Σηψιρριζίες δασικών δέντρων

Η σηψιρριζία που προκαλείται από τον  μύκητα Armillaria mellea είναι συνήθης στα δασικά εδάφη, γι αυτό τον λόγο είναι σοβαρό πρόβληµα σε ελαιώνες
που έχουν εγκατασταθεί σε πρόσφατα εκχερσωµένα εδάφη. Είναι γνωστή µε πολλά ονόµατα οπός “Armillaria root rot”, “mushroom root rot”, “crow rot”.
 

---

Οι προσβολές Armillaria, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες σηψιρριζίες, δημιουργούν συνήθως νεκρώσεις δένδρων κατά ομάδες, αν και σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρούνται και νεκρά μεμονωμένα δένδρα διάσπαρτα στις συστάδες. Σπανιότερα εμφανίζονται εκτεταμένες νεκρώσεις δένδρων, που δημιουργούν μεγάλα διάκενα μέσα στο δάσος, αρκετών στρεμμάτων. Η προσβολή επεκτείνεται στα γειτονικά δένδρα με επαφή μεταξύ των ριζών. Η διαδικασία αυτή εξελίσσεται με βραδύ ρυθμό και απαιτούνται αρκετά χρόνια για την προσβολή και νέκρωση ενός δένδρου. 'Ετσι, στις κηλίδες προσβολής που δημιουργούνται μέσα στο δάσος διακρίνονται δένδρα που έχουν νεκρωθεί κατά τη διάρκεια διαφορετικών ετών.
Οι μύκητες του γένους Armillaria μπορούν να αναγνωρισθούν από τις χαρακτηριστικές μυκηλιακές πλάκες που σχηματίζουν στις ρίζες μεταξύ φλοιού και ξύλου (Εικ.2). Αυτές είναι πυκνές, λευκές, με μορφή ριπιδίου (βεντάλιας) και μπορούν να αποκολληθούν από το ξύλο χωρίς να διαλύονται. 'Ενα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα των μυκήτων του γένους Armillaria είναι τα ριζόμορφα (Εικ.3). Αυτά ομοιάζουν με ριζίδια, είναι κυλινδρικά διαμέτρου 1-4 mm, με χρώμα καστανό έως μαύρο. Τα ριζόμορφα είναι υπόφλοια μεταξύ φλοιού και ξύλου ή επιφυτικά, στον εξωτερικό φλοιό των ριζών και μπορεί να αυξάνονται ελεύθερα στο έδαφος, έχοντας τη δυνατότητα να προσβάλλουν τις ρίζες γειτονικών δένδρων.

Το πιο χαρακτηριστικό διαγνωστικό σημείο προσβολής των ειδών Armillaria είναι τα βασιδιοκάρπια (μανιτάρια) τα οποία εμφανίζονται συνήθως κατά δέσμες (Εικ.4,5) στη βάση νεκρών και ασθενών δένδρων ή πρέμνων. Αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διάκριση μεταξύ των διαφόρων ειδών Armillaria. 'Εχουν πίλο με χρώμα κιτρινοκαστανό έως ρόδινο και μακρύ στύπο. Τα βασιδιοκάρπια εμφανίζονται το φθινόπωρο εάν υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας. 'Όμως, σε σύντομο χρονικό διάστημα (1-2 εβδομάδες) μετά την εμφάνιση τους, αυτά αποσυντίθενται ή τρώγονται από ζώα και έντομα.

---

Πριν από τη λήψη οποιουδήποτε μέτρου αντιμετώπισης της ασθένειας, θα πρέπει να διευκρινιστεί εάν το είδος Armillaria είναι το ισχυρό παθογόνο (A. mellea, A. ostoyae) ή το ασθενές παθογόνο (A. gallica, A. tabescensκαι A. cepistipes). Στη δεύτερη περίπτωση, τις περισσότερες φορές δεν είναι αναγκαία η λήψη μέτρων.

Ο προσδιορισμός του είδους μπορεί να γίνει από την παρουσία βασιδιοκαρπίων, με εργαστηριακές μεθόδους ή και εμπειρικά, από την έκταση της ζημιάς.

Η αντιμετώπιση των σηψιρριζιών από τους μύκητες του γένους Armillaria σε μεγάλες εκτάσεις είναι πάρα πολύ δύσκολη και δαπανηρή. Τα προσβεβλημένα δένδρα είναι καταδικασμένα και δεν υπάρχει τρόπος ίασης. Η προστασία πολύτιμων διακοσμητικών δένδρων σε πάρκα και κήπους είναι δυνατή με την εκρίζωση των γειτονικών τους προσβεβλημένων δένδρων και πρέμνων, καθώς και αυτών που είναι ύποπτα προσβολής. Απαιτείται η προσεκτική απομάκρυνση όλων των ριζών από το έδαφος. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να δημιουργηθεί περιπεριφερειακή τάφρος (30 - 50 cm σε πλάτος και 1 - 1,5 m σε βάθος) για την απομόνωση του μολυσμένου τμήματος του εδάφους. Ωστόσο, αυτές οι μέθοδοι είναι πάρα πολύ δύσκολο να εφαρμοστούν στα δάση, επειδή το κόστος είναι μεγάλο και τα αποτελέσματα αμφίβολα.

Η απολύμανση του εδάφους μπορεί να μειώσει σημαντικά τις εστίες μόλυνσης στο έδαφος πριν από τη φύτευση νέων φυτών. Τέτοιες επεμβάσεις όμως έχουν μεγάλο κόστος και μπορούν να εφαρμοστούν μόνο σε μικρή έκταση.

Σε χώρους που έχει διαπιστωθεί η ασθένεια είναι δυνατόν να φυτευτούν δασοπονικά είδη ανθεκτικά στους μύκητες. Αν και δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες σε ό,τι αφορά την ανθεκτικότητα των περισσοτέρων φυτών, είναι γνωστό ότι τα κωνοφόρα γενικά είναι ευπαθή σε προσβολές Armillaria, ιδιαίτερα στο είδος A. ostoyae, εξαίρεση αποτελεί η λάρικα, που είναι αρκετά ανθεπική. Αρκετά πλατύφυλλα είδη είναι ανθεκτικά σε αυτά τα παθογόνα, όπως η οξιά και η δρυς, ενώ τα είδη του γένους Prunus παρουσιάζουν μεγάλη ευπάθεια στους μύκητες, ακόμα και στα ασθενή παράσιτα (A. gallica, A. tabescens).

Στα φυσικά δάση, οι επεμβάσεις πρέπει να αποβλέπουν στη διατήρηση της ανάμειξης των διαφορετικών δασοπονικών ειδών. Πρέπει να αποφεύγεται η αναγωγή μεικτών δασών κωνοφόρων - πλατυφύλλων σε αμιγή κωνοφόρα. Σε περιοχές με ιστορικό προσβολών Armillaria πρέπει να αποφεύγονται οι συχνές υλοτομίες, επειδή τα πρέμνα προσβάλλονται από τα παθογόνα και αυξάνεται σημαντικά το δυναμικό μολύσματος. Γενικά, η διατήρηση της καλής υγείας των δένδρων, με την αποφυγή ζημιών ή της έκθεσής τους σε άλλους παράγοντες καταπόνησης, συμβάλλει στην αποφυγή δευτερογενών προσβολών από τους μύκητες.

Μπορεί να γίνει εφαρμογή του βιολογικών σκευασμάτων του μύκητα trichoderma asperellum και trichoderma gamsii (Ασκομύκητες)
 

---