Ελιά: ανοιξιάτικοι εχθροί και επεμβάσεις

Κερκόσπορα
(Pseudocercospora cladosporioides)

Μυκητολογική ασθένεια που προκαλεί πρόωρη φυλλόπτωση, εξασθενεί το δέντρο και αργότερα μπορεί να προκαλέσει και καρπόπτωση.
Χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι η εμφάνιση σκούρου μεταχρωματισμού μόνο στην κάτω επιφάνεια των παλαιότερων φύλλων. Μακροσκοπικά μοιάζει με καπνιά αλλά δεν απλώνεται στο δέντρο. Στην επάνω επιφάνεια των φύλλων σχηματίζονται ακανόνιστες χλωρωτικές ή κίτρινες κηλίδες που αργότερα νεκρώνονται και προκαλείται έντονη πρόωρη φυλλόπτωση μέσα στο καλοκαίρι.
Στους άωρους καρπούς σχηματίζονται ελαφρά βυθισμένες καστανές κηλίδες ενώ στους ώριμους η συνένωση γειτονικών κηλίδων προκαλεί σήψη.Αντιμετώπιση:
Η αραιή φύτευση και κατάλληλο κλάδεμα.
Η προστασία της νέας βλάστησης από νέες ανοιξιάτικες μολύνσεις επιτυγχάνεται με προληπτικό ψεκασμό χαλκούχων και άλλων εγκεκριμένων μυκητοκτόνων που έχουν ταυτόχρονη δράση και κατά του κυκλοκόνιου.

Ακάρεα

Όταν οι καιρικές συνθήκες είναι κατάλληλες, και οι πληθυσμοί αυξημένοι ξεκινούν οι μετακινήσεις των ακαρέων από τις θέσεις διαχείμασης στις νέο-σχηματιζόμενες ταξιανθίες, τα οποία προσβάλουν τη νεαρή βλάστηση και όταν οι πληθυσμοί είναι μεγάλοι προσβάλουν και τον καρπό της ελιάς, προκαλώντας χαρακτηριστικές παραμορφώσεις.
 Οι πληθυσμοί τους ευνοούνται από την υγρασία κυρίως την περίοδο αύξησης του πληθυσμού τους (Απρίλιο – Μάιο).

Επιπλέον ευνοούνται μακροχρόνια από την άσκοπη χρήση εντομοκτόνων, και τους άσκοπους ανοιξιατικούς ψεκασμούς, κυρίος πυρεθρινοειδών και άλλον καθολικών μη-εκλεκτικών σκευασμάτων, τα οποία λόγο της καθολικότητας τους όσον αφορά τα έντομα, και της μη αποτελεσματικότητας τους στα ακάρεα, μειώνουν τους πληθυσμούς των ωφέλιμων εντόμων, που αποτελούν φυσικούς εχθρούς τους, ευνοώντας την αύξηση τους.
 κατάλληλος χρόνος επέμβασης είναι έως την ολοκλήρωση του σταδίου Ε (BBCH 51, 53) (διαφοροποίηση στεφάνης, διαχωρισμός του τσαμπιού, αρχίζουν να φαίνονται τα κοτσάνια των μπουμπουκιών) .

---

Καλόκορη
(Calocoris trivialis)

Η βρομούσα καλόκορη είναι πολυφάγο έντομο, σε φυσιολογικές συνθήκες δεν δημιουργεί προβλήματα στα φυτά της ελιάς, γιατί προτιμάει να τρέφετε με ζιζάνια. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να παρατηρηθεί έξαρση στον πληθυσμό, το έντομο να ανέβει επάνω στα δέντρα της ελιάς και κατά τόπους και περιστασιακά την προσβάλει και προκαλεί την καταστροφή μέρους ή ολόκληρης της ανθοταξίας. Κρίσιμη περίοδος για την προσβολή της ελιάς είναι από τον σχηματισμό των ανθοταξιών μέχρι το κρόκιασμα, λίγο πριν την άνθιση .

Για την αναζήτηση προβλήματος θα πρέπει να γίνει τινάγματα κλάδων 50-60 εκ. για την καλόκορη. 

Καλλιεργητικά μέτρα:

• Μην απομακρύνετε την αυτοφυή βλάστηση των ελαιώνων, τουλάχιστον μέχρι το κρόκιασμα των ανθοταξιών, χρόνος που καθορίζεται ανάλογα με την πρωιμότητα κάθε περιοχής. Συστήνεται να μένουν ακαλλιέργητες ζώνες περιφερειακά και μέσα στον ελαιώνα. Όσο καθυστερεί η μετακίνηση του εντόμου προς τις ανθοταξίες της ελιάς για αναζήτηση τροφής τόσο περιορίζονται πιθανές προσβολές.
• Έλεγχος πυκνότητας του εντόμου: Πρόκειται για έλεγχο του πληθυσμού που βρίσκεται πάνω στο ελαιόδεντρο. Με την εμφάνιση των ανθοταξιών εξετάζετε τακτικά τα ανθοφόρα κλαδιά με ελαφρύ κτύπημα πάνω σε λευκή επιφάνεια. Τα έντομα καθώς πέφτουν κινούνται ζωηρά και διακρίνονται εύκολα με έντονο πρασινωπό χρώμα.
• Εάν διαπιστωθεί παρουσία περισσοτέρων των 6 ατόμων καλόκορης/κλαδίσκο μήκους 50-60 εκ., συνιστάται επέμβαση με εγκεκριμένα σκευάσματα.
• Εκτεταμένοι προληπτικοί ψεκασμοί είναι αδικαιολόγητοι και καταστρεπτικοί για το περιβάλλον, ιδιαίτερα στην άνθιση που θανατώνονται μέλισσες και άλλοι επικονιαστές και ωφέλιμα έντομα.

---

 

Κοκκοειδή και Βαμβακάδα

Πρέπει να γίνει δειγματοληπτικός έλεγχος για κοκκοειδή και βαμβακάδα. Εάν διαπιστωθεί σοβαρή προσβολή κοκκοειδών ή βαμβακάδας, συνιστάται επέμβαση με θερινό πολτό.
Ο θερινό πολτό έχει επίδραση και στα ακάρεα Eriophyidae.
 
Καλλιεργητικά μέτρα: αφαίρεση και καύση των προσβεβλημένων κλαδίσκων, κλάδεμα του εσωτερικού μέρους της κόμης των δένδρων (κλαδοκάθαρος) για εξασφάλιση αερισμού και φωτισμού, ισορροπημένη λίπανση.

Στο πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας αλλά και της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας για την καταπολέμηση της βαμβακάδας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σκευάσματα φυτοπροστασίας που περιέχουν μακροοργανισμούς (Anthocoris nemoralis (είδος), Anthocoridae (οικογένεια) Hemiptera (τάξη)).

---

 

Κηκιδόμυγα

Η μύγα γεννά την άνοιξη τα αυγά της κατά ομάδες σε σχισμές του φλοιού λεπτών συνήθως κλαδιών. Στο σημείο της προσβολής εσωτερικά κάτω από το φλοιό αναπτύσσονται οι προνύμφες, τρέφονται και σχηματίζουν στοά προκαλώντας σταδιακά ξήρανση στα κλαδιά την περίοδο του καλοκαιριού. Εξωτερικά πάνω στο φλοιό εμφανίζεται κοκκινωπός μεταχρωματισμός. Σην ίδια περίοδο διάσπαρτες ξηράνσεις κλαδιών προκαλούν και τα ξυλοφάγα έντομα (σκολφτες).
Η διάγνωση για την κηκιδόμυγα γίνεται εντοπίζοντας το μεταχρωματισμό του φλοιού στο κλαδί και ανασηκώνοντας το φλοιό διακρίνεται ακριβώς από κάτω στοά προνυμφών σε ομάδα με έντονο κιτρινοπρορτοκαλί χρώμα.
Τα προσβεβλημένα κλαδιά ξηραίνονται.
 Με την αναγνώριση των συμπτωμάτων συστήνεται χωρίς καθυστέρηση, έγκαιρη αφαίρεση, απομάκρυνση και καταστροφή προσβεβλημένων ξηρών κλαδιών προτού τα εγκαταλείψουν οι αναπτυγμένες ώριμες προνύμφες για να διαχειμάσουν στο έδαφος.
Οι προσβολές των εμβολίων στα φυτώρια και των νεαρών δέντρων είναι σοβαρές αν καταστραφούν οι λίγοι ή ο μοναδικός βλαστός του δενδρυλλίου. τα παραγωγικά δέντρα οι προσβολές είναι λιγότερο σημαντικές και αντιμετωπίζονται με κατάλληλο κλάδεμα και ενδυνάμωση.

Προληπτικά να αποφεύγονται την άνοιξη καλλιεργητικοί χειρισμοί που τραυματίζουν το φλοιό.

Οι επεμβάσεις που γίνονται αργά την άνοιξη για την καταπολέμηση άλλων εντόμων περιορίζουν και τα ακμαία της κηκιδόμυγας.

---

Ανοιξιάτικοι διαφυλικοί ψεκασμοί για θρέψη και καρπόδεση

Οι διαφυλικοί ψεκασμοί μπορούν να συνδυαστούν και με ψεκασμό κατά των παραπάνω εχθρών, ανάλογα πάντα με τα σκευάσματα και τα λιπάσματα που θα χρησιμοποιηθούν, και το βασικότερο με τις ανάγκες των φυτών και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν, και το κατά πόσο χρήσιμο είναι να προστεθούν φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Οι εκτεταμένοι και αδικαιολόγητοι προληπτικοί́ ψεκασμοί́ είναι καταστρεπτικοί́ για το περιβάλλον.

Από τον Δεκέμβριο, τον Ιανουάριο και αρχές του Φεβρουαρίου:
Μετά το κλάδεμα μπορεί να γίνει η χρήση βορδιγάλιου πολτού για απολύμανση του δένδρου από τις τομές του κλαδέματος, από τα χτυπήματα κατά την ελαιοσυλλογή κατά της καπνιάς και των καρκινωμάτων, και ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και την κατάσταση των δένδρων. Ο Βορδιγάλιος πολτός δεν συνδυάζετε με άλλα σκευάσματα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, κάποια αζωτούχα προϊόντα θρέψης. Αν ο ελαιώνας δεν χιάζετε βορδιγάλιο πολτό, μπορεί να γίνει συνδυασμός άλλων χαλκούχων και σκευασμάτων (ιοντικός χαλκός, γλουκονικός κτλ) με αζωτούχα λίπανση και βόριο, για την διέγερση της νέας βλάστησης, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και πάντα με συμβουλή γεωπόνου.

Για τον μήνα Μάρτιο:
Θα πρέπει να επιλέγονται προϊόντα θρέψης που προάγουν την ομοιόμορφη ανθοφορία, γρηγορότερη καρπόδεση και την αποφυγή κακών καιρικών συνθηκών, με σκευάσματα όπως αμινοξέα ή φύκια (όπος ascophyllum), βιοδιεγέρτες, βόριο, ψευδάργυρο, ασβέστιο

Για τούς μήνες Απρίλιο και Μάϊο:
Κατά την ανθοφορία μπορεί να γίνει χρήση καρποδετικού, βορίου-ψευδαργύρο μαζί με ένα λίπασμα που έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε φώσφορο (πχ 10-52-10, 10-50-0 ή άλλό σκεύασμα θρέψης) μαζί με αμινοξέα ή φύκια (όπος ascophyllum), με στόχο την καλύτερη ποιότητα γύρης, για την επιμήκυνση του γυρεοσολίνα, που συνεπάγετε με καλύτερη ανθοφορία και καρπόδεση

Για τον Ιούνιο:
Αμινοξέα με άζωτο (π.χ. 30-10-0, ουρία ή άλλό σκεύασμα θρέψης) για μεγαλύτερο ποσοστό κυτταροδιαιρέσεων, αύξηση μεγέθους των μικρών καρπών, λιγότερη καρπόπτοση.

Προσοχή! Τα προγράμματα εξειδικευμένης λίπανσης, και η χρήση καρποδετικών καλό είναι να γίνονται σε αρδευόμενους ελαιώνες, για αποφιγη στρες και καρπόπτωσης, και πάντα με συμβουλή γεωπόνου.
 

---

Πηγές και Βιβλιογραφία για το πρώτο μέρος (φυτοπροστασία):
Γεωργικες προειδοποιησεις -  Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Ηρακλείου - Οδηγίες για την κηκιδόμυγα των βλαστών - 7/2023
Γεωργικές προειδοποιήσεις - Περιφερειακό Κέντρο Θεσσαλονίκης - Ακάρεα και βαμβακάδα - 4/2024
Γεωργικές προειδοποιήσεις -  Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Ηρακλείου - 4/2023