Αμπέλι: Τροφοπενίες, Συμπτώματα και Αντιμετώπιση

Τα κύρια θρεπτικά στοιχεία για την καλλιέργεια είναι το άζωτο, ο φώσφορος και το κάλιο, υπάρχουν και άλλα απαραίτητα στοιχεία για την ανάπτυξη του αμπελιού που χρησιμοποιούνται σε μικρότερες ποσότητες που ονομάζονται ιχνοστοιχεία και είναι τα: Zn, B, Mn.

Ανάγκες λίπανσης

Το άμπελι, όπως και όλα τα καλλιεργούμενα φυτά, απορροφά τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζεται από το έδαφος, μειώνοντας σταδιακά τη γονιμότητα του. Οι ετήσιες ανάγκες των πρέμνων σε άζωτο και κάλιο έχουν προσδιορισθεί, κατά μέσο όρο, σε 75 και 83g ανά πρέμνο από τα οποία απομακρύνονται με τον τρυγητό 30 και 45g αντίστοιχα. Οι ανάγκες σε μαγνήσιο και φώσφορο είναι πολύ μικρότερες (τουλάχιστον 5 φορές), με αυτές του μαγνησίου να υπερτερούν του φωσφόρου. Η άμπελος συγκρινόμενη με άλλα καλλιεργούμενα φυτά είναι περισσότερο απαιτητική σε κάλιο και μαγνήσιο.^[3]

Άζωτο (Ν)

Επιδρά στο σχηματισμό των φύλλων, βλαστών,σταφυλιών. Οι κληματίδες αυξάνουν σε μήκος, γίνονται χοντρότερες, με μεσογονάτια διαστήματα μεγάλα και με φύλλα που παίρνουν χρώμα πράσινο σκοτεινό. ^[2]

Φώσφορος (Ρ)

Συμβάλλει στην ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και ευνοεί την ωρίμανση των σταφυλιών. 

Έλλειψη φωσφόρου δεν παρατηρείται συχνά στην άμπελο. Σε αυτό συμβάλλει σημαντικά η προσθήκη φωσφόρου στην βασική λίπανση κατά την εγκατάσταση του αμπελώνα. ^[3]

Κάλιο (Κ)

Ευνοεί τη φυσιολογική λειτουργία των φύλλων και των ριζών. Βελτιώνει την ποιότητα των σταφυλιών, τα οποία ωριμάζουν νωρίτερα και αποκτούν περισσότερα ζάχαρα και καλό χρώμα. Επίσης ευνοεί την καλύτερη ωρίμανση των κληματίδων και αυξάνει την αντοχή τους στην ξηρασία, το ψύχος και τους παγετούς της άνοιξης.Οταν υπάρχει έλλειψη καλίου δεν ωριμάζουν καλά οι κληματίδες, τα σταφύλια και τα δε φύλλα παραμένουν μικρά.^[2]  Στην περιφέρεια και τις άκρες των φύλλων εμφανίζονται έντονα χλωρωτικοί μεταχρωματισμοί με ακανόνιστο σχήμα που στη συνέχεια νεκρώνονται ενώ προχωρούν προς το εσωτερικό του ελάσματος.

Ασβέστιο (Ca)

Είναι απαραίτητο σε μεγάλες ποσότητες κατά την κυτταρική διαίρεση. Η θρέψη του αμπελιού με ασβέστιο μπορεί να είναι ελλιπής όταν το ph του εδάφους είναι πολύ χαμηλό (3,5-5,5). Η συσσώρευση ασβεστίου στο έδαφος είναι ένας από τους παράγοντες που δημιουργούν την τροφοπενία του σιδήρου ή αλλιώς χλώρωση.

Βόριο (Β)

Συμμετέχει στο μεταβολισμό των πρωτεϊνών, τη μετακίνηση του σακχάρου, ανάπτυξη των ανθέων και καρπών.
Τροφοπενία βορίου: Οι κληματίδες έχουν βραχέα μεσογονάτια, παρατηρείται μεσονεύριος χλώρωση στα φύλλα. Τα νεώτερα φύλλα είναι παραμορφωμένα, κατσαρά ή ασυμμέτρως ανεπτυγμένα. Οι ακραίοι οφθαλμοί νεκρούνται και παρατηρείται έκπτυξη πλάγιων οφθαλμών οι οποίοι παράγουν βραχείς και παραμορφωμένους βλαστούς. Στους βότρεις παρατηρείται μικρή καρπόδεση και οι ράγες είναι μικρές και άνισες. Πολλές ράγες δεν έχουν σπέρματα και ενίοτε εμφανίζεται εσωτερική φέλλωση των ραγών. Επίσης οι ράγες μπορεί να παρουσιάσουν ρωγμές, βυθισμένες θέσεις και ανώμαλη ωρίμανση.^[1]

Για την απαραίτητη διάγνωση της ασθένειας είναι απαραίτητη η χημική ανάλυση των φύλλων. Η έλλειψη βορίου είναι συχνότερη κατά τη διάρκεια ξηρών ετών. Η θεραπεία αυτής της ασθένειας της αμπέλου γίνεται με τη προσθήκη βόρακος στο έδαφος (2 – 5 kg/στρέμμα) κατά τη διάρκεια του χειμώνα ή αρχές άνοιξης. Μετά από τη πάροδο 3 – 4 ετών είναι πιθανό να επαναληφθεί η προσθήκη αλλά σε μειωμένη δόση (1 – 2 kg/στρέμμα ανά 3 – 4 έτη).^[1]

Μαγγάνιο (Mn)

Βρίσκεται σε φυτικούς ιστούς, αλλά κυρίως συγκεντρώνεται στα φύλλα, στις κορυφές των βλαστών και στους σπόρους. Στο φυτό δεν κινείται εύκολα και επομένως τα πρώτα συμπτώματα της έλλειψης Μη εμφανίζονται στα βασικά φύλλα.

Συμπτώματα: Εμφανίζονται χλωρωτικές κηλίδες κυρίως στα βασικά φύλλα σε αντίθεση με παρόμοια συμπτώματα που οφείλονται σε έλλειψη ψευδαργύρου και εμφανίζονται στα νεαρά φύλλα.

Σίδηρος (Fe)

Παίρνει μέρος στη σύνθεση της πρωτεΐνης των χλωροπλαστικών, είναι απαραίτητος για την ομαλή ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και την σύνθεση της χλωροφύλλης.
Συμπτώματα: Στη τροφοπενία σιδήρου το έλασμα των νεωτέρων φύλλων εμφανίζεται χλωρωτικό εκτός από ένα λεπτό πράσινο δίκτυο των νευρώσεων. Τα συμπτώματα της ασθένειας αρχίζουν από τα φύλλα της κορυφής των βλαστών και προχωρούν προς τα κάτω. Η εκδήλωση τροφοπενίας ευνοείται από την υψηλή περιεκτικότητα του εδάφους σε ανθρακικό ασβέστιο και την υπερβολική υγρασία του εδάφους. Ο παράγων υγρασία του εδάφους έχει μεγάλη σημασία για την ένταση και έκταση της τροφοπενίας. Τα έτη που ο χειμώνας και η άνοιξη είναι σχετικά ξηροί, η χλώρωση σπανιότατα εμφανίζεται ακόμα και σε ασβεστούχα εδάφη. Επιπλέον ακόμα οι φωσφορικές λιπάνσεις εντείνουν την τροφοπενία σιδήρου. Η συσσώρευση ασβεστίου στο έδαφος είναι ένας από τους παράγοντες που δημιουργούν την τροφοπενία του σιδήρου ή αλλιώς χλώρωση.

Για την αντιμετώπιση της χλώρωσης συνιστάται η αποφυγή όλων των επεμβάσεων που ευνοούν την εκδήλωσή της και η χορήγηση σιδήρου στο έδαφος. Καλά αποτελέσματα δίνει η προσθήκη οργανικού σιδήρου στο έδαφος νωρίς την άνοιξη. Σε περιπτώσεις ελαφράς χλώρωσης, συνίσταται ψεκασμός του φυλλώματος της αμπέλου με  κατάλληλο διαφυλλικό σκεύασμα. Ο ψεκασμός επαναλαμβάνεται επί της εκάστοτε νέας βλάστησης. (2-3 ψεκασμοί κατ’ έτος). ^[1]

Mαγνήσιο (Mg)

Είναι απαραίτητο στοιχείο για πολλές ενζυματικές αντιδράσεις και αποτελεί συστατικό της χλωροφύλλης.
Συμπτώματα. Εμφανίζονται πρώτα στα κατώτερα φύλλα με περιφερειακή και μεσονεύρια χλώρωση του ελάσματος στις λευκές ποικιλίες, ενώ στις έγχρωμες οι χλωρωτικοί ιστοί είναι κοκκινωποί.

Ψευδαργύρος (Zn)

Τροφοπενία ψευδαργύρου: Εκδηλώνεται με μεσονεύριο χλώρωση των κορυφαίων φύλλων και με μικροφυλλία. Η καρποφορία είναι μικρή και τα σταφύλια είναι αραιά και φέρουν παραμορφωμένες ράγες.  Εμφανίζονται πιο έντονα στις κορυφές των βλαστών με μεσονεύρια χλώρωση, μείωση του μεγέθους τους, ανάπτυξη μεγάλου μισχικού κόλπου, σχηματισμό μυτερών δοντιών και ασυμμετρία ελάσματος. Η καρποφορία είναι μικρή και τα σταφύλια αραιά και παραμορφωμένα. Οι ρόγες αντίθετα με την τροφοπενία βορίου περιέχουν σπέρματα.
Η τροφοπενία ψευδαργύρου αντιμετωπίζεται με χειμερινό ψεκασμό με διάλυμα θειϊκού ψευδαργύρου 0,7%.

Τοξικότητα από χλωριούχα και νατριούχα άλατα

Σε αμπελώνες που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα ή σ’ εκείνους που αρδεύονται με αλατούχο νερό μπορεί να εμφανιστεί περιφερειακή νέκρωση του ελάσματος των φύλλων που ακολουθείται από φυλλόπτωση.

Ξήρανση της ράχης

Τα συμπτώματα της μη παρασιτικής ασθένειας εμφανίζονται κατά την έναρξη της ωρίμανσης των σταφυλιών και η έκταση που θα πάρουν εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Αρχικά νεκρώνονται, ο κύριος ή οι πλάγιοι άξονες της ράχης του τσαμπιού και βαθμιαία η νέκρωση επεκτείνεται, παρεμποδίζοντας την κυκλοφορία των χυμών, ξεραίνεται το τμήμα της ράχης, οι ρώγες μαραίνονται και ζαρώνουν. Η αρρώστια οφείλεται σε διαταραχή της σχέσης καλίου-ασβεστίου-μαγνησίου και ευνοείται όταν μετά από παρατεταμένη ξηρασία ακολουθήσουν μεγάλες βροχοπτώσεις κατά την περίοδο Ιουλίου -Σεπτεμβρίου. Η μακρόχρονη χρήση καλιούχων λιπασμάτων, η χρήση φρέσκιας κοπριάς και τα εδάφη που είναι ελαφρά και φτωχά σε οργανική ουσία είναι και αυτοί ευνοϊκοί παράγοντες. Αντιμετωπίζεται με ορθολογική χρήση των καλιούχων λιπασμάτων, βελτίωση της υφής και γονιμότητας του εδάφους, κατάλληλο κλάδεμα και βλαστολόγημα, ώστε να μειώνεται ο ρυθμός βλάστησης των πρεμνών. Σε έντονα προσβεβλημένους αμπελώνες συνιστάται να γίνονται 2-3 ψεκασμοί με διαφυλλικά λιπάσματα πλούσια σε μαγνήσιο.