Plant Elicitor Peptides
Plant Elicitor Peptides
Δραστικές ουσίες λιπασμάτων
Πληροφορίες και τρόπος λειτουργίας της δραστικής ουσίας Plant Elicitor Peptides (Πεπτίδια φυτών)
Τα πεπτίδια αποτελούν μικρές αλυσίδες αμινοξέων που προέρχονται από πρωτεΐνες φυτικής ή μικροβιακής προέλευσης και έχουν αναγνωριστεί τα τελευταία χρόνια ως κρίσιμοι βιολογικοί ρυθμιστές στους ζωντανούς οργανισμούς.Στη γεωργία, τα φυτικά πεπτίδια αποτελούν μια καινοτόμο κατηγορία φυσικών μορίων που συνδυάζουν ιδιότητες βιοδιεγερτών, elicitors και ενδογενών σημάτων άμυνας (Plant Elicitor Peptides – Peps).
Τι είναι τα φυτικά πεπτίδια (Plant Peptides)
Τα φυτικά πεπτίδια είναι μικρά βιοενεργά μόρια (10–50 αμινοξέα) που εκκρίνονται ή ενεργοποιούνται ενδογενώς στα φυτά ως απάντηση σε βιοτικό (παθογόνα, έντομα) ή αβιοτικό στρες (ξηρασία, υψηλή αλατότητα, παγετός).Αναγνωρίζονται από ειδικούς υποδοχείς στην επιφάνεια των κυττάρων (PRRs) και ενεργοποιούν πολύπλοκες ανοσολογικές και μεταβολικές αντιδράσεις που ενισχύουν την αντοχή και προάγουν την ανάπτυξη.
Ενδεικτικές μελέτες:
Bartels & Boller (2015), J. Exp. Botany — Peps στο σταυροδρόμι άμυνας, στρες και ανάπτυξης.
Ruiz et al. (2017), Frontiers in Plant Science — Peps σε φυτά της οικογένειας Rosaceae για φυσική ενίσχυση ανοσίας.
Zelman & Berkowitz (2023), PubMed — Peps στην τομάτα για ενεργοποίηση παθογόνο-επαγόμενων μηχανισμών άμυνας.
Μηχανισμός δράσης
Τα φυτικά πεπτίδια λειτουργούν ως “σήματα κινδύνου” (Danger-Associated Molecular Patterns – DAMPs).Όταν το φυτό υποστεί τραυματισμό ή μόλυνση, απελευθερώνει πεπτίδια που δεσμεύονται σε υποδοχείς της πλασματικής μεμβράνης.
Αυτό πυροδοτεί:
- Αύξηση ροής Ca²⁺ και ενεργοποίηση πρωτεϊνικών κινασών (MAPKs)
- Παραγωγή ενεργών μορφών οξυγόνου (ROS)
- Σύνθεση φυτοαλεξινών και PR-πρωτεϊνών
- Ενίσχυση τοιχωμάτων κυττάρων
- Ενεργοποίηση της συστηματικής επίκτητης αντοχής (SAR)
Τα πεπτίδια ενεργοποιούν γονίδια άμυνας και παράλληλα επηρεάζουν θετικά την ανάπτυξη των ριζών και των φύλλων. (Zhang et al., 2022 – “Plant Peptides Regulate Defense and Growth” (Nature Plants))
Πεπτίδια και ανάπτυξη φυτών
Πέρα από τον ρόλο τους στην άμυνα, πολλά πεπτίδια δρουν ως ρυθμιστές ανάπτυξης.
- Ρυθμίζουν τη διαίρεση και διαφοροποίηση κυττάρων (Jing et al., 2024 – Frontiers in Plant Science).
- Επηρεάζουν τη δημιουργία ριζικών τριχιδίων, τη γέννηση νέων ιστών και την αναγέννηση μετά από τραυματισμό ή κλάδεμα.
- Ορισμένα πεπτίδια συνδέονται με τη ρύθμιση ορμονών (κυρίως αυξινών και κυτοκινινών), συντονίζοντας ανάπτυξη και αντοχή.
Κατηγορίες φυτικών πεπτιδίων
| Κατηγορία πεπτιδίων | Κύρια λειτουργία | Ενδεικτικά παραδείγματα |
|---|---|---|
| Elicitor Peptides (Peps) | Ενεργοποίηση άμυνας & SAR (DAMPs, ROS, MAPKs) | AtPep1, BoPep4 |
| CLE peptides | Διαφοροποίηση/μορφογένεση μεριστωμάτων | CLAVATA3 (CLV3), CLE41/TDIF |
| CEP peptides | Σήματα αζώτου, ανάπτυξη ριζικού συστήματος | CEP1, CEP5 |
| RALF peptides | Ρύθμιση pH/κυτταρικού τοιχώματος, ανάπτυξη & άμυνα | RALF23, RALF33 |
| PSK (Phytosulfokine) | Κυτταρική διαίρεση/αύξηση, αναγέννηση ιστών | PSK-α |
| IDA peptides | Αποκοπή οργάνων (abscission), επούλωση/αναδόμηση | IDA, IDL1 |
| SCOOP peptides | Σήματα άμυνας τύπου DAMP, επίκτητη ανοσία | SCOOP12 |
| PIP (PAMP-Induced Peptides) | Συντονισμός άμυνας μετά από PAMPs | PIP1, PIP2 |
| Systemin / HypSys | Τραυματική απόκριση, άμυνα έναντι εντόμων | Systemin, HypSys |
Κατηγορίες φυτικών πεπτιδίων
Αυτά τα πεπτίδια μπορούν να προέρχονται από φυσικά φυτικά εκχυλίσματα ή να συντίθενται βιοτεχνολογικά, και να χρησιμοποιούνται ως βιοενεργά συστατικά σε σκευάσματα βιοδιέγερσης.
Κυριότεροι τύποι πεπτιδίων
| Αμινοξύ | Ρόλος / Σχέση με πεπτίδια | Κατηγορία |
|---|---|---|
| Ασπαρτικό οξύ (Asp) | Βασικό όξινο αμινοξύ, συμμετέχει στη δέσμευση κατιόντων και στη δομή πεπτιδίων. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Γλουταμινικό οξύ (Glu) | Κύριο συστατικό φυτικών πεπτιδίων, ρυθμίζει το μεταβολισμό του αζώτου και τη σηματοδότηση. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Σερίνη (Ser) | Συμμετέχει στη φωσφορυλίωση και στη δομή ενεργών πεπτιδίων. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Ιστιδίνη (His) | Δεσμεύει μέταλλα, συμμετέχει σε αντιοξειδωτικά πεπτίδια. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Γλυκίνη (Gly) | Μικρό αμινοξύ, αυξάνει ευκαμψία και σταθερότητα πεπτιδίων. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Θρεονίνη (Thr) | Συμμετέχει στη σύνθεση κυτταρικών τοιχωμάτων και πεπτιδικών δεσμών. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Αλανίνη (Ala) | Δομικό συστατικό σε αντιοξειδωτικά πεπτίδια, συμβάλλει στη σταθερότητα. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Αργινίνη (Arg) | Κλειδί για κυτταροδιεισδυτικά και elicitor πεπτίδια· θετικά φορτισμένη, διευκολύνει διαπερατότητα μεμβρανών. | Ενεργό πεπτιδικό στοιχείο |
| Τυροσίνη (Tyr) | Αρωματικό αμινοξύ· συμμετέχει στη σηματοδότηση και στα οξειδοαναγωγικά πεπτίδια. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Βαλίνη (Val) | Υδροφοβικό συστατικό μεμβρανικών πεπτιδίων· ενισχύει σταθερότητα. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Μεθειονίνη (Met) | Περιέχει θείο· παίζει ρόλο σε αντιοξειδωτικά και μεταβολικά πεπτίδια. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Φαινυλαλανίνη (Phe) | Αρωματικό, σταθεροποιεί βιοδραστικά πεπτίδια· συμμετέχει σε αντιμικροβιακές δράσεις. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Ισολευκίνη (Ile) | Συμβάλλει σε σταθερότητα και υδρόφοβες αλληλεπιδράσεις πεπτιδίων. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Λευκίνη (Leu) | Συχνό σε φυτικά Peps και CLE· ενεργοποιεί κινασικές οδούς ανάπτυξης. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Λυσίνη (Lys) | Φορτισμένο αμινοξύ, ενισχύει ενζυμικές αλληλεπιδράσεις και ενεργοποιεί μονοπάτια άμυνας. | Πεπτιδικής προέλευσης |
| Υδροξυπρολίνη (Hyp) | Δείκτης πρωτεολυτικής υδρόλυσης· προέρχεται από φυτικά πρωτεϊνικά πεπτίδια και κολλαγόνο. | Ενδεικτικό πεπτιδικής προέλευσης |
| Προλίνη (Pro) | Παρέχει ευκαμψία και αντοχή στα πεπτίδια· σημαντική σε μηχανισμούς στρες φυτών. | Πεπτιδικής προέλευσης |
Ο ρόλος τους στη βιώσιμη γεωργία
Η χρήση πεπτιδίων στη γεωργία συνδέεται με την τάση για μείωση χημικών εισροών και αύξηση της φυσικής ανθεκτικότητας των φυτών.Η έρευνα δείχνει ότι τα πεπτίδια:
- Μειώνουν την ανάγκη για φυτοφάρμακα, ενισχύοντας την εγγενή άμυνα.
- Βελτιώνουν την ανοχή σε ακραίες συνθήκες (ξηρασία, αλατότητα, θερμικό στρες).
- Ενισχύουν την απορρόφηση θρεπτικών και τη φωτοσύνθεση.
- Συμβάλλουν στη βιώσιμη γεωργία και στην παραγωγή ασφαλέστερων τροφίμων.
Bartels & Boller (2015), J. Exp. Botany
Ruiz et al. (2017), Frontiers in Plant Science
Jing et al. (2024), Frontiers in Plant Science
Zelman & Berkowitz (2023), PubMed – Tomato Peps
Heidarzadeh et al. (2025), Springer Nature – Amino Acid Roles in Plants
Προοπτικές και μελλοντικές εφαρμογές
Η διεθνής έρευνα στοχεύει στην παραγωγή συνθετικών πεπτιδίων ή φυτικών εκχυλισμάτων εμπλουτισμένων με Peps, τα οποία θα λειτουργούν:
- ως εμβόλια φυτών για πρόληψη ασθενειών,
- ως μικρομόρια ανάπτυξης για αύξηση της παραγωγής,
- και ως εργαλεία προσαρμογής των καλλιεργειών στην κλιματική αλλαγή.
Συνοπτικά
- Τα πεπτίδια αποτελούν μία από τις πιο υποσχόμενες κατηγορίες βιοδραστικών μορίων στη σύγχρονη γεωργία.
- Με τη διπλή τους λειτουργία — ως elicitors άμυνας και ρυθμιστές ανάπτυξης — προσφέρουν έναν φυσικό, βιώσιμο και επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο για την ενίσχυση της ζωτικότητας και της αντοχής των φυτών.
