περικαρπίου.

Εγκαυματα από ηλιοέγκαυμα

• Υπέρμετρη ηλιακή ακτινοβολία προκαλεί:
  • τοπικές νεκρώσεις φλοιού,
  • απώλεια ελαστικότητας,
  • αύξηση πιθανότητας σχισήματος.
• Η σκίαση με δίχτυα ή καολίνη είναι αποδεδειγμένα αποτελεσματική (έρευνα Ισπανίας: μείωση ηλιοεγκαυμάτων από 21,9% σε 9,4%).

Διατροφικές ανισορροπίες - Βόριο

• Η τροφοπενία βορίου σε νεαρούς καρπούς οδηγεί σε:
  • μειωμένη ελαστικότητα κυτταρικών τοιχωμάτων,
  • αυξημένο πρώιμο σχίσιμο.
  • Υπερβολικό άζωτο → υπερβολική βλαστική ανάπτυξη → επιβάρυνση καρπού και ανισόρροπη ανάπτυξη.

Καθυστέρηση συγκομιδής

• Παρατεταμένη παραμονή ώριμων καρπών στο δέντρο → υπερπλήρωση → ρήξη.

Προσβολές εντόμων και ασθενειών

• Τροφοπλήξιες (π.χ. απεντόμωση λοβών από Osmia spp. ή λεπιδοπτερόμορφες κάμπιες).
• Σηψιρριζίες → ανισόρροπη υδατική πρόσληψη.
• Προσβολές από Αλτερνάρια (Alternaria), Βοτρύτη (Botrytis), Ασπέργιλλο (Aspergillus) → δευτερογενής επιδείνωση.

---

 

Περίοδος	Παράγοντες Κινδύνου	Μηχανισμός / Επίδραση
Άνοιξη – Καρπόδεση	• Απότομες αυξομειώσεις θερμοκρασίας • Έλλειψη βορίου στα νεαρά καρπίδια • Ανεπαρκής υγρασία εδάφους	• Μειωμένη ελαστικότητα φλοιού → Προδιάθεση για σχίσιμο • Τροφοπενία → Αδύναμη κυτταρική δομή • Στρες λόγω ξηρασίας → ευαίσθητοι, μικροί καρποί
Καλοκαίρι – Ανάπτυξη & Ωρίμανση	• Μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας ημέρας–νύχτας • Έντονη ηλιοφάνεια – Ηλιοέγκαυμα • Ακανόνιστα ποτίσματα (ξηρασία → απότομο πότισμα) • Βροχή μετά από ξηρή περίοδο • Προσβολές από έντομα & ασθένειες	• Θερμικό στρες → σκλήρυνση/νέκρωση φλοιού → ρήξη • Απότομη αύξηση εσωτερικής πίεσης καρπού μετά από νερό • Τοπικές πληγές από έντομα → αδύναμοι ιστοί → σχίσιμο • Αύξηση διαπνοής → αφυδάτωση → ρωγμές φλοιού
Προ-συγκομιδή	• Καθυστέρηση στη συγκομιδή • Υπερβολικό βάρος καρπιών • Ακραίες θερμοκρασίες αρχών φθινοπώρου	• Υπερώριμοι καρποί → μείωση ελαστικότητας φλοιού • Μεγαλύτερη εσωτερική πίεση λόγω συσσώρευσης σακχάρων • Νυχτερινή υγρασία + ημερήσια ζέστη → ρωγμές
Μετασυλλεκτική Περίοδος	• Απότομες αλλαγές υγρασίας • Κακή αποθήκευση	• Απώλεια υγρασίας → συρρίκνωση και σχίσιμο • Συνθήκες που ευνοούν ενζυμική μελάνωση

---

• Monilinia spp.: Σήψη–σκάσιμο λόγω σήψης.
• Alternaria spp.: Μαύρη ξήρανση λοβών.
• Aspergillus niger: Μαύρη σήψη κάλυκα.
• Bόριο: Τροφοπενία, ρωγμές σε πολύ νεαρούς καρπούς.
• Ηλιοέγκαυμα: Επιφανειακές νεκρώσεις χωρίς πραγματικό σχίσιμο.

---

• Σταθερό πρόγραμμα – αποφυγή ξηρασίας/υπερβολικού ποτίσματος
• Μικρές δόσεις, συχνή εφαρμογή
• Εδαφική υγρασία σταθερή με:
  • στάγδην άρδευση,
  • οργανική ουσία,
  • εδαφοκάλυψη (mulching).

Διαχείριση ηλιακής ακτινοβολίας:

• Δίχτυα σκίασης 20–30%
• Δεσίματα κλάδων για σκίαση καρπών
• Ψεκασμοί με καολίνη
• Ψεκασμοί με πυριτικά σκευάσματα

Θρέψη

• Διαφυλλικοί ψεκασμοί με βόριο 50 ppm στα νεαρά στάδια.
• Ισορροπημένη λίπανση δικτύου (νιτρική μορφή).
• Αποφυγή υπερβολικού αζώτου.

Καλλιεργητικά

• Έγκαιρη συγκομιδή
• Μείωση φορτίου σε δέντρα με πολλές ταξιανθίες (αραιώματα)
• Έλεγχος εντόμων/μυκήτων που προδιαθέτουν σε cracking