Πυρεθροειδη

Πληροφορίες και τρόπος λειτουργίας για την ομάδα δραστικών ουσιών Πυρεθροειδή

Προέλευση & Χημική Ταξινόμηση:
🔹 Τα πυρεθροειδή είναι συνθετικά παράγωγα των φυσικών πυρεθρινών, που απομονώνονται από τα άνθη του Χρυσάνθεμου (Chrysanthemum cinerariaefolium) του γνωστού καλοπιστικού φυτού.

Ανήκουν σε δύο βασικές κατηγορίες:
🔹 Τύπου I (Type I): χωρίς κυανομάδα (π.χ. permethrin, allethrin).
🔹 Τύπου II (Type II): με κυανομάδα (π.χ. deltamethrin, cypermethrin, lambda-cyhalothrin).

Τρόπος δράσης:
🔹 Τα πυρεθροειδή δρουν στο νευρικό σύστημα των εντόμων.
🔹 Στοχεύουν τα τάσης-εξαρτώμενα κανάλια νατρίου (voltage-gated sodium channels, VGSCs).
🔹 Προκαλούν παρατεταμένο άνοιγμα των διαύλων Na⁺ ➨ επαναλαμβανόμενες νευρικές εκφορτίσεις ➨ υπερδιέγερση ➨ παράλυση (knockdown effect) ➨ θάνατος.

Ιδιότητες:
🔹 Ταχείας δράσης (knockdown effect), ιδιαίτερα αποτελεσματικά έναντι ιπτάμενων εντόμων.
🔹 Δραστικά σε ευρύ φάσμα: αφίδες, κάμπιες, σκαθάρια, κουνούπια, μύγες, κουνούπια της ελονοσίας.
🔹 Χαμηλή δόση ➨ ισχυρή αποτελεσματικότητα.
🔹 Σταθερά στο περιβάλλον σε σχέση με τις φυσικές πυρεθρίνες, αλλά διασπώνται γρήγορα σε υπεριώδη ακτινοβολία και στο έδαφος.

Χρήσεις:
🔹 Γεωργία: έλεγχος ευρέος φάσματος εχθρών σε καλλιέργειες (βαμβάκι, σιτηρά, λαχανικά, οπωροφόρα).
🔹 Δημόσια υγεία: καταπολέμηση κουνουπιών (π.χ. Anopheles, Aedes), μύγας tse-tse.
🔹 Οικιακή χρήση: εντομοκτόνα σπρέι, διαλύματα για κατοικίες και ζώα.

Περιβαλλοντικά θέματα & Τοξικότητα:
🔹 Υψηλή τοξικότητα σε υδρόβιους οργανισμούς (ιδίως ψάρια).
🔹 Μέτρια-υψηλή τοξικότητα σε ωφέλιμα έντομα (μέλισσες, φυσικούς εχθρούς).
🔹 Σχετικά χαμηλή τοξικότητα σε θηλαστικά λόγω γρήγορου μεταβολισμού, αλλά μπορεί να προκαλέσει νευρολογικά συμπτώματα σε υψηλή έκθεση.
🔹 Συχνά χρησιμοποιούνται σε μείγματα με άλλα εντομοκτόνα για βελτίωση αποτελεσματικότητας.

Ανθεκτικότητα:
🔹 Έχει αναπτυχθεί ευρέως σε πολλές ομάδες εντόμων (π.χ. κουνούπια, αφίδες, κάμπιες).

Μηχανισμοί ανθεκτικότητας:
🔹 kdr mutations (knockdown resistance) σε κανάλια νατρίου.
🔹 Αυξημένος μεταβολισμός μέσω P450-μονοοξυγονασών.
🔹 Διαχείριση: εναλλαγή με άλλα MoA, χρήση IPM, συνδυασμοί με άλλα εντομοκτόνα.