Φυτοπροστασία: Εναλλακτικές λύσεις και ορθές πρακτικές

Ο έλεγχος των παθογόνων που βλάπτουν τις καλλιέργειες και τα φυτά είναι απαραίτητος για την επισιτιστική ασφάλεια, αλλά και για τους ίδιους τους γεωργούς, προκειμένου να εξασφαλίζουν βιώσιμο εισόδημα από την παραγωγή. Πρέπει ωστόσο να γίνεται με ελαχιστοποίηση των κινδύνων για τους ανθρώπους και το περιβάλλον.

Η προσέγγιση αυτή, που προκρίνει τη χρήση φυσικών μεθόδων, όπου είναι δυνατόν, και τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων ως έσχατη λύση, ονομάζεται ολοκληρωμένη φυτοπροστασία. Η ολοκληρωμένη φυτοπροστασία είναι μια φιλική προς το περιβάλλον προσέγγιση για τον έλεγχο των επιβλαβών οργανισμών, η οποία δίνει προτεραιότητα σε όλες τις άλλες μεθόδους ελέγχου προτού τα χημικά φυτοφάρμακα να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως έσχατη λύση. Μ’ αυτόν τον τρόπο ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία και για το περιβάλλον.

Πρόληψη

Εφαρμογή καλής υγιεινής και τοποθέτηση φυσικών εμποδίων για να αποκλειστούν οι επιβλαβείς οργανισμοί. Εναλλάξτε τις καλλιέργειες (αμειψισπορά), χρησιμοποιήστε ανθεκτικά φυτά, σπόρους υψηλής ποιότητας, λίπανση και κατάλληλη αποστράγγιση για ισχυρές καλλιέργειες.

Προσδιορισμός/Παρακολούθηση

Παρακολουθείτε τον αγρό για τον εντοπισμό επιβλαβών οργανισμών, καθιερώστε συστήματα έγκαιρης διάγνωσης, ζητήστε συμβουλές από ειδικευμένους επαγγελματίες.

Αξιολόγηση

Αξιολογήστε κατά πόσον οι επιβλαβείς οργανισμοί που εντοπίσατε προκαλούν ζημιές και αν υπάρχει ανάγκη να λάβετε μέτρα. Πρώτα εφαρμόστε μη χημική καταπολέμηση. Καταφύγετε σε χημικά φυτοφάρμακα μόνο ως έσχατη λύση.

Έλεγχος

Εξακριβώστε την αποτελεσματικότητα των μέτρων καταπολέμησης. Μάθετε και προσαρμοστείτε για το μέλλον.

Καλλιεργητική καταπολέμηση: Τροποποίηση του καλλιεργητικού περιβάλλοντος ώστε να ευνοηθεί η καλλιέργεια σε σχέση με τον επιβλαβή οργανισμό, δηλ. εναλλάσσοντας διάφορες καλλιέργειες διακόπτεται ο κύκλος ζωής των επιβλαβών οργανισμών.

Βελτίωση φυτών: Η βελτίωση των φυτών μπορεί να αναπτύξει ποικιλίες φυτών ανθεκτικές ή ανεκτικές στις επιθέσεις των εντόμων, έτσι ώστε να μην χρειάζεται η χρήση χημικών εντομοκτόνων. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται ήδη στη συμβατική γεωργία για τις βασικές αρόσιμες καλλιέργειες.

Βιολογική καταπολέμηση επιβλαβών οργανισμών: Η χρήση φυτικών εκχυλισμάτων, μικροοργανισμών και φυσικών εχθρών για την καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών. Σήμερα, η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται ευρέως σε θερμοκήπια που καλλιεργούν φρούτα και λαχανικά για τον έλεγχο επιβλαβών οργανισμών, όπως ο αλευρώδης των θερμοκηπίων και οι αφίδες.

Μηχανική και φυσική καταπολέμηση: Πρόληψη των ζημιών που προκαλούν οι επιβλαβείς οργανισμοί με τη χρήση φυσικών μέσων, όπως φραγμοί που εμποδίζουν τα έντομα να βλάψουν τα φυτά, καθώς και με μηχανικό ή χειρωνακτικό βοτάνισμα. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, όπως το βοτάνισμα από ρομπότ, κάνουν αυτές τις τεχνικές φθηνότερες και αποτελεσματικές.

Νέες τεχνικές βελτίωσης των φυτών: Με τις νέες αυτές τεχνικές επιταχύνεται η ανάπτυξη νέων ποικιλιών και, επομένως, μας δίνεται η δυνατότητα να αποφύγουμε τη σημερινή εξάρτησή μας από χημικά φυτοφάρμακα.

Χημικές εναλλακτικές λύσεις χαμηλού κινδύνου: Οι ουσίες χαμηλού κινδύνου μπορούν επίσης να παρέχουν ικανοποιητική καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών σε ορισμένες περιπτώσεις. Η ΕΕ έχει επεκτείνει το φάσμα των εν λόγω ουσιών στην αγορά. Πρόκειται, π.χ., για το όξινο ανθρακικό νάτριο (μαγειρική σόδα) ή για το ανθρακικό ασβέστιο (ασβεστόλιθος).

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκρίνει τη χρήση εναλλακτικών μεθόδων και δημοσίευσε μάλιστα μια βάση δεδομένων, η οποία παρουσιάζει τις μεθόδους «ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας» οι οποίες είναι διαθέσιμες και συνοδεύεται από μια αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους και των προοπτικών μελλοντικής τους υιοθέτησης.

Η βάση δεδομένων περιλαμβάνει περίπου 1.300 παραδείγματα πρακτικών, τεχνικών και τεχνολογιών, όπως η αμειψισπορά και η ισορροπημένη λίπανση, η παρακολούθηση των επιβλαβών οργανισμών, η στοχευμένη και μειωμένη εφαρμογή και, το σημαντικότερο, η προτίμηση για μη χημικές μεθόδους φυτοπροστασίας.

Η βάση δεδομένων περιλαμβάνει επίσης 273 ειδικές ανά καλλιέργεια κατευθυντήριες γραμμές, τις οποίες εκπόνησαν οι εθνικές αρχές και δημόσιοι φορείς των κρατών μελών.

Ειδικοί κανόνες ανά καλλιέργεια

Τα κράτη μέλη πρέπει να συντάξουν ειδικούς κανόνες ανά καλλιέργεια. Πρέπει να προσφέρουν πρακτική καθοδήγηση στους γεωργούς και σε άλλους επαγγελματίες χρήστες φυτοφαρμάκων σχετικά με τις μη χημικές μεθόδους για την καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών και σχετικά με τα φυτοφάρμακα χαμηλού κινδύνου.

Υποχρεωτική τήρηση αρχείων

Οι γεωργοί και άλλοι επαγγελματίες χρήστες φυτοφαρμάκων θα πρέπει να τηρούν ηλεκτρονικά αρχεία για την επιτήρηση, την επιθεώρηση, την πρόληψη και τα μέτρα καταπολέμησης των επιβλαβών οργανισμών.

Αυστηρότερη επιβολή των μέτρων

Οι αρχές θα είναι σε θέση να ελέγχουν την εφαρμογή της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας βάσει των ειδικών κανόνων ανά καλλιέργεια και των ηλεκτρονικών αρχείων που τηρεί ο κάθε χρήστης.

Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal)

Όλα τα παραπάνω έρχονται να «κουμπώσουν» και με τους στόχους που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα και της στρατηγικής «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» για τη δημιουργία βιώσιμων συστημάτων τροφίμων, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η διαρκής επισιτιστική ασφάλεια, τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του συστήματος τροφίμων, την προστασία της βιοποικιλότητας και της δημόσιας υγείας.

Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στοχεύει ενδεικτικά:

• Στη μείωση της χρήσης και του κινδύνου των χημικών φυτοφαρμάκων κατά 50% έως το 2030
• Στη μείωση της χρήσης των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων κατά 50% έως το 2030
• Στην απαγόρευση όλων των φυτοφαρμάκων σε ευαίσθητες περιοχές.
• Στη μείωση της χρήσης λιπασμάτων κατά τουλάχιστον 20%
• Στη μείωση των απωλειών θρεπτικών συστατικών κατά τουλάχιστον 50% έως το 2030
• Στη διαχείριση τουλάχιστον του 25% των γεωργικών εκτάσεων στο πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας και σημαντική υιοθέτηση αγροοικολογικών πρακτικών