Αλτερνάρια - ΤΟΜΑΤΑ ΥΠΑΙΘΡΟΥ
Η Αλτερνάρια στην Τομάτα, παθογόνα: Alternaria spp. - Alternaria solani, Alternaria alternata με τυπικό σύμπτομα σκούρες καφέ κηλίδες με ομόκεντρους δακτυλίους
Συμπτώματα:
🔹 Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στα κατώτερα - παλαιότερα φύλλα, με την εμφάνιση μεγάλων, σκούρων καστανών κηλίδων (συχνά >1 cm) με ομόκεντρους δακτυλίους, χαρακτηριστικό γνώρισμα των ειδών Alternaria. Οι κηλίδες συχνά περιβάλλονται από χλωρωτική/κιτρινωπή άλω, η οποία αυξάνεται καθώς η προσβολή επεκτείνεται.
🔹 Τα φύλλα νεκρώνονται, ξηραίνονται και στη συνέχεια πέφτουν, προκαλώντας πρόωρη φυλλόπτωση, η οποία αποδυναμώνει σημαντικά το φυτό.
🔹 Στα στελέχη παρατηρούνται επιμήκεις, ελαφρά βυθισμένες, σκούρες αλλοιώσεις, επίσης με ομόκεντρους δακτυλίους. Σε έντονες προσβολές μπορούν να περιζώσουν τον βλαστό, οδηγώντας σε κατάρρευση ολόκληρου του φυτού.
🔹 Στους καρπούς η προσβολή συνήθως ξεκινά από το σημείο πρόσφυσης του κάλυκα, με την εμφάνιση μαύρων-καφέ βυθισμένων κηλίδων με δακτύλιους. Οι καρποί παραμένουν «στεγνοί» στα αρχικά στάδια, αλλά συχνά δευτερογενείς μύκητες προκαλούν υγρή σήψη. Η προσβολή είναι συχνότερη σε καρπούς που μπαίνουν στο στάδιο ωρίμανσης.
Αιτιολογία - Κύκλος της ασθένειας:
🔹 Τα είδη Alternaria solani και A. alternata είναι τα συχνότερα παθογόνα στην τομάτα. Ο μύκητας διαχειμάζει στα φυτικά υπολείμματα, στο έδαφος και στα σολανώδη ζιζάνια.
🔹 Η αρχική μόλυνση γίνεται από κονίδια που απελευθερώνονται με τον άνεμο ή τα πιτσιλίσματα νερού.
🔹 Η ασθένεια εξελίσσεται ταχύτατα όταν υπάρχει υγρασία στην επιφάνεια των φύλλων, με έντονη παραγωγή κονιδίων μετά από βροχή, δρόσο ή υπερβολική υγρασία την αυγή.
Συνθήκες Ανάπτυξης (Επιδημιολογία):
Οι ιδανικές συνθήκες για επιδημική έξαρση της ασθένειας είναι
🔹 Θερμοκρασία 25-30°C: άριστη για βλάστηση και ανάπτυξη του παθογόνου.
🔹 Φυλλική υγρασία ≥ 8-10 ώρες: απαραίτητη για τη βλάστηση των κονιδίων.
🔹 Συχνές βροχοπτώσεις ή ισχυρή πρωινή δρόσος.
🔹 Πυκνή φύτευση και κακός αερισμός που καθυστερούν το στέγνωμα του φυλλώματος.
🔹 Αδύναμα, εξαντλημένα ή θρεπτικά μη ισορροπημένα φυτά, όπου η ασθένεια γίνεται πιο επιθετική.
🔹 Υπερβολικό άζωτο ή έλλειψη καλίου αυξάνουν την ευπάθεια.
🔹 Η ασθένεια εμφανίζεται συχνότερα μετά την καρπόδεση, όταν το φυτό βρίσκεται σε υψηλό φορτίο παραγωγής.
Αντιμετώπιση - Καλλιεργητικά μέτρα:
🔹 Αμειψισπορά 2-3 ετών με φυτά εκτός της οικογένειας Solanaceae.
🔹 Καταστροφή και απομάκρυνση υπολειμμάτων καλλιέργειας μετά τη συγκομιδή.
🔹 Χρήση υγιούς πιστοποιημένου σπόρου και απολύμανση σπορείων.
🔹 Καλή λίπανση - αποφυγή υπερβολικού αζώτου, επαρκής χορήγηση καλίου.
🔹 Ρύθμιση άρδευσης ώστε να αποφεύγεται το υγρό φύλλωμα (κατά προτίμηση στάγδην).
🔹 Αραιή φύτευση και καλός αερισμός για γρήγορο στέγνωμα των φύλλων.
🔹 Έλεγχος ζιζανίων, ιδιαίτερα των σολανωδών.
🔹 Χρήση ανθεκτικών ή πιο ανεκτικών υβριδίων, όπου διατίθενται.
Χημική αντιμετώπιση:
🔹 Η χρήση μυκητοκτόνων είναι ο σημαντικότερος τρόπος διαχείρισης, ειδικά σε ευνοϊκές για την ασθένεια περιόδους.
🔹 Γενικές συστάσεις:
🔸 Εφαρμογή προληπτικά όταν εμφανίζονται οι πρώτες κηλίδες στο χωράφι.
🔸 Επαναλαμβανόμενοι ψεκασμοί ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και τη διάρκεια δράσης του σκευάσματος.
🔸 Εναλλαγή μυκητοκτόνων με διαφορετικό τρόπο δράσης (FRAC κωδικός) για αποφυγή ανθεκτικότητας.
Συμπτώματα:
🔹 Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στα κατώτερα - παλαιότερα φύλλα, με την εμφάνιση μεγάλων, σκούρων καστανών κηλίδων (συχνά >1 cm) με ομόκεντρους δακτυλίους, χαρακτηριστικό γνώρισμα των ειδών Alternaria. Οι κηλίδες συχνά περιβάλλονται από χλωρωτική/κιτρινωπή άλω, η οποία αυξάνεται καθώς η προσβολή επεκτείνεται.
🔹 Τα φύλλα νεκρώνονται, ξηραίνονται και στη συνέχεια πέφτουν, προκαλώντας πρόωρη φυλλόπτωση, η οποία αποδυναμώνει σημαντικά το φυτό.
🔹 Στα στελέχη παρατηρούνται επιμήκεις, ελαφρά βυθισμένες, σκούρες αλλοιώσεις, επίσης με ομόκεντρους δακτυλίους. Σε έντονες προσβολές μπορούν να περιζώσουν τον βλαστό, οδηγώντας σε κατάρρευση ολόκληρου του φυτού.
🔹 Στους καρπούς η προσβολή συνήθως ξεκινά από το σημείο πρόσφυσης του κάλυκα, με την εμφάνιση μαύρων-καφέ βυθισμένων κηλίδων με δακτύλιους. Οι καρποί παραμένουν «στεγνοί» στα αρχικά στάδια, αλλά συχνά δευτερογενείς μύκητες προκαλούν υγρή σήψη. Η προσβολή είναι συχνότερη σε καρπούς που μπαίνουν στο στάδιο ωρίμανσης.
Αιτιολογία - Κύκλος της ασθένειας:
🔹 Τα είδη Alternaria solani και A. alternata είναι τα συχνότερα παθογόνα στην τομάτα. Ο μύκητας διαχειμάζει στα φυτικά υπολείμματα, στο έδαφος και στα σολανώδη ζιζάνια.
🔹 Η αρχική μόλυνση γίνεται από κονίδια που απελευθερώνονται με τον άνεμο ή τα πιτσιλίσματα νερού.
🔹 Η ασθένεια εξελίσσεται ταχύτατα όταν υπάρχει υγρασία στην επιφάνεια των φύλλων, με έντονη παραγωγή κονιδίων μετά από βροχή, δρόσο ή υπερβολική υγρασία την αυγή.
Συνθήκες Ανάπτυξης (Επιδημιολογία):
Οι ιδανικές συνθήκες για επιδημική έξαρση της ασθένειας είναι
🔹 Θερμοκρασία 25-30°C: άριστη για βλάστηση και ανάπτυξη του παθογόνου.
🔹 Φυλλική υγρασία ≥ 8-10 ώρες: απαραίτητη για τη βλάστηση των κονιδίων.
🔹 Συχνές βροχοπτώσεις ή ισχυρή πρωινή δρόσος.
🔹 Πυκνή φύτευση και κακός αερισμός που καθυστερούν το στέγνωμα του φυλλώματος.
🔹 Αδύναμα, εξαντλημένα ή θρεπτικά μη ισορροπημένα φυτά, όπου η ασθένεια γίνεται πιο επιθετική.
🔹 Υπερβολικό άζωτο ή έλλειψη καλίου αυξάνουν την ευπάθεια.
🔹 Η ασθένεια εμφανίζεται συχνότερα μετά την καρπόδεση, όταν το φυτό βρίσκεται σε υψηλό φορτίο παραγωγής.
Αντιμετώπιση - Καλλιεργητικά μέτρα:
🔹 Αμειψισπορά 2-3 ετών με φυτά εκτός της οικογένειας Solanaceae.
🔹 Καταστροφή και απομάκρυνση υπολειμμάτων καλλιέργειας μετά τη συγκομιδή.
🔹 Χρήση υγιούς πιστοποιημένου σπόρου και απολύμανση σπορείων.
🔹 Καλή λίπανση - αποφυγή υπερβολικού αζώτου, επαρκής χορήγηση καλίου.
🔹 Ρύθμιση άρδευσης ώστε να αποφεύγεται το υγρό φύλλωμα (κατά προτίμηση στάγδην).
🔹 Αραιή φύτευση και καλός αερισμός για γρήγορο στέγνωμα των φύλλων.
🔹 Έλεγχος ζιζανίων, ιδιαίτερα των σολανωδών.
🔹 Χρήση ανθεκτικών ή πιο ανεκτικών υβριδίων, όπου διατίθενται.
Χημική αντιμετώπιση:
🔹 Η χρήση μυκητοκτόνων είναι ο σημαντικότερος τρόπος διαχείρισης, ειδικά σε ευνοϊκές για την ασθένεια περιόδους.
🔹 Γενικές συστάσεις:
🔸 Εφαρμογή προληπτικά όταν εμφανίζονται οι πρώτες κηλίδες στο χωράφι.
🔸 Επαναλαμβανόμενοι ψεκασμοί ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και τη διάρκεια δράσης του σκευάσματος.
🔸 Εναλλαγή μυκητοκτόνων με διαφορετικό τρόπο δράσης (FRAC κωδικός) για αποφυγή ανθεκτικότητας.
