Καρότο: Καλλιεργητική τεχνική, και εγκατάσταση της καλλιέργειας

 

Το καρότο είναι φυτό μονοετές ή διετές και ανήκει στην οικογένεια των Σεληνοειδών, καλλιεργείται για την εδώδιμη ρίζα του η οποία αναπτύσσεται από τους ιστούς της πασσαλώδους ρίζας και της υποκοτύλης.  Η υποκοτύλη είναι παχύτερη  και δεν αντέχει καμία πλευρική ρίζα. Ο μίσχος κατά τη διάρκεια του βλαστικού σταδίου είναι ακριβώς πάνω από το έδαφος και έτσι συμπιέζονται πολύ οι ενδιάμεσοι κόμβοι που δεν είναι ευδιάκριτοι.  Οι  κορυφές των μίσχων είναι ελαφρώς κυρτές και παραμένουν έτσι μέχρι την έναρξη μίσχων σπόρου.  Εκείνη την περίοδο που η κορυφή της ρίζας γίνεται στενή, επιμηκύνει και επεκτείνεται προς τα πάνω.  Μαζί με την περαιτέρω επιμήκυνση, ο μίσχος παράγει μια ιδιαίτερα διακλαδισμένη επάνθηση.

Φύλλα: Το πρώτο αληθινό φύλλο προκύπτει μετά από 10-15 ημέρες με ένα νέο φύλλο που αναπτύσσεται σε σχεδόν ίδιο διάστημα παντού κατά την ενεργή ανάπτυξη.  Τα φύλλα και η βασική ροζέτα είναι εναλλασσόμενα και ενωμένα.  Τα νέα φύλλα αναπτύσσονται με τη βοήθεια της κεντρομόλου σε μια σπείρα των προηγούμενων μίσχων.  Οι  λεπίδες των φύλλων είναι δύο έως τρεις (διαιρούμενες σαν ένα φτερό), τα φυλλαράκια είναι κατ’ εξακολούθηση διαιρούμενα (σαν φτερό)

Ρίζες: Ανατομικά το μεγαλύτερο μέρος της αποθηκευτικής ρίζας ποτελείται από το παρεγχυματώδη φλοίωμα και το ξύλημα που διαπερνούνται από τους αγγειακούς ιστούς με κάμβιο για την ένωση τμημάτων μαζί σε έναν κύλινδρο.  Τα υψηλής ποιότητας καρότα είναι εκείνα που έχουν ένα μεγάλο περιεχόμενο του φλοιώματος σχετικά μ’ αυτό του ξυλήματος (πυρήνας).  Η μορφή της αποθηκευτικής ρίζας πολλών ποικιλιών των καρότων είναι κωνική, αλλά η έκταση της κωνικότητας ποικίλει μεταξύ των ειδών ποικιλίας.  Μερικοί τύποι ποικιλιών είναι κυλινδρικοί, στρόγγυλοι ή διάφοροι ενδιάμεσοι τύποι αυτών των μορφών.  Το μήκος της ρίζας των περισσότερων ποικιλιών κυμαίνεται μεταξύ 10 και 25 εκ.  Εκτός από τις πορτοκαλί ρίζες, υπάρχουν κίτρινες, κόκκινές, πορφυρές, λευκές – επίσης αυξάνονται παχιές ρίζες.  Η Α και Β καροτίνη είναι οι σημαντικότερες χρωστικές ουσίες, αρμόδιες για τις πορτοκαλί και κίτρινες ρίζες, η β-καροτίνη συχνά αντιπροσωπεύει το 50% ή περισσότερο από το ολικό περιεχόμενο καροτονοειδούς και συνήθως είναι διπλάσιας ποσότητας από την α-καροτίνη.  Οι ιστοί του φλοιώματος περιέχουν συνήθως περισσότερα καροτονοειδή από το ξύλημα.  Τα ξανθόφυλλα είναι καροτονοειδή υπεύθυνα για το χρώμα της κίτρινης ρίζας, η λυκοπένη καθορίζει το κόκκινο χρώμα και οι ανθοκυάνες είναι υπεύθυνες για το πορφυρό χρώμα της ρίζας.  Οι άσπρες ρίζες στερούνται τη χρωστική ουσία.

Ταξιανθία: Η πρωτοβουλία άνθισης στο καρότο συμπεριλαμβάνει μια μορφολογική μετατόπιση από το επίπεδο, ακραίο μερίστημα παράγοντας φύλλα, σ’ ένα ανυψωμένο κωνικό μερίστημα ικανό να προκαλέσει επιμήκυνση των μίσχων και μια ταξιανθία.  Αρχικά, ο άξονας άνθισης αναπτύσσεται λίγο, αλλά μπορεί να προσδιοριστεί οπτικά.  Στις επόμενες εβδομάδες ο ανθισμένος μίσχος επιμηκύνει πολύ και διακλαδίζεται.  Το αρχικό σκιάδιο παράγεται στο τέρμα του ανθισμένου μίσχου. ^[2]

Ευδοκιμεί σε όλες τις εύκρατες περιοχές κυρίως το χειμώνα με ιδανική θερμοκρασία τους 15 με 17^οC. Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες περιορίζεται η ανάπτυξη της γογγυλόριζας και το χρώμα της είναι φτωχό . Είναι φωτόφιλο φυτό και προτιμά τα καλά στραγγιζόμενα εδάφη με άφθονη υγρασία. Πριν τη σπορά το έδαφος πρέπει να φρεζάρεται για να ψιλοχωματιστεί. Μετά τη φύτευση απαιτείται καταστροφή ζιζανίων, άρδευση, λίπανση, αραίωμα και καταπολέμηση των έχθρων και των ασθενειών.

Για την καλοκαιρινή καλλιέργεια, μπορεί να γίνεται από τον Ιανουάριο μέχρι Απρίλιο, για την χειμωνιάτικη, από τον Αύγουστο μέχρι τέλους Σεπτεμβρίου.
Κατά την πρώτη περίοδο, πρέπει να διαλέγονται ποικιλίες πού έχουν ρίζες μακριές και αντέχουν στη ζέστη και την ξηρασία, για δε τη φθινοπωρινή να προτιμούνται οι κοντόριζες, οι οποίες έχουν ανάγκην από περισσότερο νερό, αλλά και αναπτύσσονται και πιο ταχύτερα. Οι σπορές του Αύγουστου - Σεπτεμβρίου δίνουν, πάντοτε, ικανοποιητικότερα αποτελέσματα. Η βλάστηση των καρότων, συνήθως, γίνεται πολύ αργά για αυτό η σπορά τους πρέπει να συνδυάζεται και με άλλα φυτά πρωϊμώτερα, π.χ. με ραπανάκια, μαρούλια κλπ. Πάντως, μετά την βλάστηση, εάν τα φυτά είναι πολύ πυκνά, πρέπει ν’ αραιώνονται και να μένουν σε αποστάσεις ανάλογες προς τις ποικιλίες. Επίσης να βοτανίζονται όταν είναι ανάγκη και να ποτίζονται συχνά, αλλά με λίγο νερό. Τα σκαλίσματα γίνονται 2-3, ιδίως στη αρχή, ώστε η γη να είναι πάντοτε καθαρή από τα άγρια χόρτα και να διατηρείται αφράτη.

Το έδαφος που θα δεχθεί το σπόρο του καρότου πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένο για να βρει ο μικρός σπόρος το κατάλληλο περιβάλλον για να φυτρώσει. Η κατεργασία του εδάφους ξεκινά με ένα βαθύ όργωμα όταν η υγρασία βρίσκεται σε επιθυμητό επίπεδο για να σχηματιστούν σβώλοι, η παρουσία των οποίων επηρεάζει αρνητικά την απόδοση και ποιότητα του καρότου. Κατά το πρώτο όργωμα ενσωματώνονται και τα χημικά λιπάσματα. Πριν από τη σπορά γίνεται φρεζαρίσματα για την αφρατοποίηση του εδάφους, το σπάσιμο των μικρών σβώλων και ισοπέδωση της επιφάνειας. Ακολουθεί διαμόρφωση του εδάφους σε αλίες ή αναχώματα ανάλογα με τη μέθοδο σποράς και το σύστημα άρδευσης που θα ακολουθήσουν. ^[1]

 

Ικανοποιητική υγρασία στο έδαφος σε όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης του φυτού είναι αναγκαία. Για αυτό, μόνο κάτω από αρδευόμενες συνθήκες μπορεί να καλλιεργηθεί στην Ελλάδα. Αναγκές σε νερό για μεγάλη απόδοση και μέγιστη ποιότητα έχουν υπολογιστεί στο 450-900mm. Η συχνότητα των αρδεύσεων και η ποσότητα του νερού που απαιτείται επηρεάζονται από την εποχή καλλιέργειας, τον τύπο και κατάσταση του εδάφους και από το στάδιο ανάπτυξης των φυτών. Μελέτες στην Κύπρο έδειξαν ότι οι καθαρές ανάγκες σε νερό καλλιέργειας καρότου έκτασης 1 στρέμματος ανέρχονται στα 315m3. Όταν το πότισμα γίνεται με τη μέθοδο της χαμηλής παροχής εκτοξευτήρων όπου η αποτελεσματικότητα της μεθόδου υπολογίζεται στο 75% θα πρέπει στην καλλιέργεια να δοθούν συνολικά 420m3 νερό το στρέμμα. Ειδικά τον Απρίλιο απαιτείται περισσότερο νερό και για αυτό πραγματοποιούνται 5 αρδεύσεις αυτόν τον μήνα με την ποσότητα να φθάνει στα 170m3. Καρότα που παράγονται σε έδαφος με χαμηλή περιεκτικότητα σε υγρασία αποκτούν δυνατό και δριμύ άρωμα και σκληρή γογγυλόριζα. Σε εδάφη με υψηλή υγρασία το χρώμα είναι φτωχό και το σχήμα της γογγυλόριζας ανώμαλο.^[1]

Τα ζιζάνια αποτελούν ένα από τα κυριότερα προβλήματα της καλλιέργειας του καρότου. Εμποδίζουν την κανονική ανάπτυξη των φυτών και προκαλούν προβλήματα κατά τη συγκομιδή. Το καρότο, μετά τη βλάστησή του, αναπτύσσεται αργά και δεν μπορεί να ανταγωνιστεί με χημικά ζιζανιοκτόνα. Όταν καλλιεργούνται μικρές εκτάσεις και με το μικρό του μέγεθος και λεπτό φύλλωμα, τα ζιζάνια. Επιβάλλεται η καταστροφή των ζιζανίων, η οποία γίνεται με σκαλίσματα, βοτανίσματα και με χημικά ζιζανιοκτόνα. Όταν καλλιεργούνται μικρές εκτάσεις και με σπορά στα 'πεταχτά', το σκάλισμα γίνεται με το χέρι και συμπληρώνεται με βοτανίσματα, μια εργασία επίμονη και με χαμηλό κόστος. Σε μεγάλες εκτάσεις και με γραμμική σπορά το σκάλισμα γίνεται με ειδικά εργαλεία που σύρονται από τον ελκυστήρα κα σκαλίζουν σε πολύ μικρό βάθος το έδαφος που βρίσκεται μεταξύ των γραμμών ή των αναχωμάτων. Επί της γραμμής ή πάνω στα αναχώματα πρέπει να γίνεται βοτάνισμα με το χέρι. Σήμερα καταπολέμηση των ζιζανίων στο καρότο γίνεται με την εφαρμογή προφυτρωτικών ή μεταφυτρωτικών εκλεκτικών ζιζανιοκτόνων.^[1]

Κυρια ζιζάνια: Βλήτο τραχύ, Κίρσιο - ερπώμενο, γαϊδουράγκαθο, Τάτουλας, Μουχχρίτσα, το κοινό χόρτο ή βοσκαρά, Γκαλίνσογκα, Σκαρόχορτο, Αγριοπιπεριά, Στρύχνος.

Μέτρα πριν την εγκατάσταση της φυτείας στον αγρό: 

    

Το αραίωμα πραγματοποιείται στα πρώτα στάδια ανάπτυξης των φυτών, μόλις σχηματίσουν τα πρώτα φύλλα, έτσι ώστε οι αποστάσεις μεταξύ των φυτών να είναι 5 - 7cm. H εφαρμογή του είναι απαραίτητη στην περίπτωση πυκνής σποράς, αλλιώς οι γογγυλόριζες θα παραμείνουν πολύ μικρές λόγω ανταγωνισμού.^[3] Για αποφυγή πρασίνισματος γύρω από την κορυφή δημιουργείται ανάχωμα γύρω από τα πράσινα φύλλα .

Για την διευκόλυνση της εξαγωγής την ημέρα του αραιώματος, μπορούμε να εφαρμόσουμε πότισμα την προηγούμενη μέρα.

---

Η βασική λίπανση με τα κύρια στοιχεία άζωτο, φώσφορο και κάλιο εφαρμόζεται στο έδαφος πριν από το όργωμα για να ενσωματωθούν βαθιά στο έδαφος. Κατά τη βασική αυτή λίπανση προστίθεται μέρος του αζώτου και ολόκληρη η ποσότητα του φώσφορου και καλίου, που θα προστεθεί στο έδαφος σύμφωνα με χημική ανάλυση ή με βάση την εμπειρία και τις ανάγκες της καλλιέργειας. Ενδεικτκά αναφέρεται ότι για παραγωγή 2 τόνων/στρέμμα καρότου, αφαιρούνται από το έδαφος 7-12Kg αζώτου, 3-5Kg φωσφόρου και 3-6Kg καλίου. Όσο αφορά την επιφανειακή λίπανση, κατά τη διάρκεια ανάπτυξης των φυτών εφαρμόζεται συμπληρωματική αζωτούχος λίπανση, με σκοπό την τόνωση και μεγαλύτερη ανάπτυξη των φυτών. Στις σπορές του Οκτωβρίου, επιφανειακή λίπανση σε μία ή περισσότερες δόσεις εφαρμόζεται τον Φεβρουάριο ή Μάρτιο με 8-12Kg/στρέμμα αζώτου ανάλογα με τον τύπο του εδάφους, την έκταση των βροχοπτώσεων και της κατάστασης των φυτών. Εάν η αζωτούχος επιφανειακή λίπανση θα δοθεί σε δύο δόσεις, τότε η πιο πάνω ποσότητα χωρίζεται στα δύο και μία δόση εφαρμόζεται προς το τέλος Ιανουαρίου - αρχές Φεβρουαρίου και η δεύτερη τέλος Φεβρουαρίου - αρχές Μαρτίου. Ο τύπος λιπάσματος που χρησιμοποιείται είναι η ασβεστούχος νιτρική αμμωνία (26-0-0), η κρυσταλλική νιτρική αμμωνία (33,5-0-0) ή ουρία. Κατά τη διασπορά του λιπάσματος πρέπει να ακολουθήσει πότισμα με τεχνητή βροχή ώστε να απομακρυνθεί από τα φύλλα, που τυχόν παραμονή του θα προκαλέσει εγκαύματα.^[1]

 

Τα φρέσκα καρότα για την αγορά, συγκομίζονται συνήθως όταν αποκτήσουν διάμετρο στον ώμο 2,5 -3,5cm. Η συγκομιδή γίνεται σε 80 - 150 ημέρες μετά τη σπορά, ανάλογα με την ποικιλία και με τις θερμοκρασίες που επικρατούν. Οι γογγυλόριζες συγκομίζονται πριν από την πλήρη ανάπτυξή τους και σκλήρυνση όταν είναι τρυφερός και τραγανές. Τα καρότα που προορίζονται για μεταποίηση αφήνονται στο έδαφος για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, γιατί τόσο η ξηρά ουσία όσο και το χρώμα αυξάνουν με την ωρίμανση. Όταν η έκταση που θα συγκομιστεί είναι μικρή και θα εφαρμοστεί σταδιακή συγκομιδή, τα φυτά εκριζώνονται από το έδαφος με τράβηγμα από τα φύλλα, αφού προηγηθεί πότισμα. Το προϊόν πλένεται και μεταφέρεται στην αγορά είτε με τα φυλλά σε μεγάλες δεσμίδες είτε χωρίς φύλλα. Όταν η συγκομιδή γίνεται σε μεγάλη έκταση, τότε εφαρμόζεται μηχανική εξαγωγή των φυτών από το έδαφος με ειδικό υνί που σύρεται από τον ελκυστήρα και ακολουθεί συλλογή των φυτών σε σωρούς, κόψιμο των φύλλων με μαχαίρι λίγο πάνω από τους 'ώμους' της γογγυλόριζας (βάση των μίσχων) και στη συνέχεια μεταφέρονται στο συσκευαστήριο. Ακολουθεί πλύσιμο για να απομακρυνθεί το χώμα, στέγνωμα και διαλογή για να απομακρυνθούν οι παραμορφωμένες, τραυματισμένες και με πράσινους ώμους γογγυλόριζες. Στη συνέχεια συσκευάζονται σε δικτυωτούς ή πλαστικούς σάκκους σε σταθερό βάρος, για την αγορά ή για την εξαγωγή. Σε χώρες όπου το καρότο καλλιεργείται σε μεγάλη έκταση η συγκομιδή γίνεται με αυτόματες συλλεκτικές μηχανές, οι οποίες στο πέρασμά τους από το χωράφι εκριζώνουν, κόβουν τα φύλλα και μαζεύουν τις γογγυλόριζες σε καρότσες για μεταφορά στο συσκευαστήριο. Προϋπόθεση της συγκομιδής με μηχανή είναι η γραμμική σπορά. Η μέση απόδοση ενός στρέμματος είναι 4-5 τόνοι.^[1]