Βιομηχανική Τομάτα: Καλλιεργητική τεχνική, και εγκατάσταση της καλλιέργειας
Οδηγός εγκατάστασης και ολοκληρωμένης διαχείρισης
Περιεχόμενα:
Επεξεργασία εδάφους, Αμειψισπορά, Χρόνος εγκατάστασης καλλιέργειας, Επιλογή αγρού, Απολύμανση του εδάφους, Επεξεργασία εδάφους, Σπορά, Kαταπολέμηση ζιζανίων, Επιλογή ποικιλίας- υβριδίου, Μεταφύτευση, Αποστάσεις φύτευσης, Λίπανση, Αρδευση, Συγκομιδή
Επεξεργασία εδάφους
Η καλλιέργεια του εδάφους ξεκινά το φθινόπωρο αμέσως μετά το πέρας της προηγούμενης φυτείας με βαθύ άροτρο ή καλλιεργητές Σε ορισμένα εδάφη είναι χρήσιμη η υπεδάφια κατεργασία για καλύτερη διήθηση και στράγγιση του νερού. Για καταστροφή και παράχωμα των υπολειμμάτων ώστε να επιτυγχάνεται μείωση των μολυσμάτων ασθενειών και των πληθυσμών εχθρών της καλλιέργειας.Σε αγρούς με ιστορικό ασθενειών όπως το βακτηριακό έλκος, συνιστάται εκρίζωση με αναστροφή του εδάφους, μάζεμα εκτός αγρού και καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας με κάψιμο.
Αμειψισπορά
Η καλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας θα πρέπει να εναλλάσσεται με άλλες, κατάλληλα επιλεγμένες καλλιέργειες σε προγράμματα αμειψισποράς με τετραετή τουλάχιστον διάρκεια (δηλαδή η επανακαλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας στο ίδιο χωράφι να μη γίνεται νωρίτερα από 3 τουλάχιστον έτη από την προηγούμενη φορά).Φυτά κατάλληλα για αμειψισπορά αποτελούν:
α) το καλαμπόκι,
β) η μηδική/ετήσιο τριφύλλι
γ) τα χειμερινά σιτηρά και
δ) τα ζαχαρότευτλα
Δεν πρέπει να καλλιεργείται βιομηχανική τομάτα για περισσότερες από δύο καλλιεργητικές περιόδους στο ίδιο αγροτεμάχιο στην πενταετία.
Εγκατάσταση καλλιέργειας αφού έχει παρέλθει ο κίνδυνος ανοιξιάτικων παγετών. Η τομάτα απαιτεί ζέστη και μεγάλη ηλιοφάνεια. Οι άριστες θερμοκρασίες ανάπτυξης είναι τη νύχτα 17 με 19 οC και την ημέρα 23 με 28 οC.Η αμειψισπορά με καλαμπόκι, επιτρέπει την χρήση ζιζανιοκτόνων τα οποία καταπολεμούν δυσεξόντωτα ζιζάνια όπως η αγριοτοματιά και η κουσκούτα.
Η καλλιέργεια μηδικής είναι μία ακόμη καλή επιλογή, διότι με τις συνεχείς κοπές επιτυγχάνεται η εξασθένιση ενός μεγάλου εύρους ζιζανίων.
Τα σιτηρά προτείνονται για την αντιμετώπιση προσβολών από Phytophthora sp. όπως επίσης και για αγρούς προσβεβλημένους με νηματώδεις του γένους Meloidogyne.
Δεν συνιστώνται καλλιέργειες που ανήκουν στην οικογένεια των Σολανωδών στην οποία ανήκει και η τομάτα, δηλαδή πατάτα, πιπεριά, και μελιτζάνα.
Για αγρούς με ιστορικό προσβολών από βακτηριακό έλκος στην αμειψισπορά δεν πρέπει να επιλέγεται η καλλιέργεια καπνού.
Δεν συνιστώνται καλλιέργειες που ανήκουν στην οικογένεια των Σολανωδών στην οποία ανήκει και η τομάτα, δηλαδή πατάτα, πιπεριά, και μελιτζάνα.
Δεν πρέπει να καλλιεργείται βιομηχανική τομάτα για περισσότερες από δύο καλλιεργητικές περιόδους στο ίδιο αγροτεμάχιο στην πενταετία.
Χρόνος εγκατάστασης καλλιέργειας
Σε θερμοκρασίες χαμηλότερες ή υψηλότερες, η ανάπτυξη των φυτών επιβραδύνεται ή αναστέλλεται ενώ παρατηρείται ανθόρρροια.
Επιλογή αγρού
Αποφυγή, όσο είναι δυνατόν, εγκατάστασης αγρών βιομηχανικής τομάτας κοντά σε καλλιέργειες άλλων λαχανικών (κυρίως κολοκυνθοειδών) ή καλωπιστικών φυτών με προσβολές. Για αποφυγή μολυσμάτων κυρίως ιώσεων. Τα κολοκυνθοειδή αποτελούν πολύ συχνά πηγή μόλυνσης αλτερνάριας.
Τα πιο κατάλληλα εδάφη είναι τα αμμοπηλώδη αλλά θα πρέπει να αποφεύγονται τα βαριά πηλώδη εδάφη. Η βιομηχανική τομάτα αποδίδει καλύτερα σε εδάφη με σταθερή δομή, καλή στράγγιση αλλά να κρατάνε υγρασία και να έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία. Τα ελαφρά αμμώδη εδάφη δίδουν πρώιμη παραγωγή, όμως χρειάζονται περισσότερα ποτίσματα και άφθονη λίπανση.
Το άριστο pH του εδάφους για τη τομάτα είναι 6 έως 6,5 όμως αποδίδει ικανοποιητικά και μέχρι 7,5. Σε χαμηλό pH ελαττώνεται η αφομοιωσιμότητα του φωσφόρου και δημιουργούνται τροφοπενίες ασβεστίου, Μαγνησίου, Καλίου. Σε πολύ υψηλό pH σημειώνεται έλλειψη σιδήρου και μαγγανίου. Επίσης το pH επηρεάζει την συσσώρευση και δράση των μικροοργανισμών του εδάφους και την ανάπτυξη των ασθενειών.
Να αποφεύγονται οι αγροί με έντονη παρουσία δυσκολοεξόντωτων ζιζανίων και αγροί με έντονη παρουσία αγριοτομάτας
Αποφυγή αγρών με πρόβλημα οροβάγχης
Απολύμανση του εδάφους
Η Ηλιοαπολύμανση πρέπει να γίνεται επί της γραμμής φύτευσης αξιοποιώντας το πλαστικό που θα χρησιμοποιηθεί αργότερα με τα μηχανικά μέσα που διαθέτει ο παραγωγός. Χρήση ειδικών αδιαπέρατων πλαστικών για σύντομο διάστημα. Μετά την ηλιαπολύμανση γίνεται ενσωμάτωση κοπριάς για εμπλουτισμό του εδάφους με ωφέλιμους μικροοργανισμούς.
Εάν δεν γίνει ηλιοαπολύμανση, βαθύ όργωμα και έκθεση στον ήλιο.
Η απολύμανση με χημικά μέσα συστήνεται μόνο εφόσον δεν ήταν δυνατό να χρησιμοποιηθεί άλλη μέθοδος.
Επεξεργασία εδάφους
Την άνοιξη εφαρμογή στο χωράφι μηχανικής κατεργασίας του εδάφους με περιστρεφόμενους δίσκους, επειδή εξασφαλίζεται πιο ομοιόμορφη κατεργασία και μειώνεται ο κίνδυνος καταστροφής της δομής του εδάφους από τη συμπίεση.
Θερινό όργωμα: Σε περιπτώσεις που η επιλεγμένη καλλιέργεια αμειψισποράς που προηγείται της τομάτας το επιτρέπει (π.χ. χειμερινά σιτηρά), προτείνεται θερινό όργωμα μετά την συγκομιδή της προηγούμενης καλλιέργειας. Βοηθά στην μείωση των προβλημάτων από πολυετή ζιζάνια, καθώς και την μείωση των νηματωδών σκωλήκων μετά την έκθεσή τους στην ηλιακή ακτινοβολία.
Ενεργοποίηση βλάστησης ζιζανίων: Η μέθοδος αυτή, αποκαλείται και ‘ψεύτικη σπορά’ ή ‘ψευδοσπορά’. Γίνεται η προετοιμασία του χωραφιού όπως συνήθως για την εγκατάσταση της καλλιέργειας και ακολουθεί ελαφρύ πότισμα (εάν δεν έχει προηγηθεί βροχή που θα είχε το ίδιο αποτέλεσμα) ώστε να φυτρώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα ζιζάνια πριν τη σπορά ή φύτευση. Τα ζιζάνια που θα φυτώσουν καταστρέφονται στη συνέχεια είτε με επιφανειακή κατεργασία εδάφους ώστε να μην έρθουν νέοι σπόροι στην επιφάνεια, είτε με κάποιο κατάλληλο καθολικό μεταφυτρωτικό μη υπολειματικό ζιζανιοκτόνο.
Χημική καταπολέμηση ζιζανίων: Εφαμογή εγγκεκριμένων ζιζανιοκτόνων ανάλογα με το είδος των επικρατούντων ζιζανίων σε όλη την επιφάνεια, διότι τα ζιζάνια δρούν ανταγωνιστικά προς τα νεαρά φυτά προκαλώντας ποσοτική και ποιοτική μείωση της παραγωγής. Επίσης, η καταπολέμηση των ζιζανίων περιορίζει εντομολογικές και φυτοπαθολογικές προσβολές και διευκολύνει τη μηχανική συγκομιδή της βιομηχανικής τομάτας.. Εναλλακτικά μπορεί η εφαρμογή τους να γίνει σε ζώνες, πάνω στην γραμμή σποράς ή φύτευσης.
Σπορά
Όταν το χωράφι είναι έτοιμο και η θερμοκρασία του εδάφους είναι πάνω από 15 oC μπορούμε να προχωρήσουμε στην απ’ευθείας σπορά. Η σπορά γίνεται με τελευταίου τύπου σπαρτική μηχανή, την επονομαζόμενη «πνευματικου τύπου σπαρτική μηχανή», η οποία συγκρατεί επάνω στους δίσκους της τους σπόρους με υποπίεση αέρα και έτσι αποφεύγονται τυχόν «μπουκώματα» του σπόρου σε αυτούς, πρόβλημα που είχανε οι παλαιότερου τύπου σπαρτικές μηχανές. Παράλληλα με αυτό, φέρει φωτοκύτταρο στο σημείο όπου πέφτουν οι σπόροι και μέσο ενός ψηφιακού πίνακα που συνδέεται και βρίσκεται στο κουβούκλιο του ελκυστήρα πληροφορεί τον οδηγό για το αν η σπορά γίνεται κανονικά ή αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Οι σπόροι είναι πιστοποιημένοι και αγοράζονται από τον αγροτικό συνεταιρισμό σε συσκευασία αεροστεγή και καθαρού βάρους 450 gr. Παράλληλα με τους σπορούς διοχετεύεται στον αγρό και ένα κοκκώδες εντομοκτόνο προκειμένου να καταπολεμήσουμε τον σιδηροσκώληκα, κρεμμυδοφάγο κ.α. Σε ότι αφορά τις αποστάσεις φύτευσης, η τομάτα σπέρνεται σε διπλές γραμμές σε απόσταση 1,20 m η μια από την άλλη και 0,4 m μεταξύ των γραμμών. Η απόσταση το φυτών πάνω στην γραμμή είναι 7,5 cm κατά την σπορά και έπειτα όταν φυτρώσουν επεμβαίνουμε με αραίωμα και αφήνουμε ένα φυτό ανά 25cm. Τα πλεονεκτήματα της απ’ευθείας σποράς έναντι της φύτευσης σπορόφυτων είναι τα εξής:- Τα φυτά αναπτύσσουν πλούσιο και βαθύ ριζικό σύστημα, που τα επιτρέπει να εκμεταλλεύονται μεγαλύτερη μάζα εδάφους, από την οποία αντλούν τροφή και νερό.
- Αναπτύσσουν πλούσια υπέργεια βλάστηση.
- Αντέχουν καλύτερα στην ξηρασία.
- Η απ’ευθείας σπορά έχει μικρότερο κόστος, εφ’όσον συνδυαστεί με ζιζανιοκτόνα, γιατί αποφεύγονται οι δαπάνες εγκατάστασης και συντήρησης σπορείου και μεταφύτευσης.
- Αύξηση της στρεμματικής απόδοσης σε ποσότητα και ποιότητα της τομάτας.
- Διευκολύνεται το φύτρωμα των σπόρων, όταν σε κάθε θέση σποράς τοποθετούνται περισσότεροι του ενός σπόρου.[2]
Kαταπολέμηση ζιζανίων
Η κρίσιμη περίοδος ανταγωνισμού για την βιομηχανική τομάτα, δηλαδή το διάστημα κατά το οποίο η καλλιέργεια θα πρέπει να είναι καθαρή από ζιζάνια προκειμένου να μην προκληθεί μείωση στην παραγωγή, είναι περίπου 30 - 60 ημέρες από τη σπορά (αν πρόκειται για σύστημα απ’ ευθείας σποράς στον αγρό) και 25 - 40 ημέρες από τη μεταφύτευση (αν πρόκειται για σύστημα μεταφύτευσης) που χρονικά συμπίπτει με την έναρξη ανθοφορίας και καρπόδεσης.Μέτρα αντιμετώπισης ζιζανίων
Προλητπικά μέτρα:
- Κατάλληλη επιλογή αγρών ανάλογα με τα είδη των επικρατούντων ζιζανίων
- Καθαρισμός μηχανημάτων για τη μη μεταφορά - διασπορά σπόρων ή τμημάτων ζιζανίων
- Καταστροφή των ζιζανίων παραπλεύρως της καλλιέργειας.
- Επισκόπηση του αγρού για πιθανή εμφάνιση νέων ζιζανίων.
- Συστήνεται καταστροφή των ζιζανίων πριν σποροποιήσουν.
Κατεργασία εδάφους με μηχανικά μέσα.
Εφαρμόζεται για την καταστροφή των ζιζανίων κατά την ψευδοσπορά, αλλά και κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας για την αντιμετώπιση των ζιζανίων μεταξύ των γραμμών.
Χημική καταπολέμηση
Εφαρμόζονται εγκεκριμένα ζιζανιοκτόνα ανάλογα με τα ζιζάνια που υπάρχουν, ή που αναμένεται να βγουν.
Καλλιεργητικά μέτρα
- Αμειψισπορά
- Εφαρμογή ψευδοσποράς
- Επιλογή συστήματος μεταφύτευσης αντί απ’ευθείας σποράς.
- Άρδευση με σταγόνες
Χημική καταπολέμηση
Εφαρμόζονται εγκεκριμένα ζιζανιοκτόνα ανάλογα με τα ζιζάνια που υπάρχουν, ή που αναμένεται να βγουν.
Κίνδυνος ανάπτυξης ανθεκτικότητας
Η συνεχής χρήση στον ίδιο αγρό ζιζανιοκτόνων που έχουν παρόμοιο τρόπο δράσης οδηγεί συχνά στην ανάπτυξη ανθεκτικών βιοτύπων ζιζανίων, δηλαδή βιοτύπων που επιβιώνουν μετά από ορθή εφαρμογή της συνιστώμενης δόσης. Τέτοιοι βιότυποι, αν δεν καταπολεμηθούν έγκαιρα επικρατούν γρήγορα έναντι των ευαίσθητων βιοτύπων δημιουργώντας σοβαρό πρόβλημα σε μία περιοχή. Η ανάπτυξη ανθεκτικών βιοτύπων ενός ζιζανίου μπορεί να αποφευχθεί ή να επιβραδυνθεί με την εναλλαγή ζιζανιοκτόνων ή τη χρήση μίγματος ζιζανιοκτόνων που έχουν διαφορετικό τρόπο δράση, καθώς και με την εφαρμογή ολοκληρωμένης αντιμετώπισης ζιζανίων.
Επιλογή ποικιλίας- υβριδίου
Η επιλογή της ποικιλίας πρέπει να γίνει με βάση κάποια κριτήρια και πάντα σε συνεργασία με την βιομηχανία. Τα κριτήρια επιλογής μπορεί να είναι:
- Ανθεκτικότητα σε φυτοπαθογόνα
- Μειωμένες απαιτήσεις σε εισροές (άρδευση, λίπανση κ.ο.κ)
- Ποιοτικά χαρακτηριστικά κατά την βιομηχανική μεταποιήση
- Συγχρονισμός του μεταχρωματισμού και της ωρίμανσης
Χρήση μη γενετικά τροποποιημένου και υγειούς πιστοποιημένου σπόρου ή σποροφύτων. Πρέπει να συνοδεύονται από τα αντίστοιχα έγγραφα (φυτοϋγειονομικό διαβατήριο ή πιστοποιητικό φυτοϋγείας)
Μεταφύτευση
Το βάθος φύτευσης εξαρτάται από το μέγεθος της μπάλας χώματος του σπορόφυτου, καθώς θα πρέπει να καλυφθεί πλήρως. Μετά τη φύτευση απαιτείται ελαφρύ πότισμα για την μεγαλύτερη επιτυχία μεταφύτευσης. Η μεταφύτευση μπορεί να γίνει σε μονές ή διπλές σειρές.
Αποστάσεις φύτευσης
Κατά την μεταφύτευση τα φυτά να έχουν αποστάσεις ώστε να εξασφαλίζεται καλός αερισμός στη βάση τους και μείωση στο ελάχιστο της επαφής των φυτών μεταξύ τους.
Φύτευση σε διπλές σειρές με 45cm απόσταση σειρά από σειρά και 160cm απόσταση διπλή σειρά με διπλή σειρά. Πάνω στη γραμμή μπορεί να φυτευτεί σε αποστάσεις ανάλογα με το μέγεθος του φυτού από 50cm για πληθυσμό 2.800 περίπου φυτών ανά στρέμμα, μέχρι 35cm, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη πληθυσμού 3.800 φυτών ανά στρέμμα.
Σε περίπτωση επιλογής εγκατάστασης της καλλιέργειας με σπόρο, θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί διπλάσιος αριθμός σπόρων από τον προσδοκώμενο αριθμό φυτών.
Λίπανση
Η λιπάνση θα πρέπει να επιλέγεται με βάση τις εδαφολογικές αναλύσεις.
Ενδεικτικά για τη βασική λίπανση: Άζωτο (N), Φωσφόρος (P):15-16, Κάλιο (K): 12, Μαγνήσιο (Mg): 4,8
Ενδεικτικά για τη βασική λίπανση: Άζωτο (N), Φωσφόρος (P):15-16, Κάλιο (K): 12, Μαγνήσιο (Mg): 4,8
και η επιφανειακή λίπανση:
Άζωτο: 20, Κάλιο 22, Μαγνήσιο: 3 μονάδες/ στρ
Όταν η συγκομιδή γίνεται με τα χέρια, η ποιότητα των καρπών είναι ανώτερη επειδή μπορεί να γίνει αρχική διαλογή και να συλλεχθούν μόνο οι ώριμοι και ακέραιοι καρποί χωρίς τραύματα και προσβολές από εχθρούς και ασθένειες. Αντίθετα με τη συλλογή με συλλεκτική μηχανή, οι συλλεγόμενοι καρποί χρειάζονται σημαντική διαλογή στο εργοστάσιο.
Αρδευση
Πρεπει να γίνετε χρήση στάγδην άρδευσης, διότι έτσι δεν βρέχουμε το φύλλο, αλλά επιπλέον επιτυγχάνουμε και εξοικονόμηση του νερού και καλύτερος έλεγχος χορήγησης του νερού. Από τον κανόνα αυτό εξαιρείται το πρώτο πότισμα της εγκατάστασης μετά την φυτεία που γίνεται με ράμπα (πολυμπέκ) [3]. Η καλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας χωρίζεται σε 4 στάδια ανάπτυξης (κατά προσέγγιση σε 25ημ+ 35ημ + 35ημ +20ημ.), με πιο απαιτητικό σε νερό το 3ο στάδιο. Οι συνολικές απαιτήσεις της καλλιεργητικής περιόδου ανέρχονται σε 470 μ3 νερού ανά στρέμμα.
Για την συνολική ποσότητα αρδευτικού νερού που θα απαιτηθεί θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν:
- Σύσταση και ομοιομορφία εδάφους
- Κλιμάτικές συνθήκες της περιοχής (π.χ. ύψος βροχής, θερμοκρασία, κ.α)
- Χαρακτηριστικά της ποικιλίας (ανάγκες σε νερό). [1]
Συγκομιδή
Οι καρποί της βιομηχανικής τομάτας συλλέγονται όταν έχουν γίνει πλήρως κόκκινοι, αλλά διατηρούνται σφικτοί με συνεκτική σάρκα, ώστε να υποστούν τη συγκομιδή, μεταφορά στο εργοστάσιο και προκαταρκτικούς χειρισμούς πριν την μεταποίησή τους, όπως πλύσιμο, κλπ. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε τηρήσει τις χρονικές προδιαγραφές ανάπτυξης και πλήρους ωρίμανσης της εκάστοτε ποικιλίας όπως αυτές καθορίζονται από τον γενότυπό της.Πηγές και βιβλιογραφία:
[1] ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΟΜΑΤΑΣ
[2] Η καλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας στo νομό Θεσσαλονίκης, πτυχιακή μελέτη του φοιτητή Σωτηρακόγλου Αθανάσιου, Ηράκλειο 2006.
[3] Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση της βιομηχανικής τομάτας στον νομό Ηλείας, πτυχιακή μελέτη του φοιτητή Γιαρμενίτη Χρήστου, Θεσσαλονίκη 2012.
[2] Η καλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας στo νομό Θεσσαλονίκης, πτυχιακή μελέτη του φοιτητή Σωτηρακόγλου Αθανάσιου, Ηράκλειο 2006.
[3] Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση της βιομηχανικής τομάτας στον νομό Ηλείας, πτυχιακή μελέτη του φοιτητή Γιαρμενίτη Χρήστου, Θεσσαλονίκη 2012.
