Οι κυριότερες κατηγορίες εντόμων

Τα έντομα αποτελούν την πολυπληθέστερη ομοταξία των αρθρόποδων αλλά και ολόκληρου του ζωικού βασιλείου. Βέβαια, αυτά που μας ενδιάφέρουν σε αυτή την ενότητα είναι αυτά που σχετίζονται με τα φυτά και έχουν μια σχέση αλληλεπίδρασης και είναι κυρίως αυτά που ανήκουν στις οικογένειες των κολεόπτερων, λεπιδόπτερων, ημίπτερων, υμενόπτερων, δίπτερων, θυσανόπτερων, ορθόπτερων κα.



Προσοχή: στην κατηγορία έντομα δεν ανήκουν όλοι οι ζωικοί εχθροί των φυτών, όπως τα ακάρεα, οι τετράνυχοι και τα μυριάποδα, ανηκουν όμως στην ίδια συνομοταξία με τα έντομα, στα Αρθρόποδα (Arthropoda)

Οι διαφορές τους από τα άλλα αρθρόποδα είναι κυρίως οι δύο:
α) έχουν τρία ζεύγη ποδιών.
β) έχουν συνήθως δύο ζεύγη πτερύγων στη θωρακική περιοχή (αν και ορισμένα έχουν ένα ζεύγος ή κανένα.

Τα έντομα είναι τα ευρύτερα εξαπλωμένα ζώα στην ξηρά, όχι όμως και στη θάλασσα. Μόνο λίγα θαλάσσια είδη υπάρχουν. Είναι όμως κοινά σε υφάλμυρα νερά και σε παραλίες όπως και άφθονα στα γλυκά νερά. Κυμαίνονται σε μήκος από 0,2 χιλ. έως και 30 εκ. αλλά η πλειονότητα έχει μήκος μεταξύ ενός και είκοσι χιλιοστών.

Σε όλα τα έντομα η ταγμάτωση είναι η ίδια.Τα τάγματα των εντόμων είναι το κεφάλι, ο θώρακας και η κοιλιά
Διαθέτουν έναν εξωσκελετό που αποτελείται από ένα σύστημα πλακών, τους σκληρίτες, που συνδέονται με κρυμμένες εύκαμπτες αρθρώσεις. Ο ίδιος ο εξωσκελετός είναι άκαμπτος. Αυτό οφείλεται στις μοναδικές σκληροπρωτεΐνες και όχι στα χιτινώδη συστατικά όπως εθεωρείτο (στα έντομα η χιτίνη δεν υπερβαίνει το 40% του προεπιδερμιδίου).

Τα έντομα ανάλογα με τις μεταμορφώσεις που υφίστανται διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες :

Αμετάβολα
(χωρίς μεταμόρφωση)

Δεν υφίστανται ουσιαστικά μεταμόρφωση. Τα στάδια είναι : ωό, νεαρό (διάφορων ηλικιών), ακμαίο. Όταν το νεαρό έντομο εκκολάπτεται από το ωό, αλλά και οι μετέπειτα εξελισσόμενες μορφές του, μοιάζουν πάρα πολύ με το ακμαίο, εκτός από το μέγεθος και κάποιες δευτερεύουσες διαφορές σε άκανθες και τρίχες. Τα νεαρά και τα ακμαία ζουν στο ίδιο περιβάλλον και έχουν τα ίδια στοματικά μόρια και τροφικές συνήθειες. Ο τύπος αυτός μεταμόρφωσης απαντάται στα Thysanura (ψαράκια της κουζίνας), στα Mallophaga και στα Collembola. Οι Τάξεις των πρωτόγονων αυτών εντόμων δεν έχουν πτέρυγες και ούτε υπάρχουν ενδείξεις ότι οι προγονοί τους κάποτε είχαν.

Ετερομετάβολα

Υφίστανται γενικά ατελή μεταμόρφωση. Διακρίνονται τρεις διαφορετικές υποκατηγορίες :

Παουρομετάβολα

Υφίστανται σταδιακή μεταμόρφωση. Τα στάδια είναι: ωό, νύμφη (διάφορων ηλικιών), ακμαίο. Τα νεαρά άτομα (νύμφες) μοιάζουν στο ακμαίο στη γενική εμφάνιση του σώματος, αλλά δεν έχουν πτέρυγες και εξωτερικά αναπαραγωγικά όργανα. Εναλλάσσονται μερικές ενδύσεις και ηλικίες. Η ηλικία μετά από κάθε έκδυση μοιάζει στο ακμαίο περισσότερο από την ηλικία πριν από την έκδυση. Οι καταβολές των πτερύγων εμφανίζονται στις τελευταίες ηλικίες και αναπτύσσονται εξωτερικά. Οι νύμφες και τα ακμαία έχουν τον ίδιο τύπο στοματικών μορίων και τις ίδιες τροφικές συνήθειες και ζουν στο ίδιο περιβάλλον. Οι ακρίδες (Orthoptera), καθώς και οι βρωμούσες (Pentatomoidea) και οι αφίδες (Hemiptera) είναι Παουρομετάβολα.

Ημιμετάβολα

Υφίστανται ημιτελή μεταμόρφωση. Τα στάδια, είναι: ωό, ναϊάς διάφορων ηλικιών), ακμαίο. Τρεις Τάξεις χαρακτηρίζονται σαν Ημιμετάβολα, τα Ephemeroptera, τα Odonata και τα Plecoptera. Οι αλλαγές που υφίστανται οι ναϊάδες είναι πιο σημαντικές από τις αλλαγές στις νύμφες των Παουρομετάβολων, αλλά όχι τόσο μεγάλες όσο στα νεαρά στάδια, των Ολομετάβολων. Οι ναϊάδες ζουν μέσα στο νερό ενώ τα ακμαία έξω από αυτό. Έτσι οι ναϊάδες αναπνέουν με τραχειακά βράγχια και το σώμα τους φέρει κατάλληλες τροποποιήσεις για υδάτινο περιβάλλον. Μοιάζουν πολύ λίγο στο ακμαίο. Το ακμαίο όμως που προκύπτει από την τελευταία έκδυση έχει πλήρως αναπτυγμένες πτέρυγες για διαβίωση στον αέρα και τραχειακό σύστημα για εναέρια αναπνοή, καθώς και άλλες σωματικές τροποποιήσεις.<

Νεομετάβολα

Διακρίνονται από ακίνητο στάδιο που μοιάζει με πλαγγόνα (pupa). Τα στάδία είναι: ωό, υπονύμφη, νύμφη (ακίνητη), ακμαίο. Νεομετάβολα έντομα είναι οι θρίπες (Thysanoptera)

Ολομετάβολα

Υφίστανται πλήρη μεταμόρφωση. Τα στάδια είναι: ωό, προνύμφη (διάφορων ηλικιών), πλαγγών, ακμαίο. Τα περισσότερα είδη εντόμων είναι Ολομετάβολα, π.χ. Lepidoptera, Diptera, Hymenoptera, Coleoptera. Η προνύμφη διαφέρει σημαντικά από το ακμαίο στο οποίο τελικά εξελίσσεται. Περνά από σειρά ηλικιών και εκδύσεων, αλλά, σε αντιδιαστολή με τα Παουρομετάβολα και τα άλλα Ημιμετάβολα, η προνύμφη (ηλικία) που προκύπτει από κάθε έκδυση διαφέρει από το ακμαίο όσο διέφερε και η προνύμφη πριν από την έκδυση, δηλαδή διατηρεί την τυπική σκωληκόμορφή της εμφάνιση.