Plant Protection
Εγκατάσταση της εφαρμογής για Android Εγκατάσταση της εφαρμογής iPhone / iPad Εγκατάσταση της εφαρμογής για Windows PC / Laptop Εφαρμογή για Chrome Βρείτε μας στο Facebook

Κερασιά: Καλλιεργητική τεχνική

Ολοκληρωμένη διαχείριση της καλλιέργειας

Περιεχόμενα:
 


Επιλογή του οπωρώνα

Η κερασιά είναι δένδρο απαιτητικό στις κλιματικές συνθήκες. Ευδοκιμεί σε περιοχές που εξασφαλίζονται αρκετό χειμερινό ψύχος (600 - 1300 ώρες ψύχους κάτω από 7oC), ευνοϊκές καιρικές συνθήκες κατά την περίοδο της άνθησης και δροσερό καλοκαίρι. Η κερασιά, όταν βρίσκεται σε πλήρη λήθαργο, αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες, αλλά είναι πολύ ευαίσθητη στον παγετό, πριν τα δένδρα μπουν σε πλήρη λήθαργο.[2]

Η τοποθεσία που επιλέγεται για την εγκατάσταση ενός οπωρώνα κερασιάς πρέπει να είναι κατάλληλη για τη συγκεκριμένη καλλιέργεια. Μεγάλη σημασία πρέπει να δοθεί ώστε να μην επιλεγούν περιοχές με βεβαρημένο ιστορικό σε παγετούς. Οι παγετοί ακτινοβολίας είναι συνήθως όψιμοι, ανοιξιάτικοι και προκαλούν ζημιές στα δέντρα. Κάθε φυτικό είδος αλλά και ποικιλία, προσαρμόζεται σε συγκεκριμένες κλιματικές συνθήκες (ακτινοβολία, θερμοκρασία, σχετική υγρασία, άνεμοι, παγετοί) και γι’ αυτό θα πρέπει να επιλέγονται οι ιδανικότερες περιοχές για την ικανοποιητική ευδοκίμηση, ανάπτυξη και παραγωγικότητα των φυτών του οπωρώνα κερασιάς. Με τον τρόπο αυτό μειώνονται οι πιθανότητες προσβολής και οικονομικής ζημιάς από ορισμένους επιβλαβείς εχθρούς καθώς και από μυκητολογικές και βακτηριολογικές ασθένειες, ιδιαίτερα στα ευαίσθητα στάδια κατά την ανάπτυξη και διαμόρφωση του σχήματος των δέντρων.
 
Σε περιοχές όπου παρατηρούνται: ισχυροί άνεμοι
  • Nα φυτεύονται φυτικοί ανεμοθραύστες, 1 - 2 χρόνια πριν την εγκατάσταση του οπωρώνα με είδος το οποίο να μην συνανθεί με τις κερασιές, ώστε να μην δημιουργείται ανταγωνισμός στην προσέλκυση των μελισσών και  να μην αποτελεί ενδιάμεσο ξενιστή κάποιας επικίνδυνης ασθένειας.
  • Να εφαρμόζεται στήριξη με πασσάλους τα πρώτα χρόνια διαμόρφωσης σε κύπελλο, με χαμηλής ανάπτυξης υποκείμενα.

Σε περιοχές όπου συνήθως σημειώνονται ετησίως συχνές και σημαντικές βροχές σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο (π.χ. τέλη Μαΐου), πρέπει να αποφεύγεται η φύτευση ποικιλιών που ωριμάζουν την περίοδο αυτή ή να επιλέγονται ποικιλίες πιο ανθεκτικές στο σκάσιμο.
Οι συχνές βροχές λίγο πριν ή κατά την ωρίμανση της κάθε ποικιλίας έχουν ως συνέπεια το σκίσιμο των καρπών και ακολούθως το σάπισμα τους από μονίλια (φαιά σήψη).
 
Η επιλογή του σχήματος των δέντρων κερασιάς, η πυκνότητα φύτευσης τους και ο τρόπος διάταξης τους, δηλαδή ρόμβος ή τετράγωνο ή γραμμικά πρέπει να αποφασίζονται με γνώμονα τις εδαφοκλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην τοπική και στην ευρύτερη περιοχή εγκατάστασης του οπωρώνα.
Λανθασμένες επιλογές θα δημιουργήσουν ένα ακατάλληλο για την καλλιέργεια μικροκλίμα το οποίο ευνοεί την ανάπτυξη προσβολών από εχθρούς και ασθένειες. Το περιβάλλον στο υπόγειο τμήμα του δέντρου (χημική και μηχανική σύσταση, αερισμός, υγρασία και θερμοκρασία) είναι πολύ σημαντικό για την ικανοποιητική ανάπτυξη, αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες και παραγωγή.



Επιλογή ποικιλίας και υποκειμένου

Η επιλογή του υποκειμένου πρέπει να γίνεται με βάση τα χαρακτηριστικά του εδάφους, την επιλογή του σχήματος διαμόρφωσης των δέντρων, τη δυνατότητα ή όχι συστηματικής άρδευσης της καλλιέργειας και το είδος της προηγούμενης καλλιέργειας. H εδαφολογική ανάλυση είναι απαραίτητη και για την επιλογή του κατάλληλου υποκειμένου, ανάλογα των χαρακτηριστικών του εδάφους (βλέπε 1.9).
Τα βαρειά και υγρά εδάφη ευνοούν τις προσβολές από ασθένειες του λαιμού και του ριζικού συστήματος των δέντρων και θα πρέπει να επιλεγεί κατάλληλο υποκείμενο, ανθεκτικό σε αναερόβιες συνθήκες.
Στα εδάφη για τα οποία δεν υπάρχει δυνατότητα συστηματικής άρδευσης και τα οποία καθυστερούν την ανάπτυξη των φυτών και μειώνουν την ευρωστία τους, η επιλογή κατάλληλου ανθεκτικού στην ξηρασία υποκειμένου, ελαττώνει τις προαναφερθείσες αρνητικές επιπτώσεις.

Ενδεικτικά, αναφέρονται στοιχεία για ορισμένα υποκείμενα κατά σειρά του χαρακτηριστικού της ζωηρότητας:
  • Σπορόφυτα βυσσινιάς (Prunus cerasus L.). Προσαρμόζονται εύκολα σε όλους τους τύπους εδαφών, αντέχουν σε χαμηλές και υψηλές θερμοκρασίες.
  • Saint Lucie 64 ή SL 64 (Επιλογή από το μαχαλέπι). Συνιστάται η χρησιμοποίησή του στη χώρα μας, σε ασβεστούχα, ξηρά, χαλικώδη και φτωχά εδάφη, καθώς και σε επαναφυτεύσεις κερασεώνων. Δεν προτιμάται πλέον στις νέες φυτεύσεις κερασεώνων.
  • CAB Είναι σειρά κλωνικών υποκειμένων που επιλέχθηκαν από γενότυπους βυσσινιάς. Προσαρμόζονται εύκολα σε όλους τους τύπους εδαφών, αντέχουν σε χαμηλές και υψηλές θερμοκρασίες, στην ξηρασία και υγρασία.
  • Maxma 60 (MxM 60) Zωηρό υποκείμενο, διασταύρωση αγριοκέρασου και μαχαλεπιού, προσαρμόζεται σε ορεινές περιοχές, επικλινείς ή μη, χωρίς τη δυνατότητα συχνών αρδεύσεων, προς πλήρη αντικατάσταση των σπορόφυτων αγριοκερασιάς.
  • Σπορόφυτα αγριοκερασιάς (Prunus avium L). Η αντοχή σε ξηρά και υγρά εδάφη είναι μέτρια. Δεν αντέχουν σε ασβεστώδη εδάφη, κακώς αεριζόμενα, βαριά και σφιχτά.
  • Σπορόφυτα μαχαλεπιού (Prunus mahaleb L.). Ευδοκιμούν σε ξηρό και θερμό εδαφοκλιματικό περιβάλλον. Παρουσιάζουν αντοχή στα αργιλώδη και ασβεστούχα εδάφη. Δεν αντέχουν σε βαριά, υγρά και κακώς αεριζόμενα εδάφη. Προκαλεί πρόωρη ασυμφωνία με την ποικιλία, γήρανση και ευπάθεια των δέντρων και μειωμένη αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες.
  • Colt. Είναι υβρίδιο μεταξύ των ειδών P. avium x P. pseudocerasus. Προτιμά εύφορα, καλώς στραγγιζόμενα και καλής υφής αρδευόμενα εδάφη. Δεν αντέχει σε ασβεστούχα, σε αβαθή και σε ξηρά, στα οποία εμφανίζει φτωχή βλάστηση και χλώρωση. Στις συνθήκες της χώρας μας χρειάζεται συχνά άρδευση. Δεν προτιμάται πλέον στις νέες φυτεύσεις κερασεώνων.
  • Maxma 14 (Delbard) ή MxM 14. Ο κλώνος αυτός είναι περισσότερο διαδεδομένος στη Γαλλία ως υποκείμενο κερασιάς και βυσσινιάς. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι παρουσιάζει αντοχή στη χλώρωση του σιδήρου που εμφανίζεται σε ασβεστούχα εδάφη.
  • Gisela 6 (148/1). Προσαρμόζεται καλά σε μεγάλο εύρος τύπων εδαφών, ακόμα και σε βαριά εδάφη.
  • Gisela 5 (148/2). Προσαρμόζεται καλά σε όλους τους τύπους εδαφών, ακόμη και στα βαριά, με την προϋπόθεση να στραγγίζουν καλά. Τα υγρά, βαριά, αργιλώδη εδάφη, που δημιουργούν αναερόβιες συνθήκες, θα πρέπει να αποφεύγονται.
Επιλογή της ποικιλίας: Θα πρέπει να γίνεται με βάση το κλίμα της περιοχής, τα χαρακτηριστικά του κάθε αγροτεμαχίου, την αντοχή της σε εχθρούς και ασθένειες, το σχήμα, τη δυνατότητα ή όχι συστηματικής άρδευσης, την συμφωνία της με το υποκείμενο, τις ειδικές απαιτήσεις της σε καλλιεργητικές φροντίδες και την ωρίμανση σε περίοδο που δεν παρατηρούνται συχνές βροχοπτώσεις.
Συνιστάται η επιλογή των ποικιλιών να γίνεται με βάση:
  1. Τη συμβατότητα αλληλεπικονιασμού, στις αυτοασυμβίβαστες ποικιλίες, τον τρόπο χρήσης και διάθεσης του καρπού (για νωπή κατανάλωση ή μεταποίηση).
  2. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (π.χ υψηλής ποιότητας καρπός) και
  3. Την εποχή συγκομιδής με κενό διάθεσης προϊόντος στην αγορά κ.α..
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται στην φυτοϋγεία των δέντρων στο ιστορικό ύπαρξης παθογόνων μικροοργανισμών εδάφους και στα χαρακτηριστικά του υποκειμένου.
  • Όσον αφορά το υποκείμενο, εξετάζεται η ύπαρξη προσβολής και ο βαθμός ευαισθησίας του σε προσβολές από νηματώδεις σκώληκες (Pratylenchus spp., Xiphinema spp., Meloidogyne spp.).
  • Agrobacterium tumefaciens (καρκίνος των ριζών). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, τα υποκείμενα Colt και Damil παρουσιάζουν ευπάθεια στον καρκίνο των ριζών. Σχετική αντοχή εμφανίζουν τα υποκείμενα Gisella και Maxma 14 (μεγάλη ανθεκτικότητα)
  • Armillaria mellea, Rosellinia necatrix (σηψιρριζίες). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, ευπάθεια παρουσιάζουν τα υποκείμενα Prunus avium L (σπορόφυτα αγριοκερασιάς), Prunus mahaleb L. (σπορόφυτα μαχαλεπιού) και Prunus cerasus L. (σπορόφυτα βυσσινιάς). Σχετική αντοχή εμφανίζουν τα υποκείμενα Gisella και MxM 60.
  • Phytophthora spp. (Φυτόφθορα). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, τα υποκείμενα Prunus avium L (σπορόφυτα αγριοκερασιάς), Prunus mahaleb L. (σπορόφυτα μαχαλεπιού), Saint Lucie 64 ή SL 64, Inmil (GM 9), Prunus cerasus L. (σπορόφυτα βυσσινιάς) και Gisela 5, παρουσιάζουν ευπάθεια στη φυτόφθορα. Σχετική αντοχή εμφανίζουν τα υποκείμενα Damil, Gisella, Maxma 14 (Delbard) και ΜΧΜ 60.
  • Pseudomonas syringae pv. morsprunorum (βακτηριακό έλκος). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, σχετική αντοχή εμφανίζουν τα υποκείμενα Charger, Mazzard F12-1 και Maxma 14. -Verticillium spp. (αδρομυκώσεις). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, ευπάθεια παρουσιάζουν τα υποκείμενα Prunus avium L (σπορόφυτα αγριοκερασιάς), Prunus mahaleb L. (σπορόφυτα μαχαλεπιού), Prunus cerasus L. (σπορόφυτα βυσσινιάς).
  • Ιώσεις. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σχετική αντοχή εμφανίζουν τα υποκείμενα Prunus mahaleb L. (σπορόφυτα μαχαλεπιού), Gisela 5 και Gisela 6.
Ο ελεγχος των χαρακτηριστικών του εδάφους και επιλογή του υποκειμένου του μελλοντικού οπωρώνα κερασιάς πρέπει να γίνεται με λήψη αντιπροσωπευτικού δείγματος εδάφους και εδαφολογική ανάλυση.

 
Πολλαπλασιασμός

Η κερασιά πολλαπλασιάζεται με ενοφθαλμισμό με όρθιο Τ πάνω σε υποκείμενα σπορόφυτα ή κλώνους ηλικίας 1-2 χρόνων. Ο ενοφθαλμισμός μπορεί να γίνει την άνοιξη, το καλοκαίρι (μέσα Ιουλίου) και το φθινόπωρο (αρχές Σεπτεμβρίου). Ο ενοφθαλμισμός την άνοιξη γίνεται μόλις αρχίσει να αποκολλάται εύκολα ο φλοιός του υποκείμενου με κοιμώμενο οφθαλμό από εμβολιοφόρους βλαστούς, που κόπηκαν έγκαιρα και διατηρήθηκαν κατάλληλα συσκευασμένοι σε θερμοκρασία 3-4oC. Σαν πιο κατάλληλη εποχή θεωρείται το καλοκαίρι και το φθινόπωρο με ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες, περίοδοι, που εξασφαλίζουν και κατάλληλα εμβόλια. Το παραγόμενο δενδρύλλιο συνήθως διατίθεται ως μονοετές την επόμενη χρονιά, τέλη φθινοπώρου, ή ως διετές την μεθεπόμενη χρονιά κατά την ίδια περίοδο. Τα κλωνικά υποκείμενα πολλαπλασιάζονται εύκολα με ξυλοποιημένα χειμερινά μοσχεύματα, με φυλλοφόρα μοσχεύματα και με την τεχνική in vitro.[2]

 
Φύτευση Οπωρώνα

 
  • Η Φύτευση πρέπει να γίνεται ώστε το σημείο εμβολιασμού να είναι τουλάχιστον 10 cm επάνω από το έδαφος.
  • Πρέπει να γίνεται τοποθέτηση κατάλληλων πλεγμάτων και παγίδων για την προφύλαξη του λαιμού και της κόμης των δέντρων. (Προστασία από τα τρωκτικά, αποτροπή ζημίωσης των νεαρών φυτών. Κολεόπτερα όπως οι ωτιόρρυγχοι προκαλούν ζημιά στους οφθαλμούς των νεαρών δέντρων.)
  • Σε περιπτώσεις φύτευσης δέντρων κερασιάς σε αγροτεμάχια που προηγήθηκε καλλιέργεια με πυρηνόκαρπα ή μηλοειδή τα οποία εκριζώθηκαν, πρέπει να εφαρμόζονται μέτρα, μεταξύ των οποίων και η καλλιέργεια σιτηρών και ψυχανθών, για την αντιμετώπιση της «κόπωσης του εδάφους». Γενικά ισχύει: όχι επαναφύτευση πυρηνόκαρπα σε πυρηνόκαρπα και όχι επαναφύτευση κερασιά σε κερασιά.
  • Σε περιπτώσεις αγροτεμαχίων στα οποία πρόκειται να εγκατασταθεί οπωρώνας κερασιάς και ιστορικά έχουν διαπιστωθεί ξηράνσεις δέντρων από ασθένειες εδάφους (σηψηρριζίες, φυτόφθορα κ.α) πρέπει να γίνεται αγρανάπαυση ή να προηγείται καλλιέργεια σιτηρών για δύο τουλάχιστον χρόνια, παράλληλα με βαθιά θερινά οργώματα.
  • Συνιστάται η εφαρμογή πρακτικών επαρκούς ανάπτυξης του ριζικού συστήματος (εμβολιασμός με μυκόριζες στην εγκατάσταση, ριζοποτίσματα με αμινοξέα στην ανάπτυξη κ.α.), έως και τον 2ο χρόνο από τη μεταφύτευση, ιδιαίτερα σε «κουρασμένα» εδάφη.
  • Πρέπει να αποφεύγεται η δημιουργία τραυματισμών και πληγών στα νεόφυτα, λόγω κατεργασίας εδάφους, χορτοκοπής κ.α.
  • Συνιστάται κατά τη φύτευση να γίνεται ψεκασμός βάσης φυτών με βορδιγάλειο πολτό 1-1-100 (CuSO4-CaO-H2O). Μετά τη φύτευση μπορεί να γίνεται ψεκασμός του λαιμού με χαλκούχο σκεύασμα στη χαμηλότερη του δόση.

 

 
Έδαφος και Λίπανση

Η κερασιά καλλιεργείται σε βαθιά πηλώδη, πηλοαμμώδη, αμμοπηλώδη ή χαλικώδη, καθώς και τα αργιλώδη κοκκινοχώματα με καλή υφή (ικανοποιητική περιεκτικότητα σε άμμο ή χονδρόκοκκο υλικό). Πρέπει τα εδάφη να κρατούν υγρασία, αλλά να στραγγίζουν καλά και γρήγορα. Τα εδάφη θα πρέπει να αρδεύονται, το pH του εδάφους θα πρέπει να κυμαίνεται από 5,5 έως 8. Η άριστη περιοχή του pH για την καλύτερη ανάπτυξη είναι από 6 - 7,5. Επιπλέον η υπόγεια στάθμη του νερού κατά τους χειμερινούς μήνες δεν πρέπει να ξεπερνά το 1 - 1,5m βάθος. Η κερασιά δεν ευδοκιμεί σε ρηχά, ξηρά, σφιχτά και ασβεστούχα εδάφη.[2]
  • Σε φτωχά, ασβεστούχα, αμμώδη και γενικά σε εδάφη που χρειάζονται βελτίωση, πριν τη φύτευση συνιστάται να γίνεται βελτίωση της γονιμότητας και της δομής του εδάφους με εφαρμογή εδαφοβελτιωτικών (CaSO4, FeSO3, οργανική ουσία κλπ) και λιπασμάτων.
  • Τα σπουδαιότερα οργανικά λιπάσματα είναι η ζωική κοπριά, η χλωρή λίπανση, οι κομπόστες, η ιλύς βιολογικού καθαρισμού, καθώς και τα χουμικά λιπάσματα.
  • Η συνολική ποσότητα του διαθέσιμου αζώτου στα οργανικά λιπάσματα πρέπει να υπολογίζεται για περίοδο 3 ετών. Περίσσεια αζώτου δημιουργεί τρυφερή βλάστηση η οποία αποτελεί χώρο εγκατάστασης εντόμων και προσβάλλεται ευκολότερα από ασθένειες.
  • Η βασική λίπανση πρέπει να γίνεται αποκλειστικά με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης εδάφους, η οποία προηγείται της φύτευσης.
Πριν την εγκατάσταση της φυτείας, συνιστάται να εφαρμόζονται:
Φώσφορος (P): Εφαρμογή με ενσωμάτωση, 10 - 20 μονάδων φωσφόρου/στρέμμα.
Άζωτο (Ν): Να αποφεύγεται η χρήση αζώτου πριν τη φύτευση των δέντρων.
Κάλιο (Κ): Εφαρμογή με ενσωμάτωση σε μορφή θεϊκού καλίου, ανάλογα με τα αποτελέσματα της εδαφολογικής ανάλυσης.
Μαγνήσιο (Mg): Εφαρμογή με ενσωμάτωση σε μορφή θεϊκού μαγνησίου, ανάλογα με τα αποτελέσματα της εδαφολογικής ανάλυσης.

Μπορούν να χρησιμοποιούνται απλά αλλά και σύνθετα λιπάσματα.

Οι καλλιεργητικές εργασίες στο έδαφος πρέπει να πραγματοποιούνται, όταν το χωράφι έχει την κατάλληλη υγρασία (είναι στο ρώγο του). Μετά το πρώτο όργωμα, συνήθως επεμβαίνουμε μέχρι δύο φορές με καλλιεργητή και όχι με φρέζα. Επίτευξη ικανοποιητικού εδαφικού πορώδους που επιτρέπει τον αερισμό του εδάφους με ταυτόχρονη συγκράτηση της απαραίτητης υγρασίας για ανάπτυξη υγιούς ριζικού συστήματος. Σωστή κατεργασία του εδάφους επιτρέπει την καθοδική κίνηση των υπερβολικών ποσοτήτων νερού από βροχοπτώσεις και αποφεύγεται η σήψη του λαιμού των δέντρων.

Σε βαριά και υγρά εδάφη συνιστάται η διαμόρφωση του εδάφους του αγροτεμαχίου σε «σαμάρια», δηλαδή αναχώματα κατά μήκος των γραμμών φύτευσης και κατόπιν η φύτευση των δέντρων κερασιάς. Με το σύστημα αυτό επιτυγχάνεται ταχύτερη αποστράγγιση του εδάφους στην επιφάνεια του «σαμαριού» και καλύτερος αερισμός του ριζικού συστήματος. Προλαμβάνεται έτσι η ανάπτυξη ασθενειών που προσβάλλουν το ριζικό σύστημα και τον λαιμό των δέντρων. Πρεπει να υπάρχει προσοχή για την αποτροπή τραυματισμού νεαρών φυτών από καλλιεργητικές εργασίες.
 

 
Βλαστικά στάδια


 

Ολοκληρωμένη διαχειριση ασθενιών

 
Aνθράκνωση Bακτηριολογικές προσβολές Μονίλια
 
  • Σε περιπτώσεις ύπαρξης ασθενειών εδάφους:
    α) πρέπει να αποφεύγεται η έντονη κατεργασία του εδάφους και η καταπολέμηση των ζιζανίων να γίνεται με χορτοκοπή. Επεμβάσεις μηχανικής κατεργασίας του εδάφους μπορούν να γίνονται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις (πχ ξηρικά εδάφη για την εξοικονόμηση νερού).
    β) Πρέπει να αποφεύγεται το πότισμα των δέντρων με κατάκλιση. Πότισμα με κατάκλιση ευνοεί την ταχεία μετάδοση των ασθενειών εδάφους από δέντρο σε δέντρο και επομένως την προσβολή μεγάλου αριθμού δέντρων. Παράλληλα υποβαθμίζεται και το έδαφος αφού οι μύκητες στους οποίους οφείλονται οι ασθένειες εδάφους, επιβιώνουν στο χώμα για πολλά χρόνια.
  • Σε βακτηριολογικές προσβολές, πρέπει να γίνονται:
    α) απομάκρυνση των φυτών με μεγάλη προσβολή.
    β) τοπικές επεμβάσεις αφαίρεσης του προσβεβλημένου ιστού, σε φυτά με περιορισμένη προσβολή
    γ) επάλειψη με προστατευτική αλοιφή.
  • Στη διάρκεια της χρονιάς, συνιστάται να γίνονται ψεκασμοί των δέντρων με χαλκούχα σκευάσματα και κατάλληλα μυκητοκτόνα στη χαμηλότερη δόση, ιδιαίτερα μετά από κλαδεύματα διαμόρφωσης και σε περιόδους αυξημένης ατμοσφαιρικής υγρασίας.
  • Σε κερασεώνες ή σε περιοχές με ιστορικό προσβολών από κορύνεο, μονίλια, βακτηριώσεις, πρέπει να γίνεται με τα κλαδεύματα αφαίρεση των προσβεβλημένων από την ασθένεια κλαδιών. Ειδικά για τις βακτηριώσεις, η παρουσία σημείων με κόμμι εξωτερικά είναι αρχικό σημάδι για την παρουσία νεκρώσεων υπόφλοια. Πρέπει να αφαιρείται το προσβεβλημένο τμήμα (καφέ νέκρωση κάτω από το φλοιό), να απολυμαίνεται και να εφαρμόζεται προστατευτική αλοιφή.
  • Εφαρμογή χαλκούχων σκευασμάτων συνιστάται να γίνεται πριν την έκπτυξη των οφθαλμών (Στάδιο Α), για την προστασία από τον Εξώασκο, το Κορύνεο, τη Μονίλια και των Βακτηριώσεων. Με αυτή την εφαρμογή επιτυγχάνεται και περιορισμός του μολύσματος της Ανθράκνωσης της Κερασιάς.
  • Στο στάδιο «Άσπρη κορυφή (Στάδιο D)» έως και το στάδιο της ανθοφορίας «Άνθηση- Ε» της κερασιάς πρέπει να παρακολουθείται καθημερινά η συχνότητα και η διάρκεια των βροχοπτώσεων. Μουμιοποιημένοι καρποί οι οποίοι είναι φορείς του μύκητα που προκαλεί φαιά σήψη (μονίλια) πρέπει να απομακρύνονται με το κλάδευμα από τα δέντρα.
  • Στα στάδια «πτώση πετάλων-G», «πτώση κάλυκα-I», μόνο όπου επικράτησε βροχερός καιρός συνιστάται να εφαρμόζεται κατάλληλο μυκητοκτόνο σκεύασμα για την αντιμετώπιση της μονίλιας. Η επέμβαση με μυκητοκτόνο πρέπει να γίνεται αργά το απόγευμα για την προστασία των μελισσών επικονίασης.
  • Αποκλειστικά μόνο όπου εμφανίζεται η ασθένεια ωίδιο της κερασιάς, συνιστάται να εφαρμόζεται κατάλληλο μυκητοκτόνο σκεύασμα στο στάδιο «πτώση πετάλων-G» ταυτόχρονα με την αντιμετώπιση της μονίλιας. Ο ψεκασμός αυτός μπορεί να επαναληφθεί ύστερα από περίπου 2 εβδομάδες με σκεύασμα που ανήκει σε διαφορετική χημική ομάδα.
  • Για τον έλεγχο των ασθενειών ανθράκνωση (Gnomonia erythrostoma) και κυλινδροσπόριοση (Cylindrosporium padi) συστήθηκε η εφαρμογή χαλκούχων σκευασμάτων να γίνεται πριν την έκπτυξη των οφθαλμών (Στάδιο Α) της κερασιάς. Μόνο σε περιπτώσεις εκτεταμένου προβλήματος και μόνο όπου υπήρχε ιστορικό προσβολής, συνιστάται να γίνεται εφαρμογή στο στάδιο «πτώση κάλυκα-I» με κατάλληλο μυκητοκτόνο σκεύασμα, σε συνδυασμό με την καταπολέμηση της μονίλιας και του ωιδίου.
  • Μόνο σε ευαίσθητες ποικιλίες και σε περιπτώσεις συχνών βροχοπτώσεων συνιστάται η εφαρμογή εξειδικευμένων μυκητοκτόνων κατά της μονίλιας στο ευαίσθητο στάδιο της έναρξης «ωρίμανσης των καρπών».

  
Ολοκληρωμένη διαχείριση ζωικών εχθρών και εντόμων

Μύγα της κερασιάς (ραγολέτης) Μύγας της Μεσογείου Σκολύτη της κερασιάς
 
  • Σε περίπτωση προσβολής των νεαρών δέντρων από κολεόπτερα, συνιστάται να γίνεται τοπική εφαρμογή στο παρακείμενο έδαφος, τις βραδινές κυρίως ώρες, με κατάλληλο εντομοκτόνο.
  • Για την προστασία των δέντρων από τον σκολύτη της κερασιάς (Scolytus rugulosus) πρέπει τα κλαδιά από το χειμερινό κλάδευμα να αφήνονται στην άκρη του κερασεώνα ώστε να χρησιμοποιηθούν ως φυσικές εντομοπαγίδες οι οποίες θα καίγονται την Άνοιξη, με την εμφάνιση του εντόμου. Το Καλοκαίρι, πρέπει να απομακρύνονται και να καίγονται τα τυχόν προσβεβλημένα από την Άνοιξη κλαδιά καθώς και τα υπολείμματα του κλαδεύματος. Ψεκασμός της κόμης των δέντρων κατά των κινητών ατόμων του σκολύτη, συνιστάται να γίνεται μόνο σε περιπτώσεις όπου υπάρχει ιστορικό προσβολών, οι καλλιεργητικές τεχνικές είναι ανεπαρκείς και εντοπίζεται μετά από έλεγχο των δέντρων και των φυσικών «παγίδων» η παρουσία του εντόμου.
  • Για την αντιμετώπιση των αφίδων (Myzus cerasi), πρέπει να γίνεται διαρκής παρακολούθηση της νέας βλάστησης και κάθε επέμβαση με εντομοκτόνο να γίνεται τοπικά, μόνο στις κορυφές των προσβεβλημένων δέντρων. Εφαρμογές σε μεγαλύτερη κλίμακα να γίνονται μόνο όταν οι τοπικές εφαρμογές αδυνατούν να αντιμετωπίσουν την προσβολή. Πρέπει επίσης να γίνεται διαρκής παρακολούθηση για τυχόν παρουσία παρθενογενετικών ατόμων από την έκπτυξη των οφθαλμών (Στάδιο Α) έως και την περίοδο της ανθοφορίας «Άνθηση- Ε» της κερασιάς και κάψιμο των προσβεβλημένων κλάδων που αφαιρούνται με το κλάδευμα.
  • Σε όλα τα σχήματα διαμόρφωσης της κόμης και ιδιαίτερα στα γραμμικά συστήματα, πρέπει να γίνεται η αφαίρεση εσωτερικών και άλλων κλάδων που εμποδίζουν την διείσδυση του ηλιακού φωτός στο εσωτερικό και στα κατώτερα κλαδιά του δέντρου. Επιτυγχάνεται καλύτερος αερισμός, καλύτερη ποιότητα καρποφόρων οργάνων και βελτιώνεται η ευρωστία του δέντρου. Εφόσον παρατηρηθούν προσβολές από έντομα, τα κλαδιά αυτά μπορούν να καίγονται πριν το τέλος του καλοκαιριού (έξοδος ακμαίων εντόμων).
  • Για την αντιμετώπιση μεταγενέστερων προσβολών από ακάρεα πρέπει να γίνεται πριν την έκπτυξη των οφθαλμών (Στάδιο Α), έλεγχος των βλαστών της κερασιάς για παρουσία ομάδων χειμερινών αυγών και κάψιμο των κλάδων που αφαιρούνται με το κλάδευμα. Μόνο εφόσον διαπιστωθεί σημαντικός αριθμός χειμερινών αυγών και για την προστασία των δέντρων από προσβολές ακάρεων και εφόσον δεν διαπιστώθηκε τα προηγούμενα χρόνια παρουσία ωφελίμων εντόμων, συνιστάται η εφαρμογή κατάλληλων ορυκτέλαιων/ παραφινέλαιων πριν την έκπτυξη των οφθαλμών (Στάδιο Α)  και τις κατάλληλες ώρες που δεν πετούν οι μέλισσες. Αν η προσβολή είναι εντοπισμένη, να ψεκάζονται μόνο τα δέντρα που παρουσιάζουν πρόβλημα.
  • Στα στάδια «πτώση πετάλων-G», «πτώση κάλυκα-I» αλλά και σε μεταγενέστερα στάδια, για την αντιμετώπιση των ακάρεων, συνιστάται εφαρμογή εξειδικευμένου ακαρεοκτόνου να γίνεται μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις, απολύτως αιτιολογημένα, κατόπιν παρακολούθησης και εφόσον δεν απέδωσαν οι ενέργειες που αναφέρθηκαν νωρίτερα για την αντιμετώπιση των ακάρεων. 
  • Για την αποτροπή εξάπλωσης των επιβλαβών ακάρεων, όταν σε δειγματοληψία 50 φύλλων ανά οπωρώνα διαπιστωθεί σε 5 φύλλα, η παρουσία περισσότερων από 5 ακάρεων ανά φύλλο (σημάδι ότι η εφαρμογή σε προγενέστερο στάδιο απέτυχε), συνιστάται εφαρμογή ακμαιοκτόνων σκευασμάτων.
  • Στην καταπολέμηση των επιβλαβών ακάρεων, όταν εφαρμόζονται ψεκασμοί, πρέπει να χρησιμοποιούνται ακαρεοκτόνα με διαφορετικό τρόπο δράσης.
  • Για την αποτροπή προσβολής των καρπών από την μύγα της κερασιάς (ραγολέτης) πρέπει να γίνεται εγκατάσταση κίτρινων κολλητικών παγίδων για 2 μήνες, 1/5 - 30/6 και καθημερινός έλεγχος συλλήψεων.
  • Για την Μύγας της Μεσογείου η καλλιέργεια του εδάφους δεν είναι ικανοποιητικό μέτρο προστασίας ενάντια στο έντομο που διαχειμάζει στο χώμα. Η έγκαιρη συγκομιδή μπορεί να μειώσει αποτελεσματικά τον αριθμό των κουκουλιών του. Στους οπωροκήπους και τις μικρότερες φυτείες, η εγκατάσταση κίτρινων κολλητικών παγίδων μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να φέρει ευνοϊκά αποτελέσματα. Αν υπάρχει μεγάλος πληθυσμός μπορούν να γίνουν εφαρμογές χημικών.
  • Για την Καρπόκαψα, η βάση της αποτελεσματικής καταπολέμησης είναι οι παγίδες φερομόνης. Ο σωστός χρόνος χρήσης τους ορίζεται με την προσεκτική παρατήρηση και παγίδευση.
  • Για τους φυλλοδέτες η βάση της αποτελεσματικής καταπολέμησης πρήν την επέμβαση είναι η παρακολούθηση των κουκουλιών που αφήνουν οι προνύμφες και η παρακολούθηση των ενήλικων με παγίδες.

  
Διαχείριση προβλημάτων βροχόπτωσης, χαλαζόπτωσης και ψύχους

Η βροχόπτωση και η ειδικά η χαλαζόπτωση, εκτός από τις ζημιές που προκαλούν στην παραγωγή, δημιουργούν συνθήκες που διευκολύνουν την προσβολή βλαστικών οργάνων από παθογόνους μικροοργανισμούς. 
  • Για την προστασία των καρπών και των φυτικών οργάνων της κερασιάς σε περιοχές με έντονες και συχνές βροχοπτώσεις, συνιστάται η εγκατάσταση αντιβρόχινων φύλλων πλαστικού, ιδιαίτερα σε γραμμικά συστήματα ή συστήματα χαμηλού κυπέλλου. Σε περιοχές όπου παρατηρούνται συχνές χαλαζοπτώσεις συνιστάται η εγκατάσταση αντιχαλαζικών συστημάτων προστασίας. Η αντιχαλαζική προστασία γίνεται με διασπορά κρυστάλλων ιωδιούχου μολύβδου και αργύρου στο χαλαζοφόρο νέφος με σκοπό την αποφυγή δημιουργίας χαλαζόκοκκων και με τη χρήση αντιχαλαζικών διχτύων (ενεργητική προστασία).
  • Στο στάδιο «ωρίμανση των καρπών» της κερασιάς πρέπει να παρακολουθείται καθημερινά η συχνότητα και η διάρκεια των βροχοπτώσεων. Ποικιλίες που καρποδένουν σε μεγάλο βαθμό πρέπει να κλαδεύονται και να αραιώνονται (εφόσον είναι εφικτό) κατάλληλα.[1]
  • Αναφέρονται περιπτώσεις καταστροφής ή σοβαρής ζημιάς του κορμού και των βραχιόνων των δένδρων σε θερμοκρασίες γύρω στους -17,8oC κατά τα μέσα Νοεμβρίου. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι θερμοκρασίες αυτές δεν προκαλούν ζημιά σ' ένα δένδρο, που βρίσκεται σε πλήρη λήθαργο. Γι’ αυτό συνιστάται να αποφεύγονται οι όψιμες αναβλαστήσεις ή δευτερεύουσες φάσεις βλάστησης και να προτρέπεται το δένδρο να μπει νωρίς σε λήθαργο, με την αναστολή των αζωτούχων λιπάνσεων κατά τα τέλη του καλοκαιριού ή στις αρχές του φθινοπώρου και με την αποφυγή ισχυρών ποτισμάτων στις αρχές του φθινοπώρου.[2]
  • Το χειμερινό ψύχος είναι αναγκαίο για την ομαλή διακοπή του λήθαργου των οφθαλμών της. Αν οι ανάγκες της σε ψύχος δεν ικανοποιηθούν επαρκώς (600 - 1300 ώρες ψύχους κάτω από 7 oC), ανάλογα με την ποικιλία), τότε η διακοπή του λήθαργου των οφθαλμών της δε συντελείται πλήρως, με αποτέλεσμα την εκδήλωση του φαινόμενου του παρατεταμένου λήθαργου (καθυστέρηση στην έκπτυξη ίων οφθαλμών, ανώμαλη άνθηση). Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο σε περιοχές με σχετικά θερμό χειμώνα. [2]

  
Επικονίαση-Γονιμοποίηση-Ανάπτυξη καρπού

Για τις αυτόστειρες ποικιλίες, η σταυρεπικονίαση αποτελεί ανάγκη για την κερασιά. Για την εξασφάλιση αυτής επιβάλλεται η συγκαλλιέργεια ποικιλιών αλληλοσυμβιβαστών και συνανθουσών. Επιπλέον θα πρέπει να εξασφαλιστεί και ο παράγοντας μέλισσα (μια κυψέλη ανά τέσσερα στρέμματα).[2]

Η αύξηση του καρπού της κερασιάς γίνεται σε τρεις περιόδους που είναι οι παρακάτω:
  • Πρώτη περίοδος: Είναι περίπου ίσης διάρκειας για κάθε ποικιλία, πρώιμη ή όψιμη, χαρακτηρίζεται από ταχεία αύξηση του καρπού σε όγκο (ο καρπός αποκτά το 60% του τελικού του μεγέθους).
  • Δεύτερη περίοδος: Είναι μικρής ή μεγάλης διάρκειας, ανάλογα με την πρωϊμότητα ή οψιμότητα της ποικιλίας, χαρακτηρίζεται από σκλήρυνση του ενδοκάρπιου, αύξηση του εμβρύου και πολύ βραδεία αύξηση του καρπού.
  • Τρίτη περίοδος: Έχει την ίδια διάρκεια με εκείνη της πρώτης περιόδου, χαρακτηρίζεται από ταχεία αύξηση του περικάρπιου λόγω διόγκωσης των κυττάρων. [2]

 
Μέτα τη συγκομιδή

  • Μετά το τέλος της συγκομιδής και έως την επόμενη παραγωγική περίοδο, πρέπει απομακρύνονται από το δέντρο καρποί οι οποίοι για διάφορους λόγους δεν συγκομίστηκαν.
  • Σε οπωρώνες κερασιάς που εξολοκλήρου δεν συγκομίσθηκαν για διάφορες αιτίες, πρέπει να εφαρμόζονται καλλιεργητικά μέτρα όπως η εκτίναξη καρπών και καταστροφή τους για να θανατωθούν οι προνύμφες του ραγολέτη μέσα στους καρπούς, οι οποίες έχουν πέσει στο έδαφος.
  • Σε οπωρώνες που εμφανίζονται προσβολές (κηλίδωση των φύλλων) από κυλινδροσπόριο το καλοκαίρι, συνιστάται να γίνεται μετά τη συγκομιδή, εφαρμογή με κατάλληλο μυκητοκτόνο μόνο εφόσον υπάρχουν βροχοπτώσεις και μόνο στις τεκμηριωμένα ευαίσθητες στην ασθένεια ποικιλίες.
  • Στο στάδιο «έναρξη της πτώσης των φύλλων» της κερασιάς συνιστάται η εφαρμογή με ψεκασμό των φύλλων διαλύματος ουρίας 0,5%.
  • Κατά το στάδιο της πτώσης των φύλλων, για την αποτροπή της εισόδου μικροοργανισμών από το σημείο αποκοπής των φύλλων, συνιστάται να εφαρμόζεται ψεκασμός με κατάλληλο χαλκούχο μυκητοκτόνο σκεύασμα.
  • Στις αρχές του Χειμώνα, για την αποτροπή της εισόδου παθογόνων μικροοργανισμών στα δέντρα, συνιστάται να γίνεται επάλειψη του λαιμού και του κορμού των δέντρων με βορδιγάλειο πάστα 6-13-100 (CuSO4-CaO-H2O).
  • Αμέσως μετά τα φθινοπωρινά ή Χειμωνιάτικα κλαδεύματα, συνιστάται να γίνεται εφαρμογή χαλκούχου σκευάσματος στην ανώτερη συνιστώμενη δόση.
  • Οι μεγάλες τομές του κλαδεύματος πρέπει σε κάθε περίπτωση, να καλύπτονται με κατάλληλη προστατευτική αλοιφή.

  
Ολοκληρωμένη διαχειριση ζιζανιων

  • Τα μηχανήματα και τα εξαρτήματα κατεργασίας του εδάφους πρέπει να καθαρίζονται από ριζώματα δυσεξόντοτων ζιζανίων όπως ΑγριάδαΚύπερηΒέλιουραςΠερικοκλάδα για να μη μεταφέρονται στο καθαρό χωράφι. Αποφυγή μεταφοράς και πολλαπλασιασμού των δυσεξόντοτων ζιζανίων σε όλο το χωράφι.
  • Στους οπωρώνες κερασιάς πρέπει να αφήνεται περιμετρικά ακαλλιέργητο περιθώριο το οποίο δεν ψεκάζεται με φάρμακα, ώστε να αναπτύσσεται ελεύθερα αυτοφυής χλωρίδα (πολυετής χαμηλή βλάστηση) και πανίδα (ζωικοί οργανισμοί) μεταξύ αυτών και ωφέλιμοι οργανισμοί (οικολογικό απόθεμα).
  • Η καταστροφή των ζιζανίων του οπωρώνα πρέπει να γίνεται με ελαφριά μηχανικά μέσα. Το απλό κόψιμο των χόρτων, επιτρέπει τη διατήρηση χαμηλής βλάστησης μεταξύ των γραμμών και την συγκράτηση εδαφικής υγρασίας.
  • Κάθε επέμβαση με ζιζανιοκτόνα πρέπει να αιτιολογείται επαρκώς και να γίνεται σε περιορισμένη κλίμακα και για την επίτευξη ειδικών σκοπών (διευκόλυνση συγκομιδής, ανταγωνισμός με καλλιέργεια κ.α.). Αποφυγή επιβάρυνσης του οικοσυστήματος και των υπόγειων υδάτων με ζιζανιοκτόνα.
  • Στα γραμμικά συστήματα φύτευσης (μονόκλωνα, παλμέτα, U.F.O κ.α), τα ζιζανιοκτόνα πρέπει να εφαρμόζονται αιτιολογημένα και μόνο επί της γραμμής. Η υπαρξη ζιζανίων επί της γραμμής στα γραμμικά και στα εντατικά συστήματα φύτευσης, λειτουργεί ανταγωνιστικά ως προς την πρόσληψη νερού και θρεπτικών στοιχείων με τα (πυκνοφυτεμένα) δέντρα της κερασιάς, μειώνοντας την ευρωστία τους και την αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες.
  • Στα ελεύθερα συστήματα φύτευσης (χαμηλά κύπελλα, KGB κ.α), τα ζιζανιοκτόνα πρέπει να εφαρμόζονται αιτιολογημένα και μόνο περιμετρικά του κορμού (χωρίς επαφή με αυτόν).
  • Για την αντιμετώπιση των ζιζανίων πρέπει να γίνεται η εδαφοκάλυψη με υλικά όπως άχυρα, πριονίδια – υπολείμματα κλαδεύματος κλπ.
  • Για την κατεργασία του εδάφους με παράλληλη καταστροφή των πολυετών ζιζανίων, συνιστάται να γίνεται συνδυασμός χημικών και μηχανικών μεθόδων. Η εφαρμογή ζιζανιοκτόνων να γίνεται τοπικά χωρίς να ζημιώνει τα δέντρα και αφού περάσει το 2ο έτος από την εγκατάσταση.
  • Για τον έλεγχο των πολυετών κυρίως ζιζανίων, όταν το ύψος των ζιζανίων είναι 20 – 40 cm, συνιστάται να εφαρμόζεται ψεκασμός επί της γραμμής φύτευσης με κατάλληλο ζιζανιοκτόνο. Προσοχή χρειάζεται ώστε να μην ψεκάζεται κανένα μέρος του δένδρου.
 

Πηγές και βιβλιογραφία:
[1] ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΡΑΣΙΑ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
[2] Ειδική δενδροκομία Τόμος II 'Ακρόδρυα-Πυρηνόκαρπα-Λοιπά καρποφόρα', Ποντίκη Κων/νου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

[3] Καλλιέργεια κερασιάς, ΕΘΙΑΓΕ - Ινστιτούτο φυλλοβόλων δέντρων, Νάουσα 2011
[4] plantprotection.hu

Νέα / Ενημερώσεις

Ταξινόμηση, Επισήμανση & Συσκευασία Χημικών Ουσιών και Μειγμάτων CLP: Νέα σήμανση / Κανονισμοί / Ενημερωτικά δελτία (Δευτέρα 22 Απριλίου 2024)
Ενημερωτικό Δελτίο Άνοιξη 2024 - Plantpro.gr / Ενημερώσεις (Τετάρτη 10 Απριλίου 2024)
Αμπέλι: Τι αλλάζει στις άδειες φύτευσης οινοποιήσιμων ποικιλιών Ξεκίνησε η υποβολή των αιτήσεων για τις νέες φυτεύσεις / Νέα / Ειδήσεις (Τετάρτη 10 Απριλίου 2024)
Abamectine: Ανάκληση έγκρισης κυκλοφορίας Vertimec Pro, BELPROMEC GOLD και BELPROMEC Έως ποια ημερομηνία επιτρέπεται η τιμολόγηση των σκευασμάτων / Νέα / Ειδήσεις (Τρίτη 2 Απριλίου 2024)
Οι βασικές αρχές τις νομοθεσίας που πρέπει όλοι οι αγρότες να τηρούν σύμφωνα με τους Κανόνες πολλαπλής συμμόρφωσης Κανόνες πολλαπλής συμμόρφωσης: Γενικές Υποχρεώσεις Γεωργών / Κανονισμοί / Ενημερωτικά δελτία (Κυριακή 24 Μαρτίου 2024)
Εδαφοκάλυψη: πλεονεκτήματα και τρόπος εφαρμογής Τύποι εδαφοκάλυψης και οδηγίες για τη συνθετική εδαφοκάλυψη / Κανονισμοί / Ενημερωτικά δελτία (Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου 2024)
Άμεση παύση πώλησης και χρήσης σκευασμάτων με δραστική ουσία CAPTAN Απόσυρση σκευασμάτων / Νέα / Ειδήσεις (Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου 2024)
Ενημερωτικό Δελτίο Χειμώνας 2024 - Plantpro.gr / Ενημερώσεις (Τρίτη 9 Ιανουαρίου 2024)
Πρώτη στο διαγωνισμό TASTE ATLAS η πατάτα Κάτω Νευροκοπίου Δράμας Πρώτη στο διαγωνισμό TASTE ATLAS AWARDS 2023-2024 / Νέα / Ειδήσεις (Πέμπτη 4 Ιανουαρίου 2024)
Ασφαλιστικές εισφορές: Τι θα πληρώσουν οι αγρότες με το νέο έτος Η επιλογή ασφαλιστικής κατηγορίας θα ενεργοποιηθεί κατά την έκδοση των εισφορών Ιανουαρίου 2024 / Νέα / Ειδήσεις (Πέμπτη 4 Ιανουαρίου 2024)