Νηματωδεις
Οι νηματώδεις είναι μικροσκοπικοί σκώληκες που ζουν στο έδαφος και προσβάλλουν τις ρίζες, τα στελέχη, τους βολβούς ή άλλα όργανα των φυτών. Πολλά είδη είναι σοβαρά φυτοπαράσιτα και συγκαταλέγονται στους σημαντικότερους εχθρούς των καλλιεργειών παγκοσμίως.
Eίναι ένας από τους πιο ύπουλους και καταστροφικούς εχθρούς των καλλιεργειών. Η μακροχρόνια επιβίωσή τους στο έδαφος και η δυσκολία εξάλειψής τους καθιστούν αναγκαία την πρόληψη, την ορθολογική καλλιέργεια και τον συνδυασμό μεθόδων ελέγχου.
🔹 Μέγεθος: από 0,3 έως λίγα χιλιοστά.
🔹 Μορφή: επιμήκης, κυλινδρική, με στιλέτο στο στόμα για διάτρηση των φυτικών κυττάρων.
🔹 Τρόπος ζωής: εκτοπαράσιτοι, ενδοπαράσιτοι ή ημιενδοπαράσιτοι.
🔹 Αναπαραγωγή: με αυγά που διατηρούνται στο έδαφος ή σε κύστεις για πολλά χρόνια.
Σημαντικά γένη και είδη:
Κομβονηματώδεις (Meloidogyne spp.):
🔹 Είδη: M. incognita, M. javanica, M. arenaria, M. hapla.
🔹 Προκαλούν τα χαρακτηριστικά εξογκώματα (κόμβους) στις ρίζες.
🔹 Ευρύ φάσμα ξενιστών: λαχανικά, βαμβάκι, πατάτα, καπνός, κηπευτικά.
🔹 Ζημιές: μειώνουν την απορρόφηση νερού/θρεπτικών, προκαλούν καχεξία και μεγάλη μείωση παραγωγής.
Κυστονηματώδεις (Globodera, Heterodera spp.):
🔹 Είδη: Globodera rostochiensis, G. pallida (πατάτα), Heterodera schachtii (τεύτλα), Heterodera carotae (καρότο).
🔹 Τα θηλυκά διογκώνονται και σχηματίζουν κύστεις με αυγά που επιβιώνουν έως και 30-40 χρόνια στο έδαφος.
🔹 Συμπτώματα: νανισμός, κιτρίνισμα φύλλων, φτωχή ανάπτυξη ριζών, άδεια κενά στις φυτείες.
🔹 Είναι παθογόνα καραντίνας σε πολλές χώρες.
Νηματώδεις στελεχών και βολβών (Ditylenchus spp.):
🔹 Είδη: Ditylenchus dipsaci
🔹 Προσβάλλουν σιτηρά, τεύτλα, κρεμμύδι, σκόρδο, ψυχανθή.
🔹 Συμπτώματα: διογκώσεις, παραμορφώσεις στελεχών/βολβών, συστροφή φύλλων, μαρασμός.
Πρανυφαίοι νηματώδεις (Pratylenchus spp.):
🔹 Ονομάζονται και νηματώδεις των ελκών.
🔹 Προκαλούν νεκρωτικές κηλίδες στις ρίζες, μειώνοντας τη λειτουργικότητά τους.
Άλλα γένη:
🔹 Tylenchulus semipenetrans (νηματώδης εσπεριδοειδών, ημιενδοπαράσιτος).
🔹 Helicotylenchus spp. (σπειροειδείς νηματώδεις).
Συμπτώματα προσβολών:
🔹 Νάνος ανάπτυξη, κιτρίνισμα φύλλων, μαρασμός.
🔹 Κακή θρέψη παρά επαρκή λίπανση.
🔹 Εξογκώματα (Meloidogyne), κύστεις (Globodera/Heterodera), νεκρώσεις (Pratylenchus).
🔹 Ανοίγουν πύλες εισόδου για μύκητες και βακτήρια.
Διασπορά:
🔹 Μεταφορά μολυσμένου χώματος, ριζών ή σπόρου.
🔹 Με εργαλεία, μηχανήματα, νερό άρδευσης.
🔹 Με ζιζάνια-ξενιστές (π.χ. Solanum nigrum, Chenopodium).
Αντιμετώπιση:
🔹 Πρόληψη:
🔸 Χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού, αποφυγή μεταφοράς μολυσμένου εδάφους.
🔸 Καλλιεργητικά μέτρα: αμειψισπορά, βαθύ όργωμα, ηλιοαπολύμανση.
🔸 Ανθεκτικές ποικιλίες: π.χ. πατάτα ανθεκτική σε Globodera.
🔸 Βιολογικές μέθοδοι: χρήση ανταγωνιστικών μικροοργανισμών (π.χ. Paecilomyces lilacinus).
🔹 Χημικός έλεγχος:
🔸 Εφαρμογή εγκεκριμένων νηματοδοκτόνων (με προσοχή λόγω κόστους και τοξικότητας).
| Είδος | Ξενιστές | Συμπτώματα |
|---|---|---|
| Meloidogyne spp. (Κομβονηματώδεις) | Λαχανικά, βαμβάκι, πατάτα, καπνός, κηπευτικά | Εξογκώματα (κόμβοι) στις ρίζες, καχεξία, μειωμένη ανάπτυξη |
| Globodera rostochiensis / G. pallida (Κυστονηματώδεις πατάτας) | Πατάτα, τομάτα, μελιτζάνα, σολανώδη ζιζάνια | Νάνισμα φυτών, κενά στη φυτεία, κύστεις στις ρίζες |
| Heterodera schachtii (Νηματώδης τεύτλων) | Τεύτλα, Chenopodiaceae | Καθυστέρηση ανάπτυξης, θύσανοι ριζών, πρόωρο κιτρίνισμα φύλλων |
| Ditylenchus dipsaci (Νηματώδης στελεχών & βολβών) | Σιτηρά, τεύτλα, κρεμμύδι, σκόρδο, ψυχανθή | Διογκώσεις στελεχών, παραμορφώσεις φύλλων/βολβών, μαρασμός |
| Tylenchulus semipenetrans (Νηματώδης εσπεριδοειδών) | Εσπεριδοειδή, ελιά, αμπέλι | Καχεκτική ανάπτυξη, ξηράνσεις φύλλων & βλαστών, μειωμένη παραγωγή |
| Pratylenchus spp. (Νηματώδεις των ελκών) | Πολλές καλλιέργειες | Νεκρωτικές κηλίδες στις ρίζες, αδύναμο ριζικό σύστημα |
Εμφάνιση περισσότερων
