Ελκος - ΡΟΔΑΚΙΝΙΑ - ΝΕΚΤΑΡΙΝΙΑ
Το Έλκος των πυρηνοκάρπων (Valsa leucostoma) είναι ασθένεια κορμού και κλάδων σε ροδακινιά και νεκταρινιά.
Αιτιολογικός παράγοντας:
🔹 Το Valsa leucostoma (τελειομορφή: Valsa leucostoma, ατελής μορφή: Cytospora leucostoma ή Leucostoma persoonii) είναι ασκομύκητας (Ascomycota), παθογόνος ξυλοπαθής που προκαλεί έλκη στους κορμούς και στους βραχίονες των δέντρων.
🔹 Ανήκει στο σύμπλεγμα ειδών “Cytospora spp.”, τα οποία είναι νεκροτροφικά παθογόνα - αδύναμοι παρασιτικοί οργανισμοί, που εκμεταλλεύονται τραυματισμένους ή καταπονημένους ιστούς.
Ξενιστές:
προσβάλλει κυρίως:
🔸 Ροδακινιά (Prunus persica)
🔸 Νεκταρινιά (Prunus persica var. nucipersica)
🔹 και δευτερευόντως άλλα πυρηνόκαρπα:
🔸 Κερασιά, Βερικοκιά, Δαμασκηνιά, Αμυγδαλιά.
Σπάνια έχει βρεθεί και σε μηλοειδή ή Prunus cerasus, αλλά χωρίς ιδιαίτερη οικονομική σημασία.
Βιολογία και κύκλος ζωής:
Ο μύκητας εισέρχεται από πληγές ή μηχανικούς τραυματισμούς, τομές κλαδέματος, ρωγμές από παγετό ή εγκαύματα.
🔹 Ατελής μορφή (Cytospora): παράγει πυκνίδια μέσα στα έλκη, τα οποία εκκρίνουν πορτοκαλί ή κεχριμπαρένια σταγονίδια με κονίδια (πυκνιοσπόρια). Αυτά μεταφέρονται με βροχή ή έντομα.
🔹 Τέλεια μορφή (Valsa): σπάνια σε ελληνικές συνθήκες, με περιθήκια που φέρουν ασκοσπόρια.
🔹 Τα κονίδια βλαστάνουν σε πληγές όταν υπάρχει υγρασία >90% και θερμοκρασία 5-25°C.
🔹 Η μολυσματική περίοδος εκτείνεται όλο τον χρόνο, αλλά οι προσβολές εγκαθίστανται κυρίως το φθινόπωρο και την άνοιξη, όταν τα δέντρα βρίσκονται σε καταπόνηση.
Ο μύκητας είναι εξαιρετικά ανθεκτικός: επιβιώνει για πολλά χρόνια στα νεκρά τμήματα του δέντρου ή σε κλαδιά στο έδαφος, αποτελώντας μόνιμη εστία μόλυνσης.
Συμπτώματα:
Η ασθένεια εκδηλώνεται ως έλκος (canker) στον κορμό ή στους βραχίονες:
Στα κλαδιά και τον κορμό
🔹 Εμφανίζονται μαλακές, υδατώδεις κηλίδες που εξελίσσονται σε νεκρωτικά έλκη.
🔹 Ο φλοιός βυθίζεται, ραγίζει και αποκολλάται από τον ξύλο.
🔹 Από τις ρωγμές μπορεί να εκκρίνεται ρητίνη (ρετσίνι) - χαρακτηριστικό σύμπτωμα στις ροδακινιές.
🔹 Στην περίμετρο του έλκους, πυκνίδια φαίνονται ως μικρές μαύρες κουκίδες.
🔹 Με την εξέλιξη, τα έλκη επεκτείνονται προς τα πάνω και κάτω, περικλείοντας τον βραχίονα και προκαλώντας αποπληξία (νέκρωση πάνωθεν του σημείου).
Σε κλαδιά μικρής διαμέτρου
🔹 Ξήρανση βλαστών από την κορυφή προς τη βάση (“dieback”).
🔹 Σταδιακή αποξήρανση πλευρικών κλάδων.
Σε καρποφόρους οφθαλμούς
🔹 Μαυρισμός, συρρίκνωση και ξήρανση πριν την άνθηση.
Συχνά η ασθένεια εμφανίζεται μετά από παγετό, ηλιακά εγκαύματα ή έντονο κλάδεμα, όπου δημιουργούνται πύλες εισόδου.
Συνθήκες ανάπτυξης:
Ο μύκητας ευνοείται από:
🔹 Υψηλή υγρασία και ελαφρές βροχοπτώσεις,
🔹 Μέτριες θερμοκρασίες (10-25°C),
🔹 Καταπόνηση φυτών (ξηρασία, παγετός, πλημμύρες, μηχανικές βλάβες),
🔹 Ανεπαρκή θρέψη ή υπερβολική αζωτούχο λίπανση,
🔹 Πυκνές φυτεύσεις και ανεπαρκή αερισμό.
Η ασθένεια είναι εντονότερη σε υγρές περιοχές και σε παλαιούς οπωρώνες.
Μορφολογία - Ταυτοποίηση:
🔹 Πυκνίδια: μαύρα, σφαιρικά, 200-500 μm, σχηματίζονται κάτω από την επιδερμίδα του φλοιού.
🔹 Κονίδια: υαλώδη, ελλειψοειδή, μονόκυτταρα, 4-7 × 1,5-2 μm.
🔹 Μυκήλιο: λευκό έως υποκίτρινο, μεταχρωματιζόμενο σε γκρι.
🔹 Τέλεια μορφή (Valsa): περιθήκια με ασκοσπόρια ελλειψοειδή, δίχωρα.
Η διάκριση Valsa leucostoma από Valsa mali και Valsa ceratosperma γίνεται μόνο μορφολογικά ή μοριακά (ITS sequencing)
Επιδημιολογία και σημασία:
🔹 Εξαιρετικά συνήθης ασθένεια στους οπωρώνες ροδακινιάς και νεκταρινιάς της Μεσογείου.
🔹 Προκαλεί σταδιακή μείωση παραγωγής, νεκρώσεις βραχιόνων και τελικά θάνατο των δέντρων.
🔹 Η οικονομική ζημιά είναι σωρευτική και μη αναστρέψιμη.
Αιτιολογικός παράγοντας:
🔹 Το Valsa leucostoma (τελειομορφή: Valsa leucostoma, ατελής μορφή: Cytospora leucostoma ή Leucostoma persoonii) είναι ασκομύκητας (Ascomycota), παθογόνος ξυλοπαθής που προκαλεί έλκη στους κορμούς και στους βραχίονες των δέντρων.
🔹 Ανήκει στο σύμπλεγμα ειδών “Cytospora spp.”, τα οποία είναι νεκροτροφικά παθογόνα - αδύναμοι παρασιτικοί οργανισμοί, που εκμεταλλεύονται τραυματισμένους ή καταπονημένους ιστούς.
Ξενιστές:
προσβάλλει κυρίως:
🔸 Ροδακινιά (Prunus persica)
🔸 Νεκταρινιά (Prunus persica var. nucipersica)
🔹 και δευτερευόντως άλλα πυρηνόκαρπα:
🔸 Κερασιά, Βερικοκιά, Δαμασκηνιά, Αμυγδαλιά.
Σπάνια έχει βρεθεί και σε μηλοειδή ή Prunus cerasus, αλλά χωρίς ιδιαίτερη οικονομική σημασία.
Βιολογία και κύκλος ζωής:
Ο μύκητας εισέρχεται από πληγές ή μηχανικούς τραυματισμούς, τομές κλαδέματος, ρωγμές από παγετό ή εγκαύματα.
🔹 Ατελής μορφή (Cytospora): παράγει πυκνίδια μέσα στα έλκη, τα οποία εκκρίνουν πορτοκαλί ή κεχριμπαρένια σταγονίδια με κονίδια (πυκνιοσπόρια). Αυτά μεταφέρονται με βροχή ή έντομα.
🔹 Τέλεια μορφή (Valsa): σπάνια σε ελληνικές συνθήκες, με περιθήκια που φέρουν ασκοσπόρια.
🔹 Τα κονίδια βλαστάνουν σε πληγές όταν υπάρχει υγρασία >90% και θερμοκρασία 5-25°C.
🔹 Η μολυσματική περίοδος εκτείνεται όλο τον χρόνο, αλλά οι προσβολές εγκαθίστανται κυρίως το φθινόπωρο και την άνοιξη, όταν τα δέντρα βρίσκονται σε καταπόνηση.
Ο μύκητας είναι εξαιρετικά ανθεκτικός: επιβιώνει για πολλά χρόνια στα νεκρά τμήματα του δέντρου ή σε κλαδιά στο έδαφος, αποτελώντας μόνιμη εστία μόλυνσης.
Συμπτώματα:
Η ασθένεια εκδηλώνεται ως έλκος (canker) στον κορμό ή στους βραχίονες:
Στα κλαδιά και τον κορμό
🔹 Εμφανίζονται μαλακές, υδατώδεις κηλίδες που εξελίσσονται σε νεκρωτικά έλκη.
🔹 Ο φλοιός βυθίζεται, ραγίζει και αποκολλάται από τον ξύλο.
🔹 Από τις ρωγμές μπορεί να εκκρίνεται ρητίνη (ρετσίνι) - χαρακτηριστικό σύμπτωμα στις ροδακινιές.
🔹 Στην περίμετρο του έλκους, πυκνίδια φαίνονται ως μικρές μαύρες κουκίδες.
🔹 Με την εξέλιξη, τα έλκη επεκτείνονται προς τα πάνω και κάτω, περικλείοντας τον βραχίονα και προκαλώντας αποπληξία (νέκρωση πάνωθεν του σημείου).
Σε κλαδιά μικρής διαμέτρου
🔹 Ξήρανση βλαστών από την κορυφή προς τη βάση (“dieback”).
🔹 Σταδιακή αποξήρανση πλευρικών κλάδων.
Σε καρποφόρους οφθαλμούς
🔹 Μαυρισμός, συρρίκνωση και ξήρανση πριν την άνθηση.
Συχνά η ασθένεια εμφανίζεται μετά από παγετό, ηλιακά εγκαύματα ή έντονο κλάδεμα, όπου δημιουργούνται πύλες εισόδου.
Συνθήκες ανάπτυξης:
Ο μύκητας ευνοείται από:
🔹 Υψηλή υγρασία και ελαφρές βροχοπτώσεις,
🔹 Μέτριες θερμοκρασίες (10-25°C),
🔹 Καταπόνηση φυτών (ξηρασία, παγετός, πλημμύρες, μηχανικές βλάβες),
🔹 Ανεπαρκή θρέψη ή υπερβολική αζωτούχο λίπανση,
🔹 Πυκνές φυτεύσεις και ανεπαρκή αερισμό.
Η ασθένεια είναι εντονότερη σε υγρές περιοχές και σε παλαιούς οπωρώνες.
Μορφολογία - Ταυτοποίηση:
🔹 Πυκνίδια: μαύρα, σφαιρικά, 200-500 μm, σχηματίζονται κάτω από την επιδερμίδα του φλοιού.
🔹 Κονίδια: υαλώδη, ελλειψοειδή, μονόκυτταρα, 4-7 × 1,5-2 μm.
🔹 Μυκήλιο: λευκό έως υποκίτρινο, μεταχρωματιζόμενο σε γκρι.
🔹 Τέλεια μορφή (Valsa): περιθήκια με ασκοσπόρια ελλειψοειδή, δίχωρα.
Η διάκριση Valsa leucostoma από Valsa mali και Valsa ceratosperma γίνεται μόνο μορφολογικά ή μοριακά (ITS sequencing)
Επιδημιολογία και σημασία:
🔹 Εξαιρετικά συνήθης ασθένεια στους οπωρώνες ροδακινιάς και νεκταρινιάς της Μεσογείου.
🔹 Προκαλεί σταδιακή μείωση παραγωγής, νεκρώσεις βραχιόνων και τελικά θάνατο των δέντρων.
🔹 Η οικονομική ζημιά είναι σωρευτική και μη αναστρέψιμη.
| Παθογόνο | Χαρακτηριστικά συμπτώματα | Διακριτικά γνωρίσματα |
|---|---|---|
| Valsa leucostoma (syn. Cytospora leucostoma) | Έλκη με ρητίνωση, μαύρα πυκνίδια στην επιφάνεια, νέκρωση φλοιού με βυθισμένες περιοχές και προοδευτική αποξήρανση βραχιόνων. | Χαρακτηριστική εκροή ρητίνης και συσσώρευση μαύρων πυκνιδίων γύρω από το έλκος· συχνά μετά από παγετό ή μηχανικό τραυματισμό. |
| Botryosphaeria dothidea | Επιφανειακά μαλακά έλκη χωρίς ρητίνωση, ο φλοιός παίρνει ανοιχτό καστανό χρώμα και αποκολλάται σταδιακά. | Απουσία ρητίνης, τα έλκη έχουν λείο περίγραμμα· συνήθως εμφανίζονται μετά από ξηροθερμικό στρες ή εγκαύματα. |
| Leucocytospora cincta | Παρόμοια έλκη με εκείνα του Valsa αλλά εξελίσσονται αργά· ο φλοιός συρρικνώνεται χωρίς έντονη εκροή ρητίνης. | Αργή εξέλιξη και περιορισμένη ρητίνωση· οι πυκνιδιακές δομές είναι αραιότερες και μικρότερες σε διάμετρο. |
| Χαρακτηριστικό | Περιγραφή |
|---|---|
| Παθογόνο | Valsa leucostoma (συν. Cytospora leucostoma) - ασκομύκητας νεκροτροφικός, ξυλοπαθής. |
| Ξενιστές | Ροδακινιά, νεκταρινιά, κερασιά, βερικοκιά, δαμασκηνιά, αμυγδαλιά (κυρίως είδη του γένους Prunus). |
| Όργανα που προσβάλλονται | Κορμός, βραχίονες, κλάδοι και βλαστοί· σπάνια οφθαλμοί και σημεία εκροής ρητίνης. |
| Συμπτώματα | Έλκη με εκροή ρητίνης, νέκρωση φλοιού, βύθιση επιφάνειας, αποξήρανση κλάδων, παρουσία μαύρων πυκνιδίων. |
| Ευνοϊκές συνθήκες | Υγρασία >90%, θερμοκρασίες 10-25°C, παγετός ή τραυματισμοί, κακή αποστράγγιση, υπερβολική αζωτούχος λίπανση. |
| Δράση παθογόνου | Νεκροτροφική - εισέρχεται μέσω πληγών και καταπονισμένων ιστών· προκαλεί σταδιακή αποπληξία βραχιόνων. |
| Διάρκεια επιβίωσης | Πολυετής· διατηρείται για χρόνια σε νεκρό ξύλο και φυτικά υπολείμματα, παράγοντας κονίδια και περιθήκια. |
| Τρόπος μετάδοσης | Κονίδια μέσω σταγονιδίων βροχής, εργαλείων κλαδέματος ή εντόμων· ασκοσπόρια για μακρινή διασπορά. |
