Κλιματικές συνθήκες
Η πεπονιά είναι φυτό θερμής εποχής και καλλιεργείται στις τροπικές μέχρι και τις εύκρατες περιοχές της γης. Κατά τη διάρκεια της καλλιέργειάς της απαιτούνται σχετικά υψηλές θερμοκρασίες, οι μέσες μηνιαίες να κυμαίνονται μεταξύ 18 - 24 oC. Εάν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες, θα πρέπει να δοθεί προστασία στα φυτά όλη την περίοδο που διαρκούν οι χαμηλές θερμοκρασίες με καλλιέργεια σε χαμηλά τούνελ. Ο παγετός καταστρέφει τα φυτά. Η υγρασία της ατμόσφαιρας πρέπει να είναι χαμηλή, ιδιαιτέρα κατά την περίοδο της ωρίμανσης του καρπού. Σε περιοχές με υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία ή στις υγρές τροπικές περιοχές, η πεπονιά δεν αποδίδει ικανοποιητικά, γιατί προσβάλλεται από σοβαρές ασθένειες, ασθένειες του φυλλώματος και η ποιότητα του καρπού είναι υποβαθμισμένη, ο καρπός σχίζεται και προσβάλλεται από σήψεις. Η ποιότητα του καρπού υποβαθμίζεται επίσης, όταν κατά την περίοδο της ωρίμανσης επικρατούν συννεφιές και βροχές. Η υψηλή ένταση φωτισμού υποβοηθά την ανάπτυξη και παραγωγή καρπών καλής ποιότητας της πεπονιάς.
Το ιδανικό κλίμα για την καλλιέργεια της πεπονιάς είναι εκείνο που χαρακτηρίζεται από υψηλή σχετικά θερμοκρασία, χαμηλή ατμοσφαιρική υγρασία (ξηρές και ημίξερες περιοχές με άρδευση) και άπλετο φωτισμό. Η περίοδος των ευνοϊκών συνθηκών θα πρέπει να διαρκεί περίπου 80 - 110 ημέρες, όσο διαρκεί η περίοδος από τη φύτευση μέχρι τη συγκομιδή. Με αυτές τις προϋποθέσεις, οι αποδόσεις είναι υψηλές, οι καρποί αποκτούν περισσότερο άρωμα και υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα και τα φυτά έχουν λιγότερα προβλήματα ασθενειών του φυλλώματος.[2]
Εδαφος και Λίπανση
Η πεπονιά απαιτεί καλά στραγγιζόμενο έδαφος και δεν ευδοκιμεί σε βαριά αργιλώδη ή τυρφώδη εδάφη. Η θερμοκρασία του εδάφους πρέπει να είναι τουλάχιστον 20
oC για καλό φύτρωμα και 32
oC για άριστο. Το pH του εδάφους επηρεάζει την διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος, την κινητικότητα των μικροοργανισμών και τελικά την ανάπτυξη του φυτού, την απόδοση και την ποιότητα των καρπών. Είναι σημαντικό για την καλλιέργεια της πεπονιάς η διατήρηση του pH του εδάφους μεταξύ των τιμών 6,0 - 6,5. Η εδαφική ανάλυση δείχνει το pH του εδάφους και την ποσότητα ασβεστίου που πρέπει να προστεθεί, όταν χρειάζεται, ώστε να αυξηθεί το pH στα επιθυμητά επίπεδα.
[2]1) Η βασική λίπανση ενσωματώνεται μετά από την απολύμανση και μετά την μεταφύτευση σε όλη την επιφάνεια του εδάφους και σε βάθος 30 εκ. ή κατά μήκος των γραμμών φύτευσης με τη μισή ή τα 2/3 της ποσότητας. Οι αναγκαίες ποσότητες σε θρεπτικά στοιχεία παρέχονται στην καλλιέργεια με τη βασική λίπανση και μέσω του νερού άρδευσης (υδρολίπανση). Σε όλο το βιολογικό κύκλο του φυτού εξασφαλίζονται οι αναγκαίες ποσότητες σε θρεπτικά στοιχεία ώστε να επιτευχθεί η άριστη ποσοτική και ποιοτική παραγωγή.
Κατά κανόνα το μεγαλύτερο ποσοστό του αζώτου ή και ολόκληρη η δόση του εφαρμόζεται με υδρολίπανση. Αντίθετα, ένα μεγάλο ποσοστό των δόσεων του φωσφόρου, του καλίου και του μαγνησίου (60 έως 70%) εφαρμόζεται σαν βασική λίπανση και το υπόλοιπο με υδρολίπανση (από την έναρξη σχηματισμού των καρπών δηλ. μέγεθος καρυδιού έως 1 εβδομάδα πριν τη συγκομιδή).
Τα ιχνοστοιχεία μαγγάνιο, σίδηρος και μολυβδαίνιο παρέχονται στην καλλιέργεια αποκλειστικά με την υδρολίπανση.
2) Είναι σημαντικό να σχεδιαστεί πρόγραμμα ισορροπημένης λίπανσης
Το σύνολο των λιπαντικών μονάδων (κιλά ανά στρέμμα) που εφαρμόζεται στην καλλιέργεια είναι:
Ν = 14 - 20 (Kgr / στρ)
Ρ2Ο5 = 9 - 15 (Kgr / στρ)
Κ2Ο = 19 - 35 (Kgr / στρ)
MgO = 6 - 10 (Kgr / στρ)
* Οι αναφερόμενες συγκεντρώσεις είναι ενδεικτικές και θα πρέπει να τροποποιούνται κατά περίπτωση.Για τον ακριβή προσδιορισμό των αναγκών της καλλιέργειας σε θρεπτικά στοιχεία πρέπει να γίνεται εδαφολογική ανάλυση στην οποία πρέπει τουλάχιστον να προσδιορίζονται οι υφιστάμενες ποσότητες στο έδαφος αζώτου, καλίου, φωσφόρου, ασβεστίου, μαγνησίου, μαγγανίου, σιδήρου, και μολυβδαινίου. Άζωτο, φώσφορος και κάλιο είναι τα απαραίτητα μακροστοιχεία για την ανάπτυξη και καρποφορία του φυτού. Μεγάλη ευαισθησία έχει σε έλλειψη μαγνησίου, μαγγανίου και σιδήρου. Σε όξινα εδάφη μπορεί να παρουσιαστεί έλλειψη μολυβδαινίου.
Το pH του εδάφους θα πρέπει να κυμανθεί σε 6,0 - 7,0. Επίσης πρέπει να προσδιορίζεται και η συγκέντρωση αλάτων στο έδαφος. Υπερβολική συγκέντρωση αλάτων μειώνει την ανάπτυξη του φυτού και περιορίζει την παραγωγή.
Άρδευση
Η συχνότητα και η ποσότητα νερού άρδευσης εξαρτάται από το στάδιο ανάπτυξης του φυτού, την εποχή, την ηλιοφάνεια και τον τύπο του εδάφους. Τα φυτά απαιτούν ικανοποιητικά επίπεδα εδαφικής υγρασίας τόσο κατά την περίοδο βλάστησης όσο και την περίοδο ανάπτυξης του καρπού.
1) Λόγω της εκτεταμένης φυλλικής επιφάνειας, τα κολοκυνθοειδή έχουν υψηλό βαθμό απώλειας νερού με τη διαπνοή. Έλλειψη νερού επηρεάζει αρνητικά την φωτοσύνθεση και τον μεταβολισμό των φυτών και μπορεί να προκαλέσει μάρανση και ξηρανση κορυφής.
2) Άρδευση να γίνεται με προσοχή ώστε να χορηγούνται μόνο οι αναγκαίες ποσότητες νερού. Υπερβολική υγρασία στο έδαφος μετά την μεταφύτευση έχει σαν συνέπεια την ανάπτυξη μεγάλων μεσογονατίων και περιορισμένο ριζικό σύστημα. Κατά την περίοδο της ανθοφορίας προκαλεί ανθόρροια, ιδίως και όταν το ποσό του αζώτου στο έδαφος βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα.
3) Πρέπει να γίνονται συχνά και ελαφρά ποτίσματα. Άφθονο νερό ή απότομο πότισμα μετά από διακοπή νερού κατά το στάδιο της ωρίμανσης μπορεί να προκαλέσει σχίσιμο του καρπού.
4) Έλεγχος της ηλεκτρικής αγωγιμότητας του νερού και του εδάφους είναι απαραίτητη για την φυσιολογική ανάπτυξη και την ικανοποιητική ανθοφορία. Προσοχή να δίνεται και στην επαρκή στράγγιση για την μείωση των αλάτων στη ριζόσφαιρα.
Σημαντικό ρόλο έχει η ποιότητα του νερού στη συνολική παραγωγή. Έχει διαπιστωθεί ότι άρδευση με νερό ολικής περιεκτικότητας σε άλατα ΕCv=4,2 και ECe=6 mmhos μειώνει τη συνολική παραγωγή κατά 50%. Χαμηλή εδαφική υγρασία οξύνει τις συνέπειες της υψηλής εδαφικής αλατότητας.
Ειδικότερες επιλογές:
1) Συνιστάται να γίνεται στάγδην άρδευση
2) Να αποφεύγεται η άρδευση με αυλάκια. Αποφεύγεται η επαφή του στελέχους του φυτού και του φυλλώματος με το νερό άρδευσης ώστε να μην ευνοείται η εμφάνιση των ασθενειών.
Επιλογή σπόρου σποράς
O σπόρος πρεπέι να είναι: - Πιστοποιημένος σπόρος που φέρει τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας και είναι απαλλαγμένος από ιούς, ασθένειες κτλ.
- Να προσδίδει ικανοποιητικό βαθμό ανθεκτικότητας στους μύκητες εδάφους Verticillium, Fusarium και στους ιούς.
- Να διαθέτει υψηλή φυτρωτική και βλαστική ικανότητα, να είναι αποχνωομένος, υγιής και επενδεδυμένος με κατάλληλα φυτοπροστατευτικά προϊόντα για την αντιμετώπιση επιβλαβών οργανισμών κυρίως των ασθενειών Φουζάριο, Ριζοκτόνια, Φυτόφθορα, Πύθιο.
- Καλή επιλογή εκτός του σπόρου ειναι και η χρήση σπορόφυτων εμβολιασμένα σε ανεκτικές ποικιλίες (Προσδίδει ανθεκτικότητα σε μύκητες εδάφους και νηματώδεις, εξασφαλίζοντας την παραγωγή.)
Φύτευση στο σπορείο (εάν δεν χρησιμοποιηθούν έτοιμα σπορόφυτα)
Σπορείο σε θερμοκήπιο με σύστημα θέρμανσης ή με ελεγχόμενο περιβάλλον κλιματικών συνθηκών (θερμοκρασίας, υγρασίας, φωτισμού), με εντομοπροστατευτικά δίχτυα στα παράθυρα, προθάλαμο στην είσοδο και εξοπλισμός απολύμανσης. Άριστες συνθήκες ανάπτυξης σπορόφυτων (Θ: 14 - 26
οC, RH: 60 - 60 %). Μείωση πιθανότητας προσβολών φυτοφάγων και ασθενειών.
Πριν την σπορά: Καθαρισμός χώρου από τυχόν υπολείμματα προηγούμενης καλλιέργειας, καταπολέμηση ζιζανίων εντός θερμοκηπίου και στον περιβάλλοντα χώρο.
Υπόστρωμα: Με χώμα άμμο και τύρφη (1:1:1) ή χώμα κι άμμο (1:1)
Κατά το φύτρωμα: Χρήση κολλητικών παγίδων κίτρινων και μπλέ για την επισήμανση εντόμων, για την έγκαιρη επισήμανση και αντιμετώπιση εντόμων.
Προετοιμασία αγρού πριν τη σπορά – μεταφύτευση
- Απομάκρυνση και καταστροφή των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας. Η ενσωμάτωση των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας αποφεύγεται εκτός εάν δεν υπάρχουν παθογόνα εδάφους ή παθογόνα που διαχειμάζουν στο έδαφος.
- Τα πλαστικά κάλυψης θα πρέπει να συγκεντρώνονται και να ανακυκλώνονται.
Απολύμανση του εδάφους
- Η Ηλιοαπολύμανση να γίνεται επί της γραμμής φύτευσης αξιοποιώντας το πλαστικό που θα χρησιμοποιηθεί αργότερα με τα μηχανικά μέσα που διαθέτει ο παραγωγός. Χρήση ειδικών αδιαπέρατων πλαστικών για σύντομο διάστημα. Μετά την ηλιαπολύμανση γίνεται ενσωμάτωση κοπριάς για εμπλουτισμό του εδάφους με ωφέλιμους μικροοργανισμούς. Εάν δεν γίνει ηλιοαπολύμανση, βαθύ όργωμα και έκθεση στον ήλιο. Αντιμετωπίζονται μύκητες βακτήρια εχθροί και σε μικρό ποσοστό σπόροι ζιζανίων και νηματώδεις. Η επιλογή της μεθόδου σχετίζεται με το κόστος, το χρόνο που απαιτείται να μείνει χωρίς καλλιέργεια το έδαφος και το είδος του παθογόνου.
- Η απολύμανση με χημικά μέσα συστήνεται μόνο εφόσον δεν ήταν δυνατό να χρησιμοποιηθεί άλλη μέθοδος.
- Καταστροφή των ζιζανίων γύρω από την καλλιέργεια, εάν αποτελούν εστίες προσβολής εχθρών και ασθενειών
- Διατήρηση ή φύτευση φυτών ξενιστών ωφελίμων. Επιλογή φυτών ανάλογα με τα ωφέλιμα που θέλουμε να προσελκύσουμε σύμφωνα με ιστορικό προηγούμενων προσβολών.
- Απολύμανση εργαλείων, μηχανημάτων, κλπ.)
- Σε περίπτωση που το έδαφος είναι ξηρό γίνεται ελαφρύ πότισμα για να έρθει στο ρώγο του. Ενσωματώνονται με τη φρέζα τα λιπάσματα για τη βασική λίπανση και χωνεμένη κοπριά σε ποσότητα 5 - 6 τόνοι / στρ. (Όταν το έδαφος είναι στο ρώγο του δε δημιουργούνται συσσωματώματα κατά την άροση.)
- Εφόσον υπάρχει χρόνος για να μην καθυστερήσει η εγκατάσταση της καλλιέργειας και δεν έχει γίνει απολύμανση εδάφους, συνιστάται ελαφρύ πότισμα με σκοπό να βλαστήσουν οι σπόροι των ζιζανίων και να καταστραφούν με επιφανειακό φρεζάρισμα βάθους 5 - 7 εκ. Φρεζάρισμα σε μεγαλύτερο βάθος αποφεύγεται γιατί μεταφέρονται σπόροι από τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους στην επιφάνεια.
-
α) Δημιουργία σαμαριών επί της γραμμής φύτευσης για καλύτερη στράγγιση του εδάφους και πρωίμιση της παραγωγής. (Παρεμποδίζει το φύτρωμα των ζιζανίων και τη νύμφωση εχθρών που χρησιμοποιούν το έδαφος για την εξέλιξη του βιολογικού τους κύκλου όπως θρίπες, λυριόμυζες κ.α.)
β) Κάλυψη του εδάφους (τουλάχιστον επί της γραμμής φύτευσης) με μαύρο πλαστικό. (Συνιστάται το πλαστικό να καλύπτει επιφάνεια μεγαλύτερη από τα γραμμή φύτευσης και για την αντιμετώπιση των ζιζανίων αλλά και για την αντιμετώπιση διαφόρων παθογόνων (πχ σπόρια μικροοργανισμών))
Σπορά – μεταφύτευση έως την εμφάνιση των πρώτων ανθέων
- Η φύτευση της καλλιέργειας μπορεί να γίνει από τον Φεβρουάριο (στις πρώιμες περιοχές) μέχρι τον Ιούλιο. (Το πεπόνι απαιτεί υψηλές θερμοκρασίες αέρος και εδάφους από τα πρώτα στάδια ανάπτυξής του.)
- Η εγκατάσταση της καλλιέργειας αν γίνεται με τη χρήση σπορόφυτων ή εμβολιασμένων σπορόφυτων είναι καλό, γιατι με τα σπορόφυτα έχουμε το πλεονέκτημα να χρησιμοποιήσουμε εμβολιασμένα φυτά στα οποία χρησιμοποιούμε υποκείμενα ανθεκτικά ή ανεκτικά σε μύκητες εδάφους και νηματώδεις.
- Τα σπορόφυτα φυτεύονται στο ύψος του λαιμού και όχι βαθύτερα. Προσοχή θα πρέπει να δίνεται ώστε το σημείο εμβολιασμού να μην έρχεται σε επαφή με το έδαφος.
Επικονίαση
Τα είδη της πεπονιάς απαιτούν μέλισσες για την επικονίαση/παραγωγή καρπών. Γι’ αυτό το λόγο οι μέλισσες συνήθως δραστηριοποιούνται στον αγρό για να αυξήσουν την πρωϊμότητα, την παραγωγή και την ποιότητα. Κάθε άνθος είναι ανοιχτό μόνο μια μέρα. Πολλές εκατοντάδες κόκκοι γύρης πρέπει να τοποθετηθούν στο στίγμα του κάθε άνθους για να παραχθεί ένας καρπός με εμπορικό μέγεθος. Γενικά, αυτό σημαίνει 10 - 15 επισκέψεις μελισσών σε κάθε καρπό. Εφόσον η καλύτερη ποιότητα καρπού επιτυγχάνεται κοντά στη στεφάνη, οι μέλισσες πρέπει να εισβάλλουν στον αγρό μόλις εμφανιστούν τα πρώτα τέλεια άνθη. Αν εισβάλλουν αργότερα θα σημαίνει καθυστέρηση της συγκομιδής και μείωση της παραγωγής. Τοποθέτηση των κυψελών μέσα στον αγρό αντί στην περιφέρεια του θα σημαίνει διπλασιασμό των επισκέψεων των μελισσών.[2]
Φυτοπροστασία
Για τους εχθρούς και τις ασθένειες που ζημιώνουν ποιοτικά και ποσοτικά την παραγωγή. πρέπει να παίρνονται μέτρα τα οποία στηρίζονται σε έξι βασικές αρχές; 1. τη γνώση της καλλιέργειας, 2. συνεχή παρακολούθηση της καλλιέργειας 3. τη σωστή διάγνωση των επιβλαβών οργανισμών 4. τη γνώση του βιολογικού κύκλου των επιβλαβών οργανισμών 5. τη γνώση των ωφελίμων οργανισμών που περιορίζουν τα φυτοφάγα 6. το ιστορικό του αγρού - περιοχής.
Βάση των παραπάνω ο παραγωγός για τον έλεγχο των εντόμων, ασθενειών και ζιζανίων χρησιμοποιεί ένα σύνολο μέτρων τα οποία συνιστούν την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση και χωρίζονται σε: καλλιεργητικά, μηχανικά, βιολογικά και χημικά.
Τα καλλιεργητικά, μηχανικά και βιολογικά μέσα συνιστούν τον προληπτικό άξονα γι’ αυτό θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα. Τα χημικά θα χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά.
Επειδή ο βιολογικός κύκλος των κολοκυνθοειδών υπαίθρου είναι μικρός, η προστασία της καλλιέργειας εξασφαλίζεται όσον αφορά τις ασθένειες με την πρόληψη (συνδυασμός καλλιεργητικών, μηχανικών και χημικών μέσων). Η αντιμετώπιση των εχθρών γίνεται κυρίως με τη χρήση ωφελίμων οργανισμών ή εντομοκτόνων αφού γίνει έγκαιρα ο εντοπισμός των φυτοφάγων. Τα κύρια σημεία στο πρόγραμμα φυτοπροστασίας αφορούν:
- Αξιοποίηση των ιθαγενών ειδών της περιοχής
- Εξαπόλυση ωφελίμων εντόμων (παρασιτοειδών και αρπακτικών)
- Χρήση εγκεκριμένων σκευασμάτων βιολογικής προέλευσης τοξίνες βακίλλων, εντομοπαθογόνοι μύκητες κ.α.
- Χρήση χημικών μέσων μετά την εμφάνισή των φυτοφάγων α) αφού έχουν παρθεί όλα τα καλλιεργητικά μέτρα. β) εάν το ύψος του πληθυσμού και η προσβολή που δημιουργεί ξεπερνά τα όρια οικονομικής ζημίας, όταν αυτά είναι διαθέσιμα.
Πηγές και βιβλιογραφία:
[1] ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΥΠΑΙΘΡΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΠΕΠΟΝΙOY, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
[2] Μορφολογία πεπονιού, plantprotection.hu
[3] Η τεχνική της καλλιέργειας των κηπευτικών στα θερμοκήπια, του Χρήστου Ολύμπιου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 2001.
Plant Protection
Ανάκληση της υπ΄ αρ. 2169/213558/19-7-2024 (ΑΔΑ: ΨΟ314653ΠΓ-ΗΔ5) πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος (16 ΠΔΑ/2024) κατά το μέρος που αφορά την κάλυψη των θέσεων οργάνων διοίκησης του Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. 
Ενημερωτική ημερίδα με θέμα “Θερμοκήπια και καινοτομία: Επενδύοντας στο μέλλον της αγροτικής ανάπτυξης” 
Κορυφοξήρα εσπεριδοειδών 
Ενημερωτικό Δελτίο Νοέμβριος 2024 - Plantpro.gr 
