Αποζευκτες οξειδωτικης φωσφορυλιωσης

Πληροφορίες και τρόπος λειτουργίας για την ομάδα δραστικών ουσιών Αποζευκτές οξειδωτικής φωσφορυλίωσης

Αποζευκτές της Οξειδωτικής Φωσφορυλίωσης (Uncouplers of Oxidative Phosphorylation)
FRAC Group 29 - Μυκητοκτόνα πολλαπλής θέσης δράσης

Γενική περιγραφή:
Οι αποζευκτές της οξειδωτικής φωσφορυλίωσης είναι μια χημική κατηγορία μυκητοκτόνων που δρουν παρεμποδίζοντας την παραγωγή ενέργειας (ATP) στα κύτταρα των παθογόνων μυκήτων.
Σε αντίθεση με τα μονοτοπικά (single-site) μυκητοκτόνα, οι αποζευκτές επιδρούν πολυτοπικά (multi-site), γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την ανάπτυξη ανθεκτικότητας.

Μηχανισμός δράσης:
🔹 Η οξειδωτική φωσφορυλίωση είναι η διαδικασία με την οποία τα μιτοχόνδρια παράγουν ATP μέσω της ηλεκτρονικής μεταφοράς και της διαβάθμισης πρωτονίων στη μεμβράνη τους.
🔹 Οι αποζευκτές:
      🔸 Αποσυνδέουν (uncouple) τη ροή ηλεκτρονίων από τη σύνθεση ATP.
      🔸 Διαταράσσουν τη χημειωσμωτική βαθμίδα πρωτονίων (H⁺ gradient) στη μιτοχονδριακή μεμβράνη.
      🔸 Ως αποτέλεσμα, η ενέργεια της οξείδωσης δεν μετατρέπεται σε ATP, αλλά χάνεται ως θερμότητα, οδηγώντας σε κυτταρική νέκρωση.
🔹 Δηλαδή:
      🔸 Οξειδωτική αναπνοή συνεχίζει ➨ αλλά ATP δεν παράγεται ➨ κύτταρο “πεινάει” και πεθαίνει.

Ιδιότητες και χαρακτηριστικά δράσης:
Τύπος δράσης: Προληπτικός (preventive)
Τρόπος δράσης: Επαφής - σχηματίζουν προστατευτικό φιλμ στην επιφάνεια των ιστών
Μετακίνηση στο φυτό: Μη διασυστηματική
Διάρκεια δράσης: 7-14 ημέρες
Ανθεκτικότητα στη βροχή: Υψηλή (ιδίως σε λιπόφιλες ενώσεις)
Στόχος:Ενεργειακός μεταβολισμός των μυκήτων

Βιολογικό φάσμα:
🔹 Οι αποζευκτές είναι ευρέος φάσματος μυκητοκτόνα, αποτελεσματικά εναντίον:
🔹 Ωομυκήτων (Oomycetes): Phytophthora infestans, Plasmopara viticola, Pythium spp.
🔹 Ασκομυκήτων και Βασιδιομυκήτων: Sclerotinia, Botrytis, Rhizoctonia
🔹 Μυκήτων εδάφους: παθογόνα ριζών και σπορείων

Ανθεκτικότητα:
🔹 Επειδή δρουν πολυτοπικά, η πιθανότητα εμφάνισης ανθεκτικών πληθυσμών είναι εξαιρετικά χαμηλή.
🔹 Δεν έχουν αναφερθεί σοβαρά περιστατικά διασταυρούμενης ανθεκτικότητας με άλλες ομάδες (FRAC 7, 11, 4 κ.λπ.).
🔹 Ωστόσο, προτείνεται εναλλαγή για διατήρηση της αποτελεσματικότητας.

Περιβαλλοντική και τοξικολογική συμπεριφορά:
🔹 Τοξικότητα σε θηλαστικά:Συνήθως χαμηλή (π.χ. Fluazinam)
🔹 Τοξικότητα σε μέλισσες: Πολύ χαμηλή
🔹 Τοξικότητα σε υδρόβια: Μέτρια έως υψηλή ⚠️ (λόγω λιποφιλίας)
🔹 Φωτοδιάσπαση: Αργή - σταθερές στο φως
🔹 Συσσώρευση στο έδαφος: Ελάχιστη έως μέτρια, εξαρτάται από το pH και Koc

Πλεονεκτήματα:
🔹 Πολυτοπική δράση - εξαιρετικά χαμηλός κίνδυνος ανθεκτικότητας
🔹 Ευρύ φάσμα δράσης σε διάφορες ομάδες μυκήτων
🔹 Καλή αντοχή στη βροχή
🔹 Ιδανικά για προληπτική εφαρμογή
🔹 Συμβατά με άλλα μυκητοκτόνα (κατάλληλα για μίγματα)

Μειονεκτήματα:
🔹 Μόνο προληπτική δράση (όχι θεραπευτική)
🔹 Μη διασυστηματικά - χρειάζονται καλή κάλυψη ψεκασμού
🔹 Ορισμένες ενώσεις τοξικές για υδρόβια
🔹 Ενδέχεται να προκαλέσουν φυτοτοξικότητα σε υψηλές δόσεις