Συνήθως οι καιρικές συνθήκες του τέλους φθινοπώρου (υγρασία, συχνές βροχές, άνεμοι και πτώση θερμοκρασίας) δημιουργούν αυξημένο κίνδυνο για μυκητολογικές και βακτηριακές ασθένειες στα εσπεριδοειδή.

Οι πιο σημαντικές ασθένειες και εχθροί αυτή περίοδο Οκτωβρίου - Νοεμβρίου είναι:

**Κορυφοξήρα (Phoma tracheiphila)**

Μυκητολογική ασθένεια του ξύλου που προσβάλλει κυρίως λεμονιά, κιτριά και νεραντζιά.

Συμπτώματα: Κιτρίνισμα των νεύρων, συστροφή και απότομη ξήρανση φύλλων, που πέφτουν ενώ οι μίσχοι παραμένουν στα κλαδιά· σε τομή προσβεβλημένου ξύλου διακρίνεται πορτοκαλί έως καστανέρυθρος μεταχρωματισμός.
Ευνοϊκές συνθήκες: Θερμοκρασίες 20–25 °C, υγρός ή βροχερός καιρός, πληγές από χαλάζι, παγετό ή άνεμο.

Οδηγίες: Προληπτικοί ψεκασμοί με χαλκούχα μυκητοκτόνα στην έναρξη των φθινοπωρινών βροχών, αποφυγή τραυματισμών και εργασιών σε υγρές περιόδους, απομάκρυνση ξερών βλαστών και χρήση ανεκτικών ποικιλιών λεμονιάς (Αδαμοπούλου, Καρυστινή, Ερμιόνη, Monachello, Santa Teresa, Interdonato).

**Κομμίωση λαιμού (Phytophthora spp.)**

Μύκητες εδάφους που προσβάλλουν τη βάση του κορμού, τον λαιμό, τις ρίζες και χαμηλούς κλάδους.

Συμπτώματα: Σκούρος, «βρεγμένος» φλοιός με ρωγμές και έκκριση κόμμεος· εσωτερικά, καστανός μεταχρωματισμός στο κάμβιο και το ξύλο· καρποί χαμηλά στα δέντρα παρουσιάζουν σήψεις.
Ευπάθεια: Λεμονιά > Κιτριά > Κλημεντίνη > Πορτοκαλιά > Μανταρινιά· ανθεκτική η Νεραντζιά.
Οδηγίες: Χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού και ανθεκτικών υποκειμένων, σωστή αποστράγγιση, αποφυγή επαφής νερού με τον κορμό, ψεκασμός πριν τις φθινοπωρινές βροχές με εγκεκριμένα σκευάσματα και απομάκρυνση έντονα προσβεβλημένων δέντρων.

**Καπνιά (Capnodium spp., Limacinia spp.)**

Επιφανειακή μαύρη επικάλυψη σε φύλλα, βλαστούς και καρπούς που αναπτύσσεται πάνω σε μελιτώματα εντόμων (αλευρώδεις, κοκκοειδή, ψευδόκοκκος).

Συνθήκες: Αυξημένη υγρασία και περιορισμένος αερισμός.
Οδηγίες: Καταπολέμηση των εντόμων που εκκρίνουν μελίτωμα και φθινοπωρινοί ψεκασμοί με χαλκούχα μυκητοκτόνα που μειώνουν και τις σήψεις καρπών από Phytophthora.

**Βακτηρίωση (Pseudomonas syringae pv. syringae)**

Σε περιόδους υψηλής υγρασίας, βροχής και χαμηλών θερμοκρασιών το βακτήριο μολύνει μέσω πληγών, ιδίως μετά από έντονους ανέμους.

Οδηγίες: Προληπτικοί ψεκασμοί με χαλκούχα μυκητοκτόνα, επαναλήψεις ανά μήνα και μετά από χαλάζι ή παγετό, απομάκρυνση προσβεβλημένων κλάδων, απολύμανση εργαλείων και τοποθέτηση ανεμοφρακτών για περιορισμό τραυματισμών.

**Μύγα της Μεσογείου (Ceratitis capitata)**

Κατά τη φθινοπωρινή περίοδο και την αλλαγή χρώματος των καρπών, οι πρώιμες ποικιλίες είναι ιδιαίτερα ευπαθείς.

Οδηγίες: Συνδυασμός μέτρων αντιμετώπισης (παγίδες προσέλκυσης και θανάτωσης, βιοτεχνολογικά σκευάσματα όπως Beauveria bassiana), περιορισμός ψεκασμών κάλυψης, τήρηση χρόνων αναμονής πριν τη συγκομιδή και απομάκρυνση πεσμένων καρπών για μείωση πληθυσμών.

Συστάσεις γενικής πρόληψης

Καλή στράγγιση και αποφυγή υπερβολικής υγρασίας στα εδάφη.
Απολύμανση εργαλείων και εργασίες μόνο με ξηρό καιρό.
Επιλογή ανθεκτικών ποικιλιών και υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού.
Τακτικοί χαλκούχοι ψεκασμοί σε ευαίσθητες ποικιλίες (π.χ. Ortanique) κάθε μήνα από Οκτώβριο έως Ιανουάριο.
Καθαριότητα οπωρώνα και απομάκρυνση νεκρού ξύλου και υπολειμμάτων.
Κατά τη συγκομιδή οι καρποί να μην έρχονται σε επαφή με το έδαφος.

Φθινοπωρινή Λίπανση των Εσπεριδοειδών

Στόχοι της Φθινοπωρινής Λίπανσης

Ενίσχυση Καρποφορίας: Βοηθά στην παραγωγή περισσότερων και ποιοτικότερων καρπών.
Βελτίωση Ποιότητας: Αυξάνει την περιεκτικότητα των καρπών σε χυμούς και βελτιώνει τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά.
Αναπλήρωση Θρεπτικών: Αναπληρώνει τα θρεπτικά στοιχεία που απομακρύνθηκαν με τη συγκομιδή.

Πότε Εφαρμόζεται

Πρώτη Εφαρμογή: Αρχές έως μέσα Οκτωβρίου.
Δεύτερη Εφαρμογή: Μέσα έως τέλη Νοεμβρίου, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες.

Η φθινοπωρινή λίπανση πρέπει να περιλαμβάνει άζωτο (Ν) για νέα βλάστηση, φώσφορο (Ρ) για καλύτερη ανθοφορία και ποιότητα καρπού, κάλιο (Κ) για αύξηση αντοχής σε χαμηλές θερμοκρασίες και ασθένειες, και μαγνήσιο (Mg) για υγιές φύλλωμα και βελτιωμένη φωτοσύνθεση. Επιπλέον, οργανικές ή βραδείας αποδέσμευσης μορφές συμβάλλουν στη σταθερή θρέψη και στην αποφυγή απωλειών από έκπλυση.

Εσπεριδοειδή στο τέλος φθινοπώρου: φυτοπροστασία και θρέψη

Αυξημένος κίνδυνος ασθενειών λόγο κλιματικών συνθηκών