Pyriproxyfen (ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΑ): Δραστικη Ουσια

Το Pyriproxyfen είναι ένα εντομοκτόνο ρυθμιστής ανάπτυξης (IGR) που ανήκει στην κατηγορία των Juvenile Hormone Analogs (JHAs).
Δρα μιμούμενο τη φυσική ορμόνη νεότητας (juvenile hormone) των εντόμων, εμποδίζοντας τη φυσιολογική ωρίμανση και αναπαραγωγή.
Είναι εξαιρετικά εκλεκτικό, φιλικό προς τα ωφέλιμα έντομα και αποτελεί βασικό εργαλείο για τη διαχείριση μυζητικών εντόμων και προνυμφών σε ολοκληρωμένα προγράμματα (IPM).

Χημική ταυτότητα:
🔹 Χημική ονομασία (IUPAC): 4-phenoxyphenyl (RS)-2-(2-pyridyloxy)propyl ether
🔹 Χημικός τύπος: C₂₀H₁₉NO₃
🔹 Μοριακό βάρος: 321.4 g/mol
🔹 IRAC Code: 7C

Μηχανισμός δράσης:
🔹 Το Pyriproxyfen είναι μιμητής της ορμόνης νεότητας (Juvenile Hormone – JH) των εντόμων.
Στα έντομα, η JH ρυθμίζει τη μετάβαση των σταδίων ανάπτυξης (προνύμφη → νύμφη → ενήλικο).

🔹 Μηχανισμός:
      🔸 Το Pyriproxyfen συνδέεται στους υποδοχείς της JH στα κύτταρα του εντόμου.
      🔸 Διατηρεί τεχνητά υψηλά επίπεδα "νεότητας" στο έντομο, εμποδίζοντας την ωρίμανση και την έκδυση.
      🔸 Το έντομο δεν μπορεί να μεταμορφωθεί ή να αναπαραχθεί φυσιολογικά.
      🔸 Προκαλεί: Θνησιμότητα προνυμφών, Αναστολή εκκόλαψης αυγών, Στειρότητα ενηλίκων.
🔹 Διαφέρει από τις “Ecdysone agonists” (π.χ. Methoxyfenozide), καθώς δεν προκαλεί πρόωρη έκδυση, αλλά παρεμποδίζει τη φυσιολογική μετάβαση στα στάδια ανάπτυξης.

Ιδιότητες και χαρακτηριστικά δράσης:
🔹 Τύπος δράσης: Ρυθμιστής ανάπτυξης (IGR) – Ορμονικός μιμητής
🔹 Δράση: Επαφής και στομάχου, κυρίως σε προνυμφικά και αυγικά στάδια
🔹 Κίνηση στο φυτό: Τοπικά διασυστηματικό (translaminar)
🔹 Χρόνος δράσης: Βραδεία αλλά μακράς διάρκειας (2–4 εβδομάδες)
🔹 Δευτερεύουσα δράση: Αναστολή γονιμότητας και ωοτοκίας ενηλίκων
🔹 Ειδικότητα: Πολύ εκλεκτικό σε ορισμένα είδη εντόμων (κυρίως μυζητικά)

Ενδεικτικό φάσμα δράσης:
🔹 Το Pyriproxyfen είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό έναντι μυζητικών και αποθηκών εντόμων, καθώς και προνυμφών διαφόρων ειδών:
      🔸 Αλευρώδεις (Bemisia tabaci, Trialeurodes vaporariorum)
      🔸 Αφίδες (Aphis gossypii, Myzus persicae)
      🔸 Κοκκοειδή (Parlatoria oleae, Coccus hesperidum)
      🔸 Κουνούπια (Aedes aegypti, Culex spp.)
      🔸 Ψύλλοι

Ανθεκτικότητα:
🔹 Ανήκει στο IRAC 7C, single-site (JH receptor agonist).
🔹 Μέχρι σήμερα χαμηλά επίπεδα ανθεκτικότητας, αλλά υπάρχει κίνδυνος σε έντομα με ταχεία αναπαραγωγή (π.χ. Bemisia tabaci).

IRAC οδηγίες:
🔹 Όχι πάνω από 2 συνεχόμενες εφαρμογές.
🔹 Εναλλαγή με δραστικές άλλου μηχανισμού (π.χ. IRAC 4, 9, 23).

Περιβαλλοντική και τοξικολογική συμπεριφορά:
🔹 Τοξικότητα σε μέλισσες: Πολύ χαμηλή (LD₅₀ >100 μg/bee)
🔹 Τοξικότητα σε ωφέλιμα: Ελάχιστη – συμβατό με IPM
🔹 Τοξικότητα σε υδρόβια: Χαμηλή έως μέτρια
🔹 Ημιζωή στο έδαφος (DT₅₀): 6–25 ημέρες
🔹 Φωτοδιάσπαση: Μέτρια – σταθερό σε ηλιακό φως
🔹 Βιοσυσσώρευση: Χαμηλή

Πλεονεκτήματα:
🔹 Εξαιρετικά εκλεκτικό – φιλικό προς ωφέλιμα και επικονιαστές
🔹 Αποτελεσματικό σε αυγά, προνύμφες και νύμφες
🔹 Μακρά διάρκεια δράσης (έως 30 ημέρες)
🔹 Μη νευροτοξικό, χαμηλή οξεία τοξικότητα
🔹 Κατάλληλο για IPM και βιολογική ολοκληρωμένη φυτοπροστασία
🔹 Ενεργό κατά κοκκοειδών και αλευρωδών όπου άλλα σκευάσματα αποτυγχάνουν

Μειονεκτήματα:
🔹 Όχι δραστικό στα ενήλικα (μόνο στα ανώριμα στάδια)
🔹 Αργή δράση – απαιτεί χρόνο για να φανεί το αποτέλεσμα
🔹 Single-site → πιθανότητα ανάπτυξης ανθεκτικότητας
🔹 Όχι αποτελεσματικό σε μάσημα έντομα (Lepidoptera, Coleoptera)