Οργανοφωσφορικα

Πληροφορίες και τρόπος λειτουργίας για την ομάδα δραστικών ουσιών Οργανοφωσφορικά

Προέλευση & Χημική Ταξινόμηση:
🔹 Τα οργανοφωσφορικά είναι οργανοφωσφορικές ενώσεις που αναπτύχθηκαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με βάση χημικές δομές παρόμοιες με τα νευρικά αέρια (π.χ. sarin, tabun).
🔹 Χημική κατηγορία: εστέρες του φωσφορικού, φωσφοροθειϊκού ή φωσφορονιτριλικού οξέος.
🔹 IRAC Group 1B - Acetylcholinesterase inhibitors (organophosphates).

Τρόπος δράσης:
🔹 Οι οργανοφωσφορικές ενώσεις είναι αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης (AChE).
🔹 Δεσμεύουν το ένζυμο ακετυλοχολινεστεράση μη-αναστρέψιμα.
🔹 Η ακετυλοχολίνη συσσωρεύεται στις συνάψεις ➨ συνεχής διέγερση νεύρων ➨ σπασμοί ➨ παράλυση ➨ θάνατος του εντόμου.
🔹 Μηχανισμός παρόμοιος με τα καρβαμιδικά, αλλά η αναστολή εδώ είναι μη αναστρέψιμη.

Ιδιότητες:
🔹 Ευρύ φάσμα δράσης: μυζητικά, μασητικά, εδάφους, προνύμφες και ενήλικα.
🔹 Εφαρμογή με ψεκασμό, εδαφική εφαρμογή, σπόρους, ακόμα και σε αποθήκες προϊόντων.
🔹 Ορισμένα είναι διασυστηματικά (π.χ. dimethoate), άλλα κυρίως επαφής και στομάχου.

Χρήσεις:
🔹 Έλεγχος αφίδων, θριπών, αλευρωδών, κάμπιων, μυγών, κολεόπτερων, ακάρεων (δευτερευόντως).
🔹 Χρησιμοποιήθηκαν εκτεταμένα σε βαμβάκι, εσπεριδοειδή, αμπέλι, σιτηρά, καλαμπόκι, κηπευτικά, ελιά.

Περιβαλλοντικά θέματα & Τοξικότητα:
🔹 Υψηλή τοξικότητα σε θηλαστικά, πτηνά, ψάρια, μέλισσες.
🔹 Πιθανές επιπτώσεις στη νευρολογική υγεία ανθρώπων (νευροτοξικότητα, ενδοκρινικές δράσεις).
🔹 Επίμονη ρύπανση εδαφών και υδάτων.
🔹 Λόγω αυτών, πολλά OPs έχουν απαγορευτεί/περιοριστεί στην Ε.Ε. και αλλού.

Ανθεκτικότητα & Διαχείριση:
🔹 Έχει αναπτυχθεί εκτεταμένη ανθεκτικότητα σε πολλές ομάδες εντόμων (αφίδες, κουνούπια, μύγες).

Μηχανισμοί Διαχείρισης Ανθεκτικότητας:
🔹 Μεταλλάξεις AChE (insensitive AChE).
🔹 Αυξημένος μεταβολισμός μέσω P450, εστερασών, γλουταθειόνης.
🔹 Στρατηγική: περιορισμένη χρήση, εναλλαγή MoA, βιολογικά μέσα.

Κύριες δραστικές ουσίες: Chlorpyrifos, Diazinon, Dimethoate, Malathion, Parathion (ισχυρά τοξικό), Fenitrothion, Phosmet, Acephate, Coumaphos.