Ριζοκτόνια - ΑΓΓΟΥΡΙ
Η ασθένεια Ριζοκτονία στο αγγούρι προκαλείται από τον μύκητα Rhizoctonia solani, έναν εδαφογενή Βασιδιομύκητα (Basidiomycota), που ανήκει στην οικογένεια Ceratobasidiaceae.
Το παθογόνο είναι πολυφάγο, προσβάλλοντας πλήθος καλλιεργειών (λαχανικά, σιτηρά, ψυχανθή). Στο αγγούρι ευθύνεται για σήψεις ριζών και λαιμού, “damping-off” φυταρίων και πληγές στα στελέχη ή στους καρπούς κοντά στο έδαφος.
Ο μύκητας δεν σχηματίζει σπόρια υπό φυσικές συνθήκες, αλλά επιβιώνει στο έδαφος ως μυκήλιο ή σκληρώτια (μικρές μαύρες σκληρές δομές).
Συμπτώματα:
Σε στάδιο φυτρώματος - “Damping-off”:
🔹 Στα σπορεία ή μετά τη σπορά, τα φυτά μαραίνονται και καταρρέουν κοντά στο έδαφος.
🔹 Το υποκοτύλιο και η βάση του βλαστού αποκτούν καστανό έως σκούρο καφέ χρώμα, μαλακώνουν και παρουσιάζουν υδαρή σήψη.
🔹 Το μυκήλιο αναπτύσσεται επιφανειακά ως λευκό έως καστανό επίχρισμα γύρω από τη βάση.
🔹 Τα φυτά νεκρώνονται πριν ή λίγο μετά την εμφάνιση των κοτυληδόνων.
Σε αναπτυγμένα φυτά:
🔹 Εμφανίζονται επιμήκεις, ελαφρώς βυθισμένες καστανές πληγές στη βάση του βλαστού και στον λαιμό.
🔹 Ο βλαστός συρρικνώνεται, η ροή νερού και θρεπτικών διακόπτεται, και το φυτό μαραίνεται προοδευτικά.
🔹 Οι ρίζες αποδομούνται με συνέπεια πενιχρή ανάπτυξη, κιτρίνισμα και πρόωρη γήρανση του φυτού.
🔹 Σε έντονη προσβολή, τα φυτά ξηραίνονται τμηματικά (κατά μέτωπο προσβολή).
Στους καρπούς:
🔹 Όταν έρχονται σε επαφή με το υγρό έδαφος, εμφανίζουν επιφανειακές καστανές σήψεις.
🔹 Οι ιστοί βυθίζονται και καλύπτονται από καστανό μυκήλιο με σκληρώτια.
Συνθήκες ανάπτυξης και επιδημιολογία:
🔹 Θερμοκρασία εδάφους: 22-30 °C (άριστη ~27 °C)
🔹 Σχετική υγρασία > 80 %
🔹 Εδαφική υγρασία: Υγρό, κακώς στραγγιζόμενο έδαφος
🔹 pH: 5.5 - 7.0
🔹 Επώαση: 3-5 ημέρες
Ο Rhizoctonia solani δρα σε θερμές και υγρές συνθήκες, ειδικά όταν ο αερισμός του εδάφους είναι περιορισμένος.
Η νόσος ευνοείται από:
🔹 Πυκνή φύτευση,
🔹 Υπερβολική αζωτούχο λίπανση,
🔹 Χαμηλή ένταση φωτός,
🔹 Συνεχή διαβροχή των ριζών.
Το παθογόνο επιβιώνει για χρόνια στο έδαφος με σκληρώτια ή μυκήλιο και μεταδίδεται μέσω μολυσμένου εδάφους, νερού και εργαλείων.
Βιολογικός κύκλος:
🔹 Επιβίωση: Ως μυκήλιο ή σκληρώτια σε φυτικά υπολείμματα και στο έδαφος.
🔹 Μόλυνση: Οι υφές του μύκητα προσβάλλουν ζωντανούς ριζικούς ιστούς ή εισέρχονται μέσω τραυμάτων.
🔹 Αποικισμός: Ο μύκητας αναπτύσσεται μεταξύ των κυττάρων, εκκρίνοντας ένζυμα που διαλύουν τα κυτταρικά τοιχώματα.
🔹 Εξάπλωση: Το μυκήλιο εξαπλώνεται από φυτό σε φυτό μέσω του εδάφους.
🔹 Αναπαραγωγή: Σχηματισμός νέων σκληρωτίων στους νεκρούς ιστούς.
Καλλιεργητικά και προληπτικά μέτρα:
🔹 Χρήση υγιών σπόρων ή φυταρίων.
🔹 Απολύμανση εδάφους (ηλιοαπολύμανση, ατμός ή εγκεκριμένα απολυμαντικά).
🔹 σωστή απόσταση μεταξύ φυτών
🔹 συσχετισμός μεταξύ θερμοκρασίας και έντασης φωτός (αποφυγή μεγάλων θερμοκρασιών αν το φως είναι χαμηλό)
🔹 Καλή αποστράγγιση και αερισμός του υποστρώματος.
🔹 Αποφυγή υπερβολικού ποτίσματος και παρατεταμένης υγρασίας στο λαιμό.
🔹 Ισορροπημένη λίπανση, αποφυγή υπερβολικού αζώτου.
🔹 Καθαρισμός εργαλείων και επιφανειών σε θερμοκήπια.
🔹 Καλή σχέση θερμοκρασίας-φωτισμού: μην αυξάνεται η θερμοκρασία εάν το φως είναι χαμηλό.
🔹 Αμειψισπορά με μη ξενιστές για τουλάχιστον 2-3 χρόνια.
Χημική και βιολογική αντιμετώπιση:
🔹 Η χημική παρέμβαση είναι προληπτική, κυρίως με εφαρμογή μυκητοκτόνων εδάφους ή εμποτισμό φυταρίων.
🔹 Οι βιολογικοί ανταγωνιστές, ιδιαίτερα Trichoderma spp. και Bacillus subtilis, μειώνουν τη μολυσματική πίεση του Rhizoctonia μέσω ανταγωνισμού και επαγωγής φυσικών μηχανισμών άμυνας στα φυτά.
Το παθογόνο είναι πολυφάγο, προσβάλλοντας πλήθος καλλιεργειών (λαχανικά, σιτηρά, ψυχανθή). Στο αγγούρι ευθύνεται για σήψεις ριζών και λαιμού, “damping-off” φυταρίων και πληγές στα στελέχη ή στους καρπούς κοντά στο έδαφος.
Ο μύκητας δεν σχηματίζει σπόρια υπό φυσικές συνθήκες, αλλά επιβιώνει στο έδαφος ως μυκήλιο ή σκληρώτια (μικρές μαύρες σκληρές δομές).
Συμπτώματα:
Σε στάδιο φυτρώματος - “Damping-off”:
🔹 Στα σπορεία ή μετά τη σπορά, τα φυτά μαραίνονται και καταρρέουν κοντά στο έδαφος.
🔹 Το υποκοτύλιο και η βάση του βλαστού αποκτούν καστανό έως σκούρο καφέ χρώμα, μαλακώνουν και παρουσιάζουν υδαρή σήψη.
🔹 Το μυκήλιο αναπτύσσεται επιφανειακά ως λευκό έως καστανό επίχρισμα γύρω από τη βάση.
🔹 Τα φυτά νεκρώνονται πριν ή λίγο μετά την εμφάνιση των κοτυληδόνων.
Σε αναπτυγμένα φυτά:
🔹 Εμφανίζονται επιμήκεις, ελαφρώς βυθισμένες καστανές πληγές στη βάση του βλαστού και στον λαιμό.
🔹 Ο βλαστός συρρικνώνεται, η ροή νερού και θρεπτικών διακόπτεται, και το φυτό μαραίνεται προοδευτικά.
🔹 Οι ρίζες αποδομούνται με συνέπεια πενιχρή ανάπτυξη, κιτρίνισμα και πρόωρη γήρανση του φυτού.
🔹 Σε έντονη προσβολή, τα φυτά ξηραίνονται τμηματικά (κατά μέτωπο προσβολή).
Στους καρπούς:
🔹 Όταν έρχονται σε επαφή με το υγρό έδαφος, εμφανίζουν επιφανειακές καστανές σήψεις.
🔹 Οι ιστοί βυθίζονται και καλύπτονται από καστανό μυκήλιο με σκληρώτια.
Συνθήκες ανάπτυξης και επιδημιολογία:
🔹 Θερμοκρασία εδάφους: 22-30 °C (άριστη ~27 °C)
🔹 Σχετική υγρασία > 80 %
🔹 Εδαφική υγρασία: Υγρό, κακώς στραγγιζόμενο έδαφος
🔹 pH: 5.5 - 7.0
🔹 Επώαση: 3-5 ημέρες
Ο Rhizoctonia solani δρα σε θερμές και υγρές συνθήκες, ειδικά όταν ο αερισμός του εδάφους είναι περιορισμένος.
Η νόσος ευνοείται από:
🔹 Πυκνή φύτευση,
🔹 Υπερβολική αζωτούχο λίπανση,
🔹 Χαμηλή ένταση φωτός,
🔹 Συνεχή διαβροχή των ριζών.
Το παθογόνο επιβιώνει για χρόνια στο έδαφος με σκληρώτια ή μυκήλιο και μεταδίδεται μέσω μολυσμένου εδάφους, νερού και εργαλείων.
Βιολογικός κύκλος:
🔹 Επιβίωση: Ως μυκήλιο ή σκληρώτια σε φυτικά υπολείμματα και στο έδαφος.
🔹 Μόλυνση: Οι υφές του μύκητα προσβάλλουν ζωντανούς ριζικούς ιστούς ή εισέρχονται μέσω τραυμάτων.
🔹 Αποικισμός: Ο μύκητας αναπτύσσεται μεταξύ των κυττάρων, εκκρίνοντας ένζυμα που διαλύουν τα κυτταρικά τοιχώματα.
🔹 Εξάπλωση: Το μυκήλιο εξαπλώνεται από φυτό σε φυτό μέσω του εδάφους.
🔹 Αναπαραγωγή: Σχηματισμός νέων σκληρωτίων στους νεκρούς ιστούς.
Καλλιεργητικά και προληπτικά μέτρα:
🔹 Χρήση υγιών σπόρων ή φυταρίων.
🔹 Απολύμανση εδάφους (ηλιοαπολύμανση, ατμός ή εγκεκριμένα απολυμαντικά).
🔹 σωστή απόσταση μεταξύ φυτών
🔹 συσχετισμός μεταξύ θερμοκρασίας και έντασης φωτός (αποφυγή μεγάλων θερμοκρασιών αν το φως είναι χαμηλό)
🔹 Καλή αποστράγγιση και αερισμός του υποστρώματος.
🔹 Αποφυγή υπερβολικού ποτίσματος και παρατεταμένης υγρασίας στο λαιμό.
🔹 Ισορροπημένη λίπανση, αποφυγή υπερβολικού αζώτου.
🔹 Καθαρισμός εργαλείων και επιφανειών σε θερμοκήπια.
🔹 Καλή σχέση θερμοκρασίας-φωτισμού: μην αυξάνεται η θερμοκρασία εάν το φως είναι χαμηλό.
🔹 Αμειψισπορά με μη ξενιστές για τουλάχιστον 2-3 χρόνια.
Χημική και βιολογική αντιμετώπιση:
🔹 Η χημική παρέμβαση είναι προληπτική, κυρίως με εφαρμογή μυκητοκτόνων εδάφους ή εμποτισμό φυταρίων.
🔹 Οι βιολογικοί ανταγωνιστές, ιδιαίτερα Trichoderma spp. και Bacillus subtilis, μειώνουν τη μολυσματική πίεση του Rhizoctonia μέσω ανταγωνισμού και επαγωγής φυσικών μηχανισμών άμυνας στα φυτά.
