Ανθράκωση - ΤΟΜΑΤΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ
Η Ανθράκωση της τομάτας προκαλείται από μύκητες του γένους Colletotrichum, κυρίως τα είδη:
🔹 Colletotrichum coccodes (Wallr.) S.J. Hughes,
🔹 Colletotrichum dematium (Pers.) Grove,
🔹 και Colletotrichum gloeosporioides (Penz.) Penz. & Sacc.,
τα οποία μπορούν να προσβάλλουν και άλλες σολανώδεις καλλιέργειες όπως η πατάτα και η μελιτζάνα.
Πρόκειται για ασθένεια εδάφους και υπέργειων οργάνων, που προκαλεί κηλιδώσεις και σήψεις, ιδίως σε συνθήκες υψηλής υγρασίας και θερμοκρασίας.
Οι μύκητες Colletotrichum spp. ανήκουν στην κατηγορία των ασκομυκήτων (Ascomycota) και είναι νεκροτροφικοί παθογόνοι, δηλαδή προσβάλλουν τους φυτικούς ιστούς μετά από τραυματισμό ή εξασθένηση.
Παράγουν κονίδια μέσα σε ακέρβουλους (acervuli) και σχηματίζουν χαρακτηριστικά μαύρα στίγματα (σεττές) στις προσβεβλημένες επιφάνειες.
Συμπτώματα:
Στους καρπούς:
🔹 Οι πρώτες προσβολές εμφανίζονται ως μικρές κυκλικές, ελαφρώς βυθισμένες, σκούρες κηλίδες.
🔹 Καθώς η ασθένεια εξελίσσεται, οι κηλίδες μεγαλώνουν και αποκτούν ομόκεντρη (δακτυλιοειδή) μορφή, με μαύρα στίγματα στο κέντρο (τα ακέρβουλα του μύκητα).
🔹 Οι ιστοί κάτω από τις κηλίδες σαπίζουν και η σάρκα γίνεται μαλακή και υδαρής.
🔹 Οι προσβολές ξεκινούν από τον ποδίσκο ή τα σημεία επαφής των καρπών με το έδαφος.
🔹 Η σήψη μπορεί να επεκταθεί μετασυλλεκτικά, ειδικά αν επικρατεί υψηλή υγρασία κατά την αποθήκευση.
Στους βλαστούς και φύλλα:
🔹 Εμφανίζονται επιμήκεις βυθισμένες κηλίδες σκούρου χρώματος.
🔹 Στα φύλλα παρατηρούνται νεκρωτικά στίγματα με χλωρωτικό περιθώριο, παρόμοια με άλλες μυκητολογικές κηλιδώσεις.
Στις ρίζες και στο λαιμό (Colletotrichum coccodes):
🔹 Προκαλείται ξηρή σήψη και μαύρη επιφανειακή νέκρωση των ριζών.
🔹 Ο λαιμός μπορεί να παρουσιάσει καστανόμαυρες βυθισμένες πληγές, οδηγώντας σε μαρασμό.
🔹 Τα φυτά εμφανίζονται καχεκτικά, με κιτρίνισμα των κατώτερων φύλλων και μειωμένη παραγωγή.
Συνθήκες ανάπτυξης:
🔹 Θερμοκρασία: 25-30 °C
🔹 Σχετική υγρασία >90%
🔹 Ενεργότητα νερού (aw): >0.95
🔹 Περίοδος: Από την άνθιση έως την ωρίμανση
🔹 Παράγοντες προδιάθεσης: Υπερβολική υγρασία, τραυματισμοί, έλλειψη αερισμού
Η υψηλή υγρασία, οι συχνές βροχοπτώσεις, η πυκνή φύτευση και η επαφή των καρπών με το έδαφος ευνοούν την εκδήλωση και εξάπλωση της ασθένειας.
Το παθογόνο επιβιώνει για πολλά χρόνια στο έδαφος με τη μορφή σκληρωτίων (microsclerotia).
Βιολογικός Κύκλος:
🔹 Ο μύκητας διαχειμάζει στο έδαφος ή σε υπολείμματα καλλιέργειας ως μυκήλιο ή σκληρώτια.
🔹 Τα σπόρια διασπείρονται με το νερό, τον άνεμο, έντομα ή εργαλεία.
🔹 Οι πρωτογενείς μολύνσεις προέρχονται από το έδαφος ή σπόρους.
🔹 Ακολουθούν δευτερογενείς μολύνσεις μέσω σταγονιδίων σε συνθήκες υγρασίας.
🔹 Τα κονίδια βλαστάνουν όταν υπάρχει νερό πάνω στους ιστούς, δημιουργώντας νέες εστίες μόλυνσης.
Καλλιεργητικά μέτρα:
🔹 Αμειψισπορά 2-3 ετών με μη σολανώδεις καλλιέργειες.
🔹 Χρήση υγιούς σπόρου και απολύμανση του πριν τη σπορά.
🔹 Απομάκρυνση και καταστροφή υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας.
🔹 Αποφυγή επαφής των καρπών με το έδαφος (στήριξη φυτών, κάλυψη εδάφους).
🔹 Καλή αποστράγγιση και αποφυγή υπερβολικής υγρασίας.
🔹 Αερισμός του φυλλώματος (σωστή απόσταση φύτευσης, κλάδεμα).
🔹 Απολύμανση εργαλείων και δοχείων.
Χημική Αντιμετώπιση:
🔹 Η χημική προστασία εφαρμόζεται προληπτικά ή στα πρώτα στάδια μόλυνσης με εγκεκριμένα μυκητοκτόνα.
🔹 Η εναλλαγή δραστικών ουσιών διαφορετικών ομάδων FRAC είναι κρίσιμη για την αποφυγή ανθεκτικότητας.
Διαφορική διάγνωση:
🔹 Αλτερνάρια: Κηλίδες με συγκεντρικούς δακτυλίους, όχι βυθισμένες.
🔹 Φουζάριο ή Ριζοκτονία: Προσβάλλουν κυρίως το λαιμό και τις ρίζες, όχι τους καρπούς.
🔹 Ασπεργίλλος / Βοτρύτης: Προκαλούν γκρίζα ή μαύρη εξάνθηση, όχι καθαρά βυθισμένες κηλίδες.
🔹 Colletotrichum coccodes (Wallr.) S.J. Hughes,
🔹 Colletotrichum dematium (Pers.) Grove,
🔹 και Colletotrichum gloeosporioides (Penz.) Penz. & Sacc.,
τα οποία μπορούν να προσβάλλουν και άλλες σολανώδεις καλλιέργειες όπως η πατάτα και η μελιτζάνα.
Πρόκειται για ασθένεια εδάφους και υπέργειων οργάνων, που προκαλεί κηλιδώσεις και σήψεις, ιδίως σε συνθήκες υψηλής υγρασίας και θερμοκρασίας.
Οι μύκητες Colletotrichum spp. ανήκουν στην κατηγορία των ασκομυκήτων (Ascomycota) και είναι νεκροτροφικοί παθογόνοι, δηλαδή προσβάλλουν τους φυτικούς ιστούς μετά από τραυματισμό ή εξασθένηση.
Παράγουν κονίδια μέσα σε ακέρβουλους (acervuli) και σχηματίζουν χαρακτηριστικά μαύρα στίγματα (σεττές) στις προσβεβλημένες επιφάνειες.
Συμπτώματα:
Στους καρπούς:
🔹 Οι πρώτες προσβολές εμφανίζονται ως μικρές κυκλικές, ελαφρώς βυθισμένες, σκούρες κηλίδες.
🔹 Καθώς η ασθένεια εξελίσσεται, οι κηλίδες μεγαλώνουν και αποκτούν ομόκεντρη (δακτυλιοειδή) μορφή, με μαύρα στίγματα στο κέντρο (τα ακέρβουλα του μύκητα).
🔹 Οι ιστοί κάτω από τις κηλίδες σαπίζουν και η σάρκα γίνεται μαλακή και υδαρής.
🔹 Οι προσβολές ξεκινούν από τον ποδίσκο ή τα σημεία επαφής των καρπών με το έδαφος.
🔹 Η σήψη μπορεί να επεκταθεί μετασυλλεκτικά, ειδικά αν επικρατεί υψηλή υγρασία κατά την αποθήκευση.
Στους βλαστούς και φύλλα:
🔹 Εμφανίζονται επιμήκεις βυθισμένες κηλίδες σκούρου χρώματος.
🔹 Στα φύλλα παρατηρούνται νεκρωτικά στίγματα με χλωρωτικό περιθώριο, παρόμοια με άλλες μυκητολογικές κηλιδώσεις.
Στις ρίζες και στο λαιμό (Colletotrichum coccodes):
🔹 Προκαλείται ξηρή σήψη και μαύρη επιφανειακή νέκρωση των ριζών.
🔹 Ο λαιμός μπορεί να παρουσιάσει καστανόμαυρες βυθισμένες πληγές, οδηγώντας σε μαρασμό.
🔹 Τα φυτά εμφανίζονται καχεκτικά, με κιτρίνισμα των κατώτερων φύλλων και μειωμένη παραγωγή.
Συνθήκες ανάπτυξης:
🔹 Θερμοκρασία: 25-30 °C
🔹 Σχετική υγρασία >90%
🔹 Ενεργότητα νερού (aw): >0.95
🔹 Περίοδος: Από την άνθιση έως την ωρίμανση
🔹 Παράγοντες προδιάθεσης: Υπερβολική υγρασία, τραυματισμοί, έλλειψη αερισμού
Η υψηλή υγρασία, οι συχνές βροχοπτώσεις, η πυκνή φύτευση και η επαφή των καρπών με το έδαφος ευνοούν την εκδήλωση και εξάπλωση της ασθένειας.
Το παθογόνο επιβιώνει για πολλά χρόνια στο έδαφος με τη μορφή σκληρωτίων (microsclerotia).
Βιολογικός Κύκλος:
🔹 Ο μύκητας διαχειμάζει στο έδαφος ή σε υπολείμματα καλλιέργειας ως μυκήλιο ή σκληρώτια.
🔹 Τα σπόρια διασπείρονται με το νερό, τον άνεμο, έντομα ή εργαλεία.
🔹 Οι πρωτογενείς μολύνσεις προέρχονται από το έδαφος ή σπόρους.
🔹 Ακολουθούν δευτερογενείς μολύνσεις μέσω σταγονιδίων σε συνθήκες υγρασίας.
🔹 Τα κονίδια βλαστάνουν όταν υπάρχει νερό πάνω στους ιστούς, δημιουργώντας νέες εστίες μόλυνσης.
Καλλιεργητικά μέτρα:
🔹 Αμειψισπορά 2-3 ετών με μη σολανώδεις καλλιέργειες.
🔹 Χρήση υγιούς σπόρου και απολύμανση του πριν τη σπορά.
🔹 Απομάκρυνση και καταστροφή υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας.
🔹 Αποφυγή επαφής των καρπών με το έδαφος (στήριξη φυτών, κάλυψη εδάφους).
🔹 Καλή αποστράγγιση και αποφυγή υπερβολικής υγρασίας.
🔹 Αερισμός του φυλλώματος (σωστή απόσταση φύτευσης, κλάδεμα).
🔹 Απολύμανση εργαλείων και δοχείων.
Χημική Αντιμετώπιση:
🔹 Η χημική προστασία εφαρμόζεται προληπτικά ή στα πρώτα στάδια μόλυνσης με εγκεκριμένα μυκητοκτόνα.
🔹 Η εναλλαγή δραστικών ουσιών διαφορετικών ομάδων FRAC είναι κρίσιμη για την αποφυγή ανθεκτικότητας.
Διαφορική διάγνωση:
🔹 Αλτερνάρια: Κηλίδες με συγκεντρικούς δακτυλίους, όχι βυθισμένες.
🔹 Φουζάριο ή Ριζοκτονία: Προσβάλλουν κυρίως το λαιμό και τις ρίζες, όχι τους καρπούς.
🔹 Ασπεργίλλος / Βοτρύτης: Προκαλούν γκρίζα ή μαύρη εξάνθηση, όχι καθαρά βυθισμένες κηλίδες.
