Παντζάρι: Καλλιεργητική τεχνική, και εγκατάσταση της καλλιέργειας

---

Γενικά στοιχεία

Το παντζάρι (ή κοκκινογούλι ή κηπευτικό τεύτλο) καλλιεργείται για τις σαρκώδεις γογγυλόριζες του (πλούσιες σε υδατάνθρακες) και τα φύλλα του, τα οποία καταναλώνονται ως βραστή σαλάτα. Η επιστημονική του ονομασία είναι Βeta vulgaris var. esculenta και είναι συγγενές με το ζαχαρότευτλο, το κτηνοτροφικό τεύτλο και το σέσκουλο. Στην ελληνική αγορά υπάρχουν διάφοροι τύποι παντζαριού με κυριότερο τον τύπο Detroit 5, που δίνει πρώιμα στρογγυλά παντζάρια καλής διαμέτρου με ομοιόμορφο κόκκινο χρώμα. Επίσης έχει κοντό φύλλωμα με γυαλιστερό πράσινο χρώμα το οποίο δημιουργεί μια όμορφη οπτική αντίθεση με το κατακόκκινο χρώμα της σάρκας. Παλαιότερα υπήρχε σε σημαντικές εκτάσεις μια ποικιλία που ήταν γνωστή ως Αιγυπτιακό Παντζάρι, το οποίο σε αντίθεση με τα παντζάρια τύπου Detroit 5, έχει πεπλατυσμένη γογγυλόριζα η οποία δεν μπόρεσε να γίνει αποδεκτή από τον Έλληνα καταναλωτή.

---

Προετοιμασία εδάφους

Πριν την σπορά θα πρέπει να κάνουμε μια σχολαστική προετοιμασία του εδάφους με τσάπα ή φρέζα σε βάθος περίπου 15 - 20cm για να μπορέσει να διευκολυνθεί η ανάπτυξη των γογγυλόριζων. Κατά την διάρκεια αυτής της προετοιμασίας προσθέτουμε στο έδαφος καλά χωνεμένη κοπριά ή κάποιο άλλο οργανικό υλικό όπως κομπόστ καθώς και τα λιπάσματα που έχουμε επιλέξει. Επίσης θα πρέπει να απομακρυνθούν όσο είναι εφικτό και οι πέτρες. Αφού γίνει η σπορά κύριο μέλημα μας για την αρχή είναι να μην δημιουργηθεί κρούστα στην επιφάνεια του εδάφους η οποία εμποδίζει το καλό φύτρωμα.^[1]

• Καταστροφή των υπολειμμάτων των προηγούμενων καλλιεργειών και των ζιζανίων ξενιστών. Τυχόν φυτά από ριζώματα που παρέμειναν στο χωράφι από προηγούμενη χρονιά πρέπει να καταστρέφονται.
• Κατά την κατεργασία του εδάφους να φροντίζετε για την καλή αποστράγγιση του εδάφους.
• Να χρησιμοποιείται μόνο υγιής σπορος απαλλαγμένος ασθενειών (πιστοποιημένος).
• Σε περιοχές με ιστορικό προσβολών σε ασθένειες να επιλέγονται ανθεκτικές ποικιλίες.

---

Φύτευση

Η σπορά μπορεί να γίνει τους μήνες Ιούλιο - Αύγουστο για παραγωγή το φθινόπωρο και το χειμώνα. Ακόμα μπορεί να γίνει το τρίμηνο Φεβρουάριο - Απρίλιο για παραγωγή την άνοιξη και το καλοκαίρι. Σπορά μπορεί να γίνει όλο το χρόνο ωστόσο αποφεύγονται οι πολύ ζεστοί μήνες του καλοκαιριού, γιατί οι υψηλές θερμοκρασίες συχνά προκαλούν την εμφάνιση λευκών ομόκεντρων κύκλων στο εσωτερικό του παντζαριού. Η διάρκεια της καλλιέργειας, από τη σπορά έως και τη συγκομιδή κυμαίνεται από 2,5 - 5 μήνες, ανάλογα με την εποχή καλλιέργειας.^[2] Σε ζέστες περιοχές όπως π.χ. η Κρήτη μπορεί να εμφυτευθεί και το φθινόπωρο.
Βάθος φύτευσης: 0.5 εκατοστά
Ημέρες βλάστησης: 6-10
Τα ριζώματα πριν την μεταφύτευση από το σπορείο στο χωράφι απολυμαίνονται προληπτικά, με εμβάπτιση σε διάλυμα χλωριούχου καλίου και μετά ξεπλένονται με καθαρό νερό, για την αποφυγή προσβολής από μύκητες εδάφους.

---

Μεταφύτευση

Συνήθως δεν είναι απαραίτητη γιατί εφαρμόζετε αμεση σπορά. Για περιπτώσεις όπου αυτό χρειάζεται οταν τα σπορόφυτα φτάσουν σε ύψος περίπου τα 5 εκατοστά, μπορείτε να τα μεταφέρετε στο χώρο που θα τα καλλιεργήσετε. Τοποθετήστε τα σε αποστάσεις 7 με 15 εκατοστά. Όσο πιο μεγάλη είναι η απόσταση, τόσο περισσότερο χώρο θα έχει να αναπτυχθεί ο βολβός του παντζαριού και άρα το παντζάρι θα γίνει μεγαλύτερο. ^[3]

---

Άρδευση

Το παντζάρι έχει ανάγκη από ικανοποιητική υγρασία σε όλη την διάρκεια της καλλιέργειας. Η υπερβολική υγρασία του εδάφους δημιουργεί προβλήματα στην ανάπτυξη της γογγυλόριζας, ενώ η έλλειψη του νερού κάνει τις γογγυλόριζες ινώδεις. Η άρδευση του παντζαριού γίνεται κατά κύριο λόγο με σταγόνες. Πριν από τη συγκομιδή, καλό είναι να αποφεύγεται το πότισμα για την αποφυγή σχισίματος των γογγυλόριζων και μείωσης της αποθηκευτική τους ικανότητας.^[2]

---

Λίπανση

Μια καλλιέργεια παντζαριού με μέση παραγωγή 3 τόνοι/στρέμμα αφαιρεί από το έδαφος 7,5kg αζώτου (Ν), 1,3kg φωσφόρου και 10,8kg καλίου. Πριν από την εγκατάσταση της καλλιέργειας προσθέτουμε ολόκληρη την ποσότητα καλίου και φωσφόρου και μέρος του αζώτου. Η υπόλοιπη ποσότητα αζώτου (1/3 της συνολικής ποσότητας) προστίθεται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των φυτών.^[2]

• Η μη ισορροπημένη λίπανση καθιστά πιο ανταγωνιστικά τα ζιζάνια.
• Σε κάθε περίπτωση ο προσδιορισμός της απαιτούμενης ποσότητας λιπασμάτων θα πρέπει να γίνεται κατόπιν χημικής ανάλυσης του εδάφους.
• Προσοχή στην υπερβολικά αζωτούχα λίπανση, γιατί έχει σαν αποτέλεσμα την έντονη ανάπτυξη της βλάστησης και τη μεγαλύτερη πιθανότητα προσβολής απο αφίδες.
• Η επαρκής λίπανση των φυτών με κάλιο βοηθάει στο να είναι τα φυτά πιο ανθεκτικά σε επερχόμενη προσβολή από κερκοσπορίωση.

---

Καταπολέμηση ζιζανίων

Η καταστροφή των ζιζανίων γίνεται με σκαλίσματα. Η εδαφοκάλυψη είναι και αυτός ένας τρόπος αντιμετώπισης των ζιζανίων, αλλά είναι ιδιαίτερα ακριβή μέθοδος και επιπλέον δεν εξασφαλίζεται καλός αερισμός στο εσωτερικό του εδάφους. Αντίθετα με τα σκαλίσματα βελτιώνεται ο αερισμός και η υφή του εδάφους.^[2] Τα σκαλίσματα για την αντιμετώπιση των ζιζανίων θα πρέπει να είναι ελαφρά και να γίνονται με προσοχή για να μην τραυματίζονται οι γογγυλόριζες.^[1]
Είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθεί το χωράφι καθαρό από τα ζιζάνια ιδιαίτερα το Μάϊο και τον Ιούνιο που εναποτίθενται τα αυγά του εντόμου σιδηροσκώληκα. Η αποφυγή ζιζανίων με μεγάλη ανθοφορία κρατάει τα ενήλικα μακριά και μειώνει τον κίνδυνο για προσβολή από τις προνύμφες του σιδηροσκώληκα.
 

• Προληπτικά μέτρα αποφυγής εγκατάστασης ζιζανίων στον αγρό. καθαρισμός μηχανημάτων
• Ιστορικό αγρού όσων αφορά στα ζιζάνια. Η τήρηση αρχείων σχετικά με τα είδη των ζιζανίων που υπάρχουν στον αγρό, την παρακολούθηση των πληθυσμών τους και την αποτελεσματικότητα των μεθόδων αντιμετώπισης των ζιζανίων, δίνει πληροφορίες για την πιο αποτελεσματική διαχείριση των ζιζανίων.
• Πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση φυτείας σε θέσεις που υπάρχουν πολλά και δυσκολοεξόντωτα ζιζάνια.

• Μηχανική αντιμετώπιση. Αντιμετώπιση των ζιζανίων μεταξύ των γραμμών με φρεζάρισμα.
• Καλλιεργητικά μέτρα
  • Εφαρμογή αμειψισποράς
  • Καθυστέρηση χρόνου μεταφύτευσης. Καθυστέρηση του χρόνου μεταφύτευσης δίνει τη δυνατότητα αντιμετώπισης  φυτρωμένων ζιζανίων με πχ. όργωμα ή φρεζάρισμα.
• Χημική ζιζανιοκτονία / Χρήση ζιζανιοκτόνων.

---

Αραίωμα φυτών

Το αραίωμα πραγματοποιείται στα πρώτα στάδια ανάπτυξης των φυτών, μόλις σχηματίσουν τα πρώτα 3 - 4 πραγματικά φύλλα, έτσι ώστε οι αποστάσεις μεταξύ των φυτών να είναι 5cm. Η εφαρμογή του είναι απαραίτητη καθώς κάθε σπόρος είναι μία συγκαρπία (περισσότερα από ένα σπέρματα) και τελικά δίνει περισσότερα από ένα φυτό.^[2]
Για την διευκόλυνση της εξαγωγής την ημέρα του αραιώματος, μπορούμε να εφαρμόσουμε πότισμα την προηγούμενη μέρα.

---

Συγκομιδή

Τα παντζάρια συγκομίζονται μόλις αποκτήσουν εμπορεύσιμο μέγεθος. Όσο πιο μικρές συγκομίζονται οι γογγυλόριζες τόσο πιο τρυφερές είναι. Η συγκομιδή γίνεται σταδιακά και εφαρμόζεται με εξαγωγή ολόκληρων των φυτών από το έδαφος^.[2]

---

Απόδοση – Συντήρηση

Η απόδοση του παντζαριού κυμαίνεται από 2 - 4 τόνους στο στρέμμα. Αμέσως μετά τη συγκομιδή τα παντζάρια καθαρίζονται από τα κατεστραμμένα φύλλα, πλένονται και μεταφέρονται απευθείας στην αγορά προς πώληση. Η γογγυλόριζα μπορεί να συντηρηθεί για αρκετό διάστημα στο ψυγείο. Σε θερμοκρασία 4-8ºC και σχετική υγρασία 60-70% διατηρείται για τουλάχιστον 2 μήνες. Πιο ευαίσθητη στη συντήρηση είναι βρασμένη παρά ωμή.
 

---