Τεχνικές Προδιαγραφές Θερμοκηπίων

---

---

Γενικές Διαπιστώσεις

Οι υποψήφιοι καλλιεργητές θερμοκηπιακών μονάδων θα πρέπει αρχικά να έχουν υπόψη τους τα παρακάτω:

• Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατασκευή μιας θερμοκηπιακής μονάδας είναι η εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας νερού ώστε να καλύπτονται οι αρδευτικές ανάγκες των καλλιεργειών. 
• Το κόστος κατασκευής μιας θερμοκηπιακής μονάδας είναι υψηλό, όμως υψηλή είναι και η πρόσοδος. Ο υποψήφιος παραγωγός θα πρέπει να είναι πολύ καλά καταρτισμένος σε σχέση με τις καλλιεργητικές τεχνικές προκειμένου να αποφύγει το οικονομικό ρίσκο. Στον υπολογισμό του κόστους για μία καλλιεργητική περίοδο περιλαμβάνεται: η αγορά των φυτών, το κόστος για την απόσβεση κτιριακών και εξοπλισμού, οι τόκοι δανείων, τα λειτουργικά έξοδα, οι δαπάνες για εργασία και φυτοπροστασία κλπ.
• Η πιστοποίηση των προϊόντων είναι απαραίτητη γιατί με αυτή:
  • διασφαλίζεται η ποιότητα και ασφάλεια για κατανάλωση των γεωργικών προϊόντων,
  • μειώνεται το καλλιεργητικό κόστος,
  • αυξάνεται η προστιθέμενη αξία και άρα η τιμή πώλησης των προϊόντων
  • προστατεύεται η σωματική υγεία των παραγωγών μέσα από τις εκπαιδεύσεις που αφορούν τη χρήση των φυτοφαρμάκων.
• Η συνεργασία με άλλους παραγωγούς για την από κοινού αγορά εξοπλισμού υψηλού κόστους και την από κοινού διάθεση των προϊόντων είναι απαραίτητη για την μείωση των δαπανών της επένδυσης και για την αύξηση της διαπραγματευτικής ικανότητας των παραγωγών

---

Νομοθεσία

Τα θερμοκήπια δεν αποτελούν σταθερές κατασκευές και γι αυτό το λόγο δεν απαιτείται άδεια από την πολεοδομία για την ανέγερσή τους. Κατά περιπτώσεις όμως θα πρέπει να λαμβάνονται σχετικές άδειες από την αρχαιολογική ή την δασική υπηρεσία. Το βέβαιο είναι ότι η κατασκευή τους θα πρέπει να πραγματοποιείται μακριά από ποτάμια – ρυάκια – πηγάδια, τηρώντας αποστάσεις από τα όρια του αγροτεμαχίου και τον δρόμο και εκτός ορίων οποιασδήποτε κατηγορίας οικισμού.

Τέλος σε περίπτωση που η κατασκευή ενός θερμοκηπίου πραγματοποιείται σε περιοχές που έχουν ψηφισμένο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΣΧΟΑΠ) θα πρέπει να τηρούνται οι όροι και οι προϋποθέσεις που καθορίζονται μέσα από αυτό και να εξασφαλιστεί η άδεια εγκατάστασης του θερμοκηπίου. Ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να απευθυνθεί για πληροφορίες είτε στην γεωργική υπηρεσία του Δήμου στον οποίο ανήκει είτε στην Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής του Ενότητας.

Σε ότι αφορά τις προδιαγραφές κατασκευής των θερμοκηπίων, έχουν εκδοθεί από το Υπουργείο Γεωργίας (νυν Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων) οδηγίες και με βάση αυτές, κάθε κατασκευαστής λαμβάνει από τις αρμόδιες υπηρεσίες έγκριση κατασκευής την οποία και θα πρέπει να τηρεί.

---

Τι θα πρέπει να γνωρίζουν οι υποψήφιοι καλλιεργητές θερμοκηπιακών μονάδων

Οι υποψήφιοι καλλιεργητές θερμοκηπιακών μονάδων θα πρέπει αρχικά να έχουν υπόψιν τους:

• Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατασκευή μιας θερμοκηπιακής μονάδας είναι η εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας νερού, ώστε να καλύπτονται οι αρδευτικές ανάγκες των καλλιεργειών.
• Το κόστος κατασκευής μιας θερμοκηπιακής μονάδας είναι υψηλό. Υψηλή, ωστόσο, είναι και η πρόσοδος. Ο υποψήφιος παραγωγός θα πρέπει να είναι πολύ καλά καταρτισμένος σε σχέση με τις καλλιεργητικές τεχνικές προκειμένου να αποφύγει το οικονομικό ρίσκο. Στον υπολογισμό του κόστους για μία καλλιεργητική περίοδο περιλαμβάνεται: η αγορά των φυτών, το κόστος για την απόσβεση κτιριακών και εξοπλισμού, οι τόκοι δανείων, τα λειτουργικά έξοδα, οι δαπάνες για εργασία και φυτοπροστασία κλπ.
• Η πιστοποίηση των προϊόντων είναι απαραίτητη, γιατί με αυτή:
  • διασφαλίζεται η ποιότητα και ασφάλεια για κατανάλωση των γεωργικών προϊόντων
  • μειώνεται το καλλιεργητικό κόστος,
  • αυξάνεται η προστιθέμενη αξία και άρα η τιμή πώλησης των προϊόντων
  • προστατεύεται η σωματική υγεία των παραγωγών μέσα από τις εκπαιδεύσεις που αφορούν τη χρήση των φυτοφαρμάκων
• Η συνεργασία με άλλους παραγωγούς για την από κοινού αγορά εξοπλισμού υψηλού κόστους και την από κοινού διάθεση των προϊόντων είναι απαραίτητη για την μείωση των δαπανών της επένδυσης και για την αύξηση της διαπραγματευτικής ικανότητας των παραγωγών. ^[3]

 

---

ΒΑΣΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ
ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΣΧΗΜΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ

Τα θερμοκήπια διαφέρουν μεταξύ τους, από κατασκευαστικής πλευράς, στο σχήμα και στις διαστάσεις της βασικής τους μονάδας, καθώς και στα χρησιμοποιούμενα υλικά σκελετού και κάλυψης.
Βασική κατασκευαστική μονάδα ενός θερμοκηπίου είναι το μικρότερο πλήρες τμήμα του, το οποίο επαναλαμβανόμενο κατά μήκος και κατά πλάτος σχηματίζει το σύνολο.
Ανάλογα με το σχήμα των θερμοκηπίων διακρίνονται οι ακόλουθοι τύποι:

1) Αμψίρρικτο
Ο τύπος αυτός έχει βασικά το πιο κάτω σχήμα (σχ.1)

1α) Αμφίρρικτο απλό
Έιναι το θερμοκήπιο που σχηματίζεται με την κατά μήκος επανάληψη της κατασκευαστικής μονάδας (σχ 1α)

1β) Αμφίρρικτο πολλαπλό:
Λέμε το θερμοκήπιο που σχηματίζεται με την κατά μήκος και πλάτος επανάληψη της κατασκευαστικής μονάδας (σχ. 1 β).

Σχήμα 1β

2) Τοξωτό
Το θερμοκήπιο που η απλή κατασκευαστική του μονάδα καθορίζεται από δύο συνεχόμενα τόξα και έχει το παρακάτω σχήμα.

2α) Τοξωτό απλό
Λέμε το θερμοκήπιο που σχηματίζεται με την κατά μήκος επανάληψη της κατασκευαστικής μονάδας (σχ.2α)
3) Τροποποιηιιένο τοξωτό
Το θερμοκήπιο που η απλή κατασκευαστική του μονάδα έχει το παρακάτω σχήμα (ορθοστάτες και τοξωτή στέγη)

3α) Τροποποιημένο τοξωτό απλό
Το θερμοκήπιο που σχηματίζεται από την κατά μήκος επανάληψη της κατασκευαστικής τους μονάδας (σχ.3α)

3β) Τροποποιημένο τοξωτό πολλαπλό
Λέμε το θερμοκήπιο που σχηματίζεται από την κατά μήκος και πλάτος επανάληψη της κατασκευαστικής τους μονάδας (σχ.3β)

---

ΒΑΣΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ
ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥΣ

Ανάλογα με τον τρόπο κατασκευής των θερμοκηπίων καθορίζονται οι ακόλουθοι τύποι:
1. Χωρικού τύπου: Θερμοκήπια που κατασκευάζονται από τους ίδιους τους παραγωγούς
2. Τυποποιημένα: Θερμοκήπια που κατασκευάζονται από Βιοτεχνίες και Βιομηχανίες σε μαζική παραγωγή.

A' ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ

1. Αμφίρρικτα απλά ή πολλαπλά
Ύψος: Ελάχιστο ύψος χαμηλής πλευράς (οθροστστών) στα απλά και της υδρορροής στα πολλαπλά:
-    Χωρικού τύπου 2,20 m
-    Τυποποιημένα 2,60 m
Πλάτος: Ελάχιστο πλάτος κατασκευαστικής μονάδας
-    χωρικού τύπου 5 m (είναι δυνατή η τοποθέτηση ενδιαμέσων στύλων για στήριξη της οροφής, με ελάχιστη απόσταση μεταξύ τους 2,50 m).
-    τυποποιημένα 5 m
Απόσταση στύλων (ορθοστατών):  Ελάχιστο μήκος κατασκευαστικής μονάδας (απόσταση σύλων επί της γραμμής)
-    χωρικού τύπου 2 m
-    (τυποποιημένα 2,50 m)
Κλίση οροφής:  Η κλίση οροφής θα κυμαίνεται στα
-    χωρικού τύπου ή  τυποποιημένα ) 20° - 30

2. Τοξωτά - Διαστάσεις τοξωτών θερμοκηπίων
Ύψος: Ελάχιστο ύψος στη κορυφή 3 m και ελάχιστο ύψος, σε απόσταση μισό μέτρο από το σημείο στήριξης στο έδαφος 1,50 m.
Πλάτος: Ελάχιστο ελεύθερο πλάτος 7 m.

3.  Τροποποιημένα τοξωτά απλά ή πολλαπλά - Διαστάσεις
Ύψος: Ελάχιστο ύψος υδρορροήςΠλάτος: Ελάχιστο ελεύθερο πλάτος στο έδαφος 5 m.
Απόσταση στύλων (ορθοστατών):  Ελάχιστο μήκος κατασκευαστικής μονάδας (απόσταση στύλων ή τόξων επί της γραμμής.
Β' ΦΟΡΤΙΑ ΣΚΕΛΕΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ
α. Ανεμοπιέσεις
Για τον υπολογισμό του φορτίου των ανεμοπιέσεων θα πρέπει απαραίτητα να λαμβάνεται ταχύτης ανέμου τουλάχιστον 120 km / h.
Σε επικίνδυνη περιοχή όπου παρουσιάζεται ταχύτητα ανέμου μεγαλύτερη των 120 Km / h (Κρήτη, Κ. Μακεδονία, νησιά του Αιγαίου) συνιστάται η κατασκευή ανεμοθραυστών, η συγκράτηση του υλικού κάλυψης σε πυκνόμετρα διαστήματα κ.α.

β. Χιόνι
Το φορτίο χιονιού θα πρέπει να υπολογίζεται τουλάχιστον 25 kg / m², εκτός από τις παραλιακές περιοχές Κρήτης και νήσων Νοτίου Ελλάδας που δεν θα υπολογίζεται το φορτίο αυτό.

γ. Αναρτημένα φορτία
Για βάρος αναρτημένης καλλιέργειας: 15 kg / m²
Για φυτά γλάστρας κρεμαστά: 100 kg / m²

δ. Συγκεντρωτικό κάθετο φορτίοΣτην περίπτωση εκμηχάνισης (κρεμαστοί οδηγοί) θα υπολογίζεται φορτίο για τη γραμμή μεταφοράς προϊόντων 125 kg.
Θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και επιβαρύνσεις από συστήματα θέρμανσης, άρδευσης, που στηρίζονται στο σκελετό. Οι συνδυασμοί των διαφόρων φορτίσεων και τα αποτελέσματά τους πάνω στην κατασκευή, όσον αφορά στις τάσεις·και τις παραμορφώσεις, πρέπει να εξετάζονται σύμφωνα με αποδεκτές μεθόδους υπολογισμού δροσισμού και λοιπού μηχανολογικού εξοπλισμού.

---

 

ΕΞΑΕΡΙΣΜΟΣ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ
Εξαερισμός και Υλικά κατασκευής

1. Φυσικός εξαερισμός
Για τον υπολογισμό των ανοιγμάτων εξαερισμού θα μετράται το πραγματικό άνοιγμα διόδου του αέρα.

1α. Χωρικού τύπου θερμοκήπια
1β. Τυποποιημένα θερμοκήπια
2. Δυναμικός εξαερισμός

---

ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ
Θερμανση και Υλικά κατασκευής

Για τον υπολογισμό των αναγκών σε θέρμανση προτείνεται ενιαίος τρόπος σε συνδυασμό με τους μετεωρολογικούς πίνακες που υπάρχουν στην Ελλάδα.
Για τον παραπάνω σκοπό θα γίνεται χρήση του τύπου:

---

ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΣΚΕΛΕΤΩΝ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ

α. Ξυλεία
β. Μέταλλα
Στην περίπτωση χρησιμοποίησης μετάλλων σαν υλικό κατασκευής του σκελετού των θερμοκηπίων ορίζονται τα παρακάτω:
γ. Αλουμίνιο
Όταν γίνεται χρήση του αλουμινίου σαν υλικού κατασκευής του σκελετού πρέπει να έχει τις κατάλληλες διατομές και να είναι κατάλληλα ανοδιώμενο.
Επίσης στα σημεία που έρχεται σε επαφή με άλλα μεταλλικά μέρη ή σκυρόδεμα θα πρέπει να παρεμβάλλεται διαχωριστική μεμβράνη (π.χ. πισόχαρτο) για να αποφεύγεται η διάβρωση.

---

ΥΛΙΚΑ ΚΑΛΥΨΗΣ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ

Τζάμι
Το ελάχιστο πάχος του τζαμιού (απλού ή MARTELE) θα πρέπει να είναι 4 mm.
Οι διαστάσεις των τεμαχίων του τζαμιού θα πρέπει να ακολουθούν την παρακάτω αριθμητική σχέση 1,8 < μήκος / πλάτος <3.

Σκληρά πλαστικά
Τα υλικά κάλυψης των θερμοκηπίων της κατηγορίας αυτής δεν πρέπει να έχουν περατότητα μικρότερη από το 80 % της περατότητας του γυαλιού για μια χρονική περίοδο 10 χρόνων κάτω από συνθήκες αγρού.

Φύλλα πλαστικά
Τα πλαστικά φύλλα πολυαιθυλενίου θα πρέπει να φέρουν σταθεροποιητή και το πάχος τους στη στέγη του θερμοκηπίου να είναι τουλάχιστον 170 μικρά και στις μεγάλες πλευρές 125 μικρά.
Στα σημεία επαφής των μεταλλικών και ξύλινων μερών του σκελετού με το πλαστικό συνιστάται να βάφεται αυτό (το πλαστικό) με λευκό πλαστικό χρώμα.
Συνίσταται επίσης όπου είναι δυνατό να περιοθρίζονται τα καρφώματα κατά την στερέωση και να πιάνεται το πλαστικό με θηλύκωμα και συνεχείς κατάλληλους συνδετήρες (κλιπς).

---

ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ - ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ-ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Τυποποιημένα θερμοκήπια
Το έδαφος κατά την εγκατάσταση του θερμοκηπίου να μην είναι οργωμένο ή να μη προέρχεται από επιχωματώσεις.
Το επίπεδο θεμελίωσης να βρίσκεται στο ανέγγιχτο (στερεό) τμήμα του εδάφους.
Το βάθος θεμελίωσης θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 80 cm από την επιφάνεια του εδάφους.
Για τη θεμελίωση των τυποποιημένων θερμοκηπίων απαιτείται η χρήση σκυροδέματος. Η θεμελίωση να γίνεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μεταφέρονται με ασφάλεια τόσο τα οριζόντια όσο και τα κατακόρυφα φορτία και να αποφεύγονται οι διαφορικές καθιζήσεις που είναι δυνατό να βλάψουν τον φέροντα σκελετό και το υλικό κάλυψης.
Στα τοξωτά θερμοκήπια χωρίς περιφερειακά (οριζόντια) ανοίγματα, μπορεί να μη χρησιμοποιηθεί σκυρόδεμα. Εξυπακούεται ότι η μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί θα παρέχει την απαραίτητη ασφάλεια.
Τέλος η θεμελίωση θα πρέπει να εξασφαλίζει έναντι αγκυρώσεως αρνητική πίεση τουλάχιστο 20 kg / m² .
Να λαμβάνεται επίσης ιδιαίτερη πρόνοια στην θεμελίωση των αντιανεμίων και θυρών ώστε να μεταβιβάζονται κατάλληλα οι δυνάμεις στο έδαφος (π.χ. ρήση πεδιλοδοκών).

Προσανατολισμός
Συνιστάται ο κορφιάς να είναι προς την ίδια κατεύθυνση με τον επικρατούντα επικίνδυνο άνεμο.

Εγκατάσταση
Συνιστάται για λειτουργικούς λόγους της θερμοκηπιακής εκμετάλλευσης η καλυπτόμενη με θερμοκήπια επιφάνεια να καταλαμβάνει τα 2 / 3 του αγροτεμαχίου εγκατάστασης.

---

Βασικός εξοπλισμός Θερμοκηπίων

Τα θερμοκήπια όσον αφορά τις βασικές τεχνικές προδιαγραφές τους χαρακτηρίζονται:
(α) από το είδος της κατασκευής τους ως τοξωτά ή αμφίρρικτα και τροποποιήσεις αυτών των δύο κατασκευαστικών μονάδων
(β) το υλικό κατασκευής σε αλουμινένια, μεταλλικά, ξύλινα ή μικτού σκελετού,
(γ) Το υλικό κάλυψης που μπορεί να είναι μαλακό πλαστικό, σκληρό πλαστικό ή γυαλί


1. Κατασκευαστική μονάδα
Στην Κρήτη τα θερμοκήπια, στην συντριπτική πλειονότητά τους, έχουν την μορφή αμφίρρικτου (πυραμίδας). H κάλυψή τους είναι από μαλακό πλαστικό και παρουσιάζουν πολλή καλή συμπεριφορά στην ένταση των ανέμων που επικρατούν στο νησί. Οι τύποι των θερμοκηπίων διαφέρουν ως προς το ύψος και το άνοιγμα της βασικής κατασκευαστικής μονάδας. Οι συνήθεις διαστάσεις της βασικής κατασκευαστικής μονάδας είναι 5 μέτρα πλάτος, 3 μέτρα μήκος και 2,5 μέτρα ύψος υδρορροής. Ο χρόνος «ζωής» των θερμοκηπίων αυτών εξαρτάται από το υλικό κατασκευής που στην περίπτωση των μεταλλικών μπορεί να φτάσει και τα 25 – 30 έτη ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες και την τοπογραφία της περιοχής. Για παράδειγμα η γειτνίαση με τη θάλασσα μπορεί να προκαλέσει φθορές στο σκελετό του θερμοκηπίου λόγω της εναπόθεσης αλάτων ιδίως στις υδρορροές όπου συγκεντρώνεται το νερό και στα σημεία των συνδέσεων.

 

2. Σύστημα αερισμού (άνοιγμα οροφής)

• Ο αερισμός των θερμοκηπίων μπορεί να είναι παθητικός και να εξασφαλίζεται από ανοίγματα (παράθυρα) στην οροφή και τις πλευρές του θερμοκηπίου ή ενεργητικός με χρήση ανεμιστήρων. Ο ενεργητικός αερισμός δεν χρησιμοποιείται παρά σε ελάχιστες περιπτώσεις, κυρίως λόγου του αυξημένου κόστους εγκατάστασης και λειτουργίας.

• Τόσο ο πλευρικός αερισμός (δημιουργείται από παράθυρα στις πλευρές του θερμοκηπίου) όσο και ο αερισμός οροφής (δημιουργείται από παράθυρα στην οροφή του θερμοκηπίου) πρέπει να είναι συγκεκριμένος ανάλογα με το είδος κατασκευής του θερμοκηπίου και οι προδιαγραφές που έχει ορίσει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων θα πρέπει να τηρούνται από τους επίσημους κατασκευαστές θερμοκηπίων. Οι προδιαγραφές επιβλήθηκαν τόσο για την σωστή ανάπτυξη των φυτών όσο και για την αποφυγή ασθενειών και ως εκ τούτου τον περιορισμό της χρήσης φυτοπροστατευτικών ουσιών. Ο κάθε παραγωγός ρυθμίζει (συνήθως μηχανικά με τη χρήση ηλεκτρομοτέρ) το άνοιγμα και το κλείσιμο των παραθύρων στις πλευρές και στην οροφή του θερμοκηπίου ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν κατά την διάρκεια μιας καλλιεργητικής περιόδου. Ωστόσο υπάρχουν και συστήματα αυτόματης ρύθμισης των κλιματολογικών συνθηκών μέσα σε ένα θερμοκήπιο.

3. Άρδευση θερμοκηπίου
Είναι απαραίτητο εφόσον κάποιος αποφασίσει να εγκαταστήσει μια θερμοκηπιακή μονάδα να εξασφαλίσει τις αναγκαίες ποσότητες νερού για άρδευση. Τα τελευταία χρόνια και λόγω των αυξημένων αναγκών, το νερό είναι από τα φυσικά αγαθά σε έλλειψη. Επιπλέον είναι αναγκαίο ο επίδοξος καλλιεργητής να γνωρίζει εκτός της διαθέσιμης ποσότητας και την ποιότητα του νερού άρδευσης δηλαδή την περιεκτικότητά του σε άλατα και το είδος των αλάτων. Η περιεκτικότητα σε άλατα του χρησιμοποιούμενου νερού θα επηρεάσει την ποσότητα και το είδος των λιπασμάτων που θα χρησιμοποιηθούν αλλά και την κατάσταση στην οποία θα επέλθει το έδαφος λόγω της χρήσης του συγκεκριμένου νερού. Έτσι ο καλλιεργητής θα πρέπει να μεριμνήσει για την τυχόν προστασία του συστήματος άρδευσης από αύξηση της αλατότητας ώστε να επιτύχει μια μέγιστη διάρκεια «ζωής» η οποία υπολογίζεται στα 8-10 χρόνια, περίπου. Το σύστημα άρδευσης αποτελείται από ένα κεντρικό σημείο διανομής νερού, μία αντλία και σωλήνες δικτύου διανομής με σταλάκτη. Ανάλογα με τις βασικές διαστάσεις ενός θερμοκηπίου, το είδος καλλιέργειας και την πυκνότητα φύτευσης μπορεί να χρειαστούν από 1.000 έως 1.500 μέτρα σταλακτηφόρου αγωγού, ενώ οι στάσεις ποτίσματος είναι συνήθως μέχρι 2,5 στρέμματα.

Συλλογή ομβρίων υδάτων

Παλαιότερα οι περισσότεροι καλλιεργητές θερμοκηπιακών ειδών, δεν έδιναν την σημασία που θα έπρεπε στην ποσότητα και την ποιότητα νερού άρδευσης. Όμως η συλλογή του νερού της βροχής από την οροφή του θερμοκηπίου σε δεξαμενές θα αποδειχτεί απαραίτητη (ιδιαίτερα για την Κρήτη όπου το νερό άρδευσης είναι σε έλλειψη και η ποιότητά του υποβαθμισμένη) γιατί μπορεί να εξασφαλίσει στον παραγωγό νερό άριστης ποιότητας.
Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο πολλοί παραγωγοί προνοούν για την κατασκευή συστημάτων συλλογής και αποθήκευσης βρόχινου νερού. Η ποσότητα του νερού βροχής που μπορεί να συλλεχθεί από μια θερμοκηπιακή μονάδα είναι πολύ εύκολο να υπολογιστεί: ας υποθέσουμε ότι κάποιος επίδοξος παραγωγός κατασκεύασε μια θερμοκηπιακή μονάδα έκτασης 4 στρεμμάτων στην περιοχή της Σητείας. Δηλαδή το θερμοκήπιο είναι εγκατεστημένο σε μια ξηροθερμική περιοχή όπου η ετήσια βροχόπτωση είναι πολύ χαμηλή. Η επιφάνεια του θερμοκηπίου ανέρχεται σε 4.000 τετραγωνικά μέτρα και η ετήσια συνολική βροχόπτωση της περιοχής είναι 350 χιλιοστά. Το νερό της βροχής που θεωρητικά θα μπορούσε να συλλέξει από την οροφή του θερμοκηπίου υπολογίζεται στα 4.000 m ² *0,350 m= 1.400 κυβικά νερού απαλλαγμένου από άλατα!
Η αποθήκευση του νερού μπορεί να γίνει σε δεξαμενές κατασκευασμένες από σκυρόδεμα, ή σε μεταλλικές δεξαμενές ή, σε δεξαμενές που κατασκευάζονται μετά από εκσκαφή εδάφους και τοποθέτηση σε αυτό μεμβράνης. Κάθε δεξαμενή εφόσον είναι προσβάσιμη θα πρέπει απαραιτήτως να περιφράσσεται για λόγους ασφαλείας! Συνιστάται οι δεξαμενές να σκεπάζονται για να διατηρούνται καθαρές και για να ελαχιστοποιούνται οι απώλειες νερού λόγω εξάτμισης.

Εφόσον εξασφαλιστούν, τα τρία βασικά στοιχεία ενός θερμοκηπίου, δηλαδή η κατασκευή, η κάλυψη και η άρδευση ως τα πλέον απαραίτητα μπορεί να ξεκινήσει την καλλιέργεια.

Εννοείται ότι για κάθε καλλιέργεια απαιτούνται γνώσεις και εμπειρία προκειμένου να παραχθούν προϊόντα ποιοτικά και με χαμηλό κόστος!

Εκτός όμως από τα βασικά στοιχεία θερμοκηπίου που προαναφέρθηκαν, έχουν αναπτυχθεί συστήματα τα οποία μπορούν να αυξήσουν την παραγωγή προϊόντων ή να οδηγήσουν σε «χρονικά προγραμματισμένη» παραγωγή. Τέτοια συστήματα είναι: συστήματα θέρμανσης, δροσισμού, προγραμματισμένης λίπανσης, σκίασης, φωτισμού, ελέγχου κλίματος κλπ.

Πριν όμως κάποιος αποφασίσει να εγκαταστήσει τέτοια συστήματα στην μονάδα του θα πρέπει:

• να υπολογίσει και το κόστος της εγκατάστασης και το κόστος της λειτουργίας σε σχέση με την διαφορά τιμών στο τελικό προϊόν
• να εκπαιδευτεί ως προς τη λειτουργία αυτών των συστημάτων προκειμένου να επιτύχει τα καλύτερα αποτελέσματα.

---

Συστήματα θέρμανσης

Η επιλογή της χρήσης ή όχι συστημάτων θέρμανσης πρέπει να είναι αποτέλεσμα έρευνας δεδομένου ότι έχει αυξημένο κόστος αγοράς, εγκατάστασης και λειτουργίας. Σε αρκετές περιοχές της Κρήτης λόγω κλίματος, η ύπαρξη συστημάτων θέρμανσης δεν είναι απαραίτητη για ικανοποιητική παραγωγή. Για τις κλιματολογικές συνθήκες της Κρήτης πολύ γενικά μπορεί κάποιος να υπολογίζει ότι οι ανάγκες για θέρμανση ανέρχονται σε 125.000 – 150.000 θερμίδες ανά στρέμμα θερμοκηπίου.

Η θέρμανση ενός θερμοκηπίου μπορεί να εξασφαλιστεί είτε παθητικά είτε ενεργητικά με τη χρήση συγκεκριμένου μηχανολογικού εξοπλισμού.

► Η παθητική θέρμανση είναι η πιο φτηνή μέθοδος θέρμανσης του χώρου του θερμοκηπίου χωρίς όμως να ικανοποιεί συγκεκριμένες απαιτήσεις σε θερμοκρασία. Ένα τέτοιο σύστημα θέρμανσης αποτελείται από πλαστικούς σωλήνες με λεπτά διαφανή τοιχώματα που γεμίζονται με νερό και τοποθετούνται κοντά στις γραμμές φύτευσης. Στο νερό «αποθηκεύεται» η ακτινοβολία που εκπέμπεται από τον ήλιο κατά την διάρκεια της ημέρας και η οποία απελευθερώνεται στο χώρο κατά την διάρκεια της νύχτας


► Η ενεργητική θέρμανση επιτυγχάνεται με τον κατάλληλο μηχανολογικό εξοπλισμό που αποτελείται στην ουσία από μια μονάδας παραγωγής θερμότητας (καυστήρας) και ένα σύστημα διανομής της θερμότητας αυτής στο χώρο του θερμοκηπίου. Ο καυστήρας μπορεί να λειτουργεί είτε με καύση βιομάζας (πυρηνόξυλου) είτε με υγρά καύσιμα. Ανάλογα με την καύσιμη ύλη απαιτείται και ο ανάλογος εξοπλισμός όπως π.χ. σιλό αποθήκευσης πυρηνόξυλου και αναβατόριο, ή δεξαμενή καυσίμου υγρού, κυκλοφορητές, αισθητήρες θερμοκρασίας κλπ. Υπάρχουν πολλές εταιρείες που διαθέτουν προς αγορά μια μεγάλη ποικιλία καυστήρων όσον αφορά τη χρήση καύσιμης ύλης αλλά και τη δυναμικότητα του καυστήρα. Η κύρια όμως διαφορά των συστημάτων θέρμανσης είναι το είδος του θερμαντικού μέσου δηλαδή αν θα είναι ο αέρας ή το νερό που θα μεταφέρει την θερμότητα από τον καυστήρα στον χώρο του θερμοκηπίου. Συνήθως τα «αερόθερμα» τοποθετούνται μέσα στο θερμοκήπιο ενώ για τα συστήματα θερμαινόμενου νερού απαιτείται ιδιαίτερος χώρος (λεβητοστάσιο) για την εγκατάσταση των μηχανημάτων που αποτελεί ένα επιπλέον κόστος για τον παραγωγό.

Θέρμανση με αέρα: Σε ένα σύστημα θέρμανσης με ζεστό αέρα διοχετεύεται, μέσω μιας αντλίας, αέρας από το περιβάλλον προς τον καυστήρα. Ο αέρας αυτός περνά από τα τοιχώματα του καυστήρα, ζεσταίνεται και μέσω μεγάλων ανοιγμάτων που υπάρχουν πάνω στον καυστήρα διοχετεύεται στον περιβάλλοντα χώρο. Συνήθως τα ανοίγματα του καυστήρα συνδέονται με λεπτούς σωλήνες από νάιλον που διατρέχουν τον χώρο του θερμοκηπίου και φέρουν κατά μήκος οπές ώστε ο ζεστός αέρας να φτάνει παντού μέσα στο θερμοκήπιο. Οι σωλήνες αυτοί μπορεί να τοποθετούνται είτε επιδαπέδια δίπλα στις σειρές των φυτών είτε πάνω από αυτά. Γενικά η θέρμανση αυτή είναι χαμηλότερου κόστους σε σχέση με την θέρμανση με ζεστό νερό.

Θέρμανση με ζεστό νερό. Ένα σύστημα θέρμανσης με ζεστό νερό, λειτουργεί όπως το καλοριφέρ που έχουμε στο σπίτι μας. Το νερό θερμαίνεται, και διοχετεύεται μέσω σωληνώσεων στο χώρο του θερμοκηπίου. Οι σωλήνες διανομής ζεστού νερού μπορεί είτε να εγκατασταθούν στο έδαφος του θερμοκηπίου μέσω σωληνώσεων (επιδαπέδια θέρμανση) είτε να συνδεθούν με αξονικά αερόθερμα τα οποία αναρτώνται πάνω από τα φυτά. Στην περίπτωση των αξονικών αερόθερμων, το νερό έρχεται ζεστό από το λεβητοστάσιο και διανέμεται σε κάθε αξονικό αερόθερμο που αποτελεί εναλλάκτη θερμότητας και φέρει πάνω του ανεμιστήρα, ώστε να αναγκάζει τον αέρα να περνά από τον εναλλάκτη και με ανεβασμένη πια θερμοκρασία να διαχέεται στον χώρο.

---

Συστήματα δροσισμού

Η ρύθμιση της θερμοκρασίας και της υγρασίας του θερμοκηπίου είναι απαραίτητη για την σωστή ανάπτυξη μιας καλλιέργειας κηπευτικών. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στην περιοχή της Κρήτης είναι απαραίτητο μερικές φορές ο παραγωγός να μειώσει την θερμοκρασία του χώρου του θερμοκηπίου κατά την διάρκεια της ημέρας. Η μείωσή της θερμοκρασίας μπορεί να επιτευχθεί με απλούς χειρισμούς όπως το άνοιγμα των παραθύρων του θερμοκηπίου, ή το βάψιμο της κάλυψης του θερμοκηπίου, συνήθως με ασβέστη, ώστε να αντανακλάται η ηλιακή ακτινοβολία. Και οι δύο αυτές μέθοδοι κοστίζουν ελάχιστα αλλά δεν ενδείκνυνται στις περιπτώσεις που απαιτείται πιο ακριβής ρύθμιση της θερμοκρασίας αλλά και της υγρασίας που επίσης πρέπει να διατηρείται σε συγκεκριμένα όρια ώστε να ευνοείται η ανάπτυξη των φυτών αλλά όχι και των ασθενειών. Για τις περιπτώσεις αυτές ακολουθεί μια παρουσίαση ορισμένων συστημάτων υδρονέφωσης και του πάνελ δροσισμού (σύστημα υγρής παρειάς).

Υδρονέφωση

Ένα σύστημα υδρονέφωσης αποτελείται από σωλήνες που αναρτώνται πάνω από την καλλιέργεια και απλώνονται στον χώρο του θερμοκηπίου. Το νερό περνώντας με πίεση από αυτούς τους σωλήνες, εξέρχεται με την μορφή μικρών σταγονιδίων από ακροφύσια που υπάρχουν σε τακτά διαστήματα κατά μήκος των σωληνώσεων. Μέσω αυτών των συστημάτων μπορεί να επιτευχθεί ταυτόχρονα φυτοπροστασία και λίπανση. Το είδος των σωλήνων και των ακροφυσίων καθώς και η πίεση του νερού μέσα στους σωλήνες καθορίζουν το μέγεθος των σταγονιδίων που θα δημιουργηθούν μέσα στο χώρο του θερμοκηπίου. Έτσι ένας παραγωγός μπορεί να προμηθευτεί ένα πολύ απλό σύστημα υδρονέφωσης με το οποίο παράγονται σταγονίδια αρκετά μεγάλης διαμέτρου (απλή υδρονέφωση), ένα μεσαίων δυνατοτήτων σύστημα (fogger) ή ένα πιο «εξελιγμένο» που δημιουργεί πολύ μικρά σταγονίδια όπως η ομίχλη (fog) τα οποία αμέσως μετά τον έξοδό τους από το ακροφύσιο εξατμίζονται. Εξυπακούεται ότι το κόστος του συστήματος fog είναι πολλαπλάσιο του πρώτου αφού οι σωλήνες και τα ακροφύσια είναι ειδικές κατασκευές ώστε να αντέχουν την μεγάλη πίεση την οποία δημιουργεί η αντλία (η οποία είναι μεγάλης ιπποδύναμης) στο νερό. Ο λόγος που κάποιοι παραγωγοί επιλέγουν το σύστημα fog συνίσταται στο γεγονός ότι με το σύστημα αυτό δεν δημιουργούνται σταγονίδια μέσα στο χώρο του θερμοκηπίου και έτσι αποφεύγεται. Συστήνουμε πριν κάποιος επιλέξει σύστημα υδρονέφωσης να ελέγξει την ποιότητα του νερού άρδευσης ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει τυχόν συσσώρευση αλάτων στους σωλήνες και τα ακροφύσια. Ενδεχομένως να είναι απαραίτητη η αγορά αποσκληρηντή νερού.



Πάνελ δροσισμού (υγρή παρειά)
Το πάνελ δροσισμού αποτελείται από ένα τοίχωμα – πάνελ, μία αντλία, μία δεξαμενή νερού και μία σειρά ανεμιστήρων. Το πάνελ είναι κατασκευασμένο από ειδικό πεπιεσμένο χαρτί εμποτισμένο με ρητίνη και τοποθετείται κατά μήκος της μίας πλευράς του θερμοκηπίου. Συνήθως το πλάτος του πάνελ είναι ένα μέτρο και οι τιμή του διαβαθμίζεται ανάλογα με το είδος του χαρτιού που χρησιμοποιείται και το πάχος του, που συνήθως είναι 10 εκατοστά. Μέσω της αντλίας το πάνελ διαβρέχεται με νερό. Στην ακριβώς απέναντι από το πάνελ πλευρά του θερμοκηπίου τοποθετείται μια σειρά ανεμιστήρων. Οι ανεμιστήρες τοποθετούνται σε πλαίσια και λειτουργούν έτσι ώστε να αντλούν τον αέρα από το εσωτερικό του θερμοκηπίου προς το εξωτερικό περιβάλλον, χωρίς όμως να δημιουργούν μεγάλο ρεύμα αέρα στα φυτά (εννοείται ότι τα παράθυρα του θερμοκηπίου είναι κλειστά κατά την λειτουργία του συστήματος δροσισμού). Λόγω της υποπίεσης που δημιουργείται στο εσωτερικό του θερμοκηπίου, ο αέρας θα εξαναγκαστεί να εισέλθει μέσα στο θερμοκήπιο περνώντας από το μοναδικό άνοιγμα που υπάρχει δηλαδή από το υγρό πάνελ· υγρός πια από την επαφή του με το νερό και φυσικά με μειωμένη θερμοκρασία. Για να λειτουργήσει σωστά το σύστημα αερισμού συνιστάται η απόσταση μεταξύ πάνελ και ανεμιστήρων να μην υπερβαίνει τα 40 μέτρα.

---

Συστήματα υδρολίπανσης

Οι αναρτώμενοι ανεμιστήρες μπορούν να χρησιμεύουν και για επεμβάσεις φυτοπροστασίας. Πρόκειται για ακριβότερες κατασκευές που φέρουν εξαρτήματα ψεκασμού.
 

---